معنای سیاسی هواپیما و فرودگاه

در ژانر تخیلی ماشین زمان، فرد جایی هست که نیست. تا پیش از فرودگاه ها این اتفاق تنها در تخیل ممکن بود. به عبارتی می توان گفت که فرودگاه ها نه تنها تخیل تاریخی پرواز را عملی کردند که تخیل فلسفی بی سرزمینی را نیز محقق ساخته اند.

دو: یازده سپتامبربه عنوان شاخص ترین لحظه پیوند هواپیما وسیاست، لحظه ای است یگانه -پس از پایان جنگ جهانی دوم- که انسان غربی به واقع ترسید. تمام سیستم عریض وطویل دانش با پشتوانه ایده پیشرفت، تصویری از انسان غربی برای او ساخته بود که پایانش در بستر بیمارستان رقم می خورد. حالا می دید که بار دیگر او در خیابان می میرد. بخش عمده ای از هیستری عجیب وغریب غرب نسبت به تروریسم به بر هم خوردن این تصویر باز می گردد.

پس از یازده سپتامبر، فرودگاه ها بیش از پیش، تنش زا شدند. فرودگاه به سبب مرزسازی مجدد، اساسا جایی پرازتنش سیاسی است. برای همین است که فرودگاه ها تا این حد برای دولت حاکم، اهمیتی سیاسی دارند و تسخیر آن ها چیزی دست کم از تسخیر کاخ ریاست جمهوری ندارد. اما علاوه بر این، پس از یازده سپتامبر آنها به چیزی شبیه اردوگاه تبدیل شدند.

در زمانی که فرد "غریبه" در فرودگاه است، به سبب استقرار بر روی مرز داخل و بیرون، واجد وضعیتی خاص است که در هیچ موقعیت دیگری آن را تجربه نمی کند. به جز "حاکم" کسی نمی تواند بر روی مرز قانون قدم بردارد. هرکسی یا خودی است یا بیگانه، یا درون است یا بیرون. فرودگاه ها مکان هایی هستند که افراد را برای مدتی کوتاه به بیرون از مرزهای دولت- ملت ها پرتاب می کنند. این بیرون بودگی متضمن اعمال سخت ترین شرایط کنترلی و مراقبتی (به تعبیری اردوگاهی) برآن هاست.

بیراه نیست اگر بگوییم که فرودگاه ها بالاخص پس از یازده سپتامبر چیزی نیستند جز کریدورهای پر زرق و برقی که در دو سوی آن سربازانی تا دندان مسلح با دوربین ها واسلحه هایشان به شما لبخند می زنند. باکوچکترین رفتار یا حمل شی مشکوکی در آنجا، اردوگاه های مدرن خود را به ما می نمایانند.

برای همین است که در فرودگاه ها هویت ملی، مذهبی، قومی و حتی چیستی اسم کوچک با وجود صدها قانون حقوق بشری بیش از هر فضای دیگری تنش زا می شوند. شاید بتوان گفت که یکی از مهمترین مناطق جنگی در دنیای پس از یازده سپتامبر، بین هویت های سیاسی، فرودگاه ها هستند. برای ما فرودگاه جایی است که باید از تمام توانمان استفاده کنیم تا بقیه را متقاعد کنیم که تروریست یا چیزی شبیه به آن نیستیم.

باید اینجا به نکته ای اشاره شود. یازده سپتامبر، سالروز کودتای نظامی نیروهای وابسته به ایالات متحده علیه دولت مردمی آلنده در شیلی نیز است. نکته اینجاست که پس از حمله بنیادگرایی اسلامی به برج های تجارت جهانی، دال یازده سپتامبر از این واقعه خالی شده است. دیگر یازده سپتامبر شیلی در رسانه ها و خاطره ها نیست. یازده سپتامبر تماما انباشته از چیزی دیگر شده است. هواپیماهایی که در خیال قرار بود آمریکا را سرنگون کنند، کثافت او را پنهان کردند.

سه: فرودگاه ها برخلاف ایستگاه های قطار کمتر حامل احساسات انسانی ناشی از سفر یا ملاقات بوده اند. ادبیات و ایماژهای سینمایی پراست از تصاویر احساسی انسانها در ایستگاه های قطار. چیزی که کمتر با واسطه فرودگاه ها اتفاق می افتد. شاید به همین دلیل که فرودگاه ها به سبب موقعیت ژئوپلتیکشان اضطراب آورند و رومانس را پس می زنند.

چهار: سیاست با کمتر شی ای به اندازه هواپیما پیوند خورده است.