بازی‌های قطر و تاریخی که شاید تقسیم شود

اگر در ایران این دور از جام جهانی شکاف سیاسی بی‌سابقه‌ای را در جامعه ایجاد کرد و شادی و شعفی را دیشب در شماری از شهرهای ایران رقم زد که شاید تا سال‌ها موضوع تحقیق در علوم سیاسی و جامعه‌شناسی و روانشناسی باقی بماند، در آلمان هم شاید به عنوان یگانه کشور دنیا جام جهانی ۲۰۲۲ "شکاف اخلاقی" بی‌سابقه‌ای را دامن زده است.

نیمی از جامعه آلمان در نظرسنجی‌های قبل از شروع افتتاحیه جام جهانی در قطر گفته‌اند که بازی‌ها را تماشا نخواهند کرد، چه به دلیل فسق و فجور و فسادی که در فیفا (از جمله با حمایت برخی از اعضای آلمانی این نهاد) سال ۲۰۱۰ در اعطای حق مهمانداری در جریان بود، چه به دلیل استثمار و آسیب و مرگ و میری که تدارکات و ساخت و سازها در قطر برای کارگران مهاجر پیش آورده (برخی مقامات فیفا از مرگ صدها کارگر به دلیل گرما و نبودن ایمنی‌های لازم سخن می‌گویند، تحقیق گاردین رقم ۶۵۰۰ نفر را عنوان می‌کند) و چه به دلیل ممنوعیت و محدودیت‌ها در دفاع از حق دگرباشان و اقلیت‌هایی از این دست.

تغییر فصل زمان بازی‌ها هم که آلمانی‌ها همیشه به تماشای آنها در تابستان عادت داشتند و تا صد میلیون لیتر آبجو هم در کنار آن صرف می‌شد (جنبه‌ اقتصادی ماجرا که تنها به شراکت شرکت‌های ورزشی و مهندسی آلمانی در تدارک و تامین بازی‌های محدود نبوده و نیست) هم قابل ذکر است. حالا زمان بازی‌ها با ایام بازارهای کریسمس هم همراه شده که این هم به میزان معینی بی‌تاثیر نیست.

القصه اگر در فرانسه و بریتانیا و ایتالیا و برزیل و ... شمار تماشاگران افتتاحیه و بازی‌های جام جهانی قطر نسبت به بازی‌های سال ۲۰۱۸ در روسیه بعضا به شدت افزایش یافته است، به معنای این نیست که در آنجاها مسائل اخلاقی مورد توجه آلمانی‌ها اصلا موضوعیت ندارد، بلکه حساسیتشان چندان ما به ازا عملی پیدا نمی‌کند و مثلا به بایکوت و امتناع از تماشای بازی‌ها راه نمی‌برد. (کدام درست است؟ رویه آلمانی‌ها یا سایر کشورها؟)

بایکوت آلمانی‌ها به گونه‌ای بوده است که اولین بازی تیم ملی آلمان که با ژاپن بود را تنها کمی بیش از ۹ میلیون نفر تماشا کردند. در رقابت‌های جام جهانی در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ اولین بازی آلمان را بین ۲۶ تا ۲۷ میلیون نفر تماشا کردند. تماشای بازی‌ سایر تیم‌ها که امسال به طریق اولی به طرز بی‌سابقه‌ای کمتر است، به گونه‌ ای که شمار تماشاگران فیلم‌های جنایی، مثلا در زمان بازی پرتغال و اروگوئه بیشتر گزارش شده است که خب برای کشوری با فرهنگ و هیجانات فوتبالی شاید عجیب باشد.

طرفه این که اقداماتی مثل اعتراض نمادین بازیکنان تیم آلمان در ابتدای بازی با ژاپن که دست روی دهان خود گذاشتند تا سانسور در قطر و تصمیم فیفا به تبعیت از فشار این کشور در ممنوع‌کردن دستبند رنگین کمان منتسب به دگرباشان را به چالش بکشند یا اقدام نمادین وزیر کشور آلمان که با بستن چینن دستبندی در سکوی تماشاگران در کنار رئیس فیفا نشست و نیز خروج برخی از شرکت‌های معروف آلمانی از زمره اسپانسرهای بازی‌ها هم ‌ظاهرا نتوانسته در تصمیم بخش بزرگی از آلمانی‌ها به بایکوت بازی‌ها تاثیر بگذارد.

فرداشب که بازی آلمان و کاستریکا است اما اتفاقی بی‌سابقه در جام جهانی می‌افتد که شاید بخشی از آلمانی‌ها را کنجکاو کند که به خاطر آن هم که شده کانال تلویزیون را به روی بازی‌ها باز کنند. در این بازی برای اولین بار در تاریخ ۹۲ ساله جام جهانی فوتبال یک زن داور اصلی خواهد بود؛ خانم استفانی فراپارت از فرانسه. سه زن و یک مرد هم تیم دستیاران او را تشکیل می‌دهند.

این که در قطر با آن گیر و گرفت‌ها و یک افتتاحیه تقریبا مردانه حالا برای اولین بار یک زن سوت‌زن بازی‌ها می‌شود هم از شگفتی‌های این دور از بازی‌هاست و شاید هم اقدامی عمدی از سوی فیفا که انتقادهای گسترده در سایر عرصه‌ها را کم‌زنگ کند.

کار فراپارت آسان نخواهد بود، چرا که انتظارها از او کم نیست. او باید نشان دهد که زن‌ها در این عرصه چیزی از مردان کم ندارند و احتمالا بهتر هم می‌توانند عمل کنند.

جام جهانی قطر چه عجایبی که نداشته، از فساد و مرگ و میر و انتقال بازی‌های به زمستان و محدویت‌ها و گیر و گرفت‌های ناشی از "ملاحظات فرهنگی قطر" تا ماجراهای تیم ایران و تاثیر و تاثرات حضورش از اعتراضات در خیابان‌ها، تا تبانی تهران و دوحه در شناسایی تماشاگران ایرانی بازی‌ها، تا شکست تیم ایران از آمریکا و تا بایکوت بازی‌ها از سوی آلمانی‌ها و حالا هم داوری یک زن در میانه میدان. شگفتی‌های بعدی هم شاید بعید نباشد.

تاریخ جام جهانی را هم شابد بتوان در معنایی کم و بیش منفی به دوران پیشاقطر و پساقطر تقسیم کرد، یا در معنایی سیاسی (دستکم برای ایران) به دوران پیشامهسا و پسامهسا و در جنبه جهانی و امور مربوط به برابر حقوقی زنان هم به دوران پیشافراپارت و پسافراپارت.