جنگ غزه موجب شده تا بار دیگر پرسش‌هایی درباره سطح و شکل حمایت تسلیحاتی آمریکا از اسرائیل مطرح شود. بر اساس گزارشی که وزارت خارجه آمریکا در هفته گذشته منتشر کرد، تسلیحات ساخت این کشور در مواردی در جریان جنگ غزه، برخلاف قوانین بشردوستانه بین‌المللی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
اسرائیل به «جنایات جنگی» متهم است و برخی نخبگان آمریکایی می‌گویند که هرگونه ارسال سلاح به اسرائیل باید متوقف شود.
حمایت نظامی آمریکا از اسرائیل به یک دردسر سیاسی مهم برای جو بایدن تبدیل شده که در سال جاری باید در یک مبارزه انتخاباتی شرکت کند. برخی از رای‌دهندگان حزب دموکرات خواستار توقف محموله‌های تسلیحاتی ساخت آمریکا به مقصد اسرائیل هستند. حتی ارسال یک محموله بمب اخیرا به شکل موقت متوقف شد.
با همه این فشارها، کاخ سفید روز چهارشنبه به کنگره آمریکا اعلام کرد که در نظر دارد تسلیحاتی معادل یک میلیارد دلار به اسرائیل ارسال کند. این کمک تسلیحاتی هنوز به رای موافق کنگره آمریکا نیاز دارد.
اما فارغ از این‌که آمریکا به کمک‌هایش ادامه بدهد یا نه، اسرائیل برای دفاع از خود، چقدر به تسلیحات آمریکایی نیاز دارد؟
در هفت دهه‌ای که از تاسیس اسرائیل گذشته، این کشور با تکیه بر نیروی متخصص و تحصیلکرده اروپایی که بخش بزرگی از جمعیتش را تشکیل می‌دادند موفق شد تا در زمینه‌های مختلف به پیشرفتهای بسیاری دست یابد و از جمله مجهز‌ترین فناوری‌های اسلحه‌سازی را نیز توسعه دهد. همزمان، اسرائیل یکی از کشورهای ثروتمند و «توسعه یافته» جهان است و علاوه بر آمریکا، مشتری برخی از مجهز‌ترین تولیدکنندگان تسلیحات نظامی در دیگر نقاط جهان نیز هست.
در مقابل، فلسطینی‌ها به طور کلی و سازمان حماس به طور خاص، از قوای نظامی قابل ملاحظه‌ای برخوردار نیستند و از نظر نظامی اصولا به شکلی بسیار قابل ملاحظه از اسرائیل ضعیف‌ترند.
با این وصف، ارسال سلاح از آمریکا یا خودداری از فروش تسلیحاتی آمریکا به اسرائیل، چه معنایی برای این کشور دارد و آیا واقعا آنطور که بنیامین نتانیاهو گفته، ممکن است کار به جایی برسد که اسرائیلی‌ها ناچار شوند «با دست خالی» به جنگ ادامه بدهند؟ آیا واقعا اسرائیل برای دفاع از خود به آمریکا نیاز دارد؟
آمریکا چگونه به حامی تسلیحاتی اسرائیل تبدیل شد؟
حمایت تسلیحاتی آمریکا از اسرائیل، از ابتدای تاسیس این کشور به شکل امروزی نبود. برعکس، به رغم این‌که آمریکا از عضویت اسرائیل در سازمان ملل و به رسمیت شناخته‌شدن این کشور در سطح بین‌المللی حمایت کرد، اما در نخستین دهه عمر اسرائیل، آمریکا علاقه چندانی به تقویت قوای نظامی این کشور نداشت.
این در حالی است که در آن سال‌ها، اسرائیل در نخستین گام‌ها برای ایجاد یک دولت-ملت مدرن به شدت به نیازهای تسلیحاتی خارجی نیاز داشت و خطراتی واقعی از سوی ارتش‌های کشورهای عربی، موجودیت این کشور تازه به دنیا آمده را تهدید می‌کرد.
با این حال به دلیل منافع ژئوپولتیک پیچیده آمریکا در رابطه با اعراب و به ویژه مساله نفت، واشنگتن در دهه ۵۰ میلادی ترجیح می‌داد تا با احتیاط با مساله اسرائیل برخورد کند و توازن قوای منطقه به شکلی جدی به ضرر اعراب تغییر نکند.
اما از میانه دهه ۵۰ میلادی، پدیده رو به گسترش «ملی‌گرایی عربی» و قدرت گرفتن جمال عبدالناصر در مصر موجب شد تا نگرانی‌های اسرائیل افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا کند. این پدیده، رویکردی به شدت ضداسرائیلی داشت و ایده اتحاد کشورهای عربی را تبلیغ می‌کرد.
وقتی در سال ۱۹۵۸ ناصر موفق شد با تبلیغ همین ایده‌ها کنترل سوریه را نیز به دست بگیرد و کشور «جمهوری متحد عربی» را تاسیس کند، فعالیت‌های اسرائیلی‌ها برای یافتن یک حامی قدرتمند افزایش چشمگیری پیدا کرد. استدلال اسرائیل این بود که این کشور با خطر ائتلافی از کشورهای نزدیک یا وابسته به «بلوک شرق» روبه‌روست و به همین دلیل، آمریکا باید با تغییر سیاست‌هایش، از این کشور در برابر نفوذ و قدرت روبه‌فزون شوروی حمایت کند.
نتیجه این تلاش‌ها و مشخصا کارزار سیاسی-تبلیغاتی اسرائیل در فاصله سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۲، خرید عمده و بزرگ موشک‌های ضدهوایی «هاک» از آمریکا بود؛ تحولی مهم که علاوه بر ارزش‌های نمادین برای رقابت «غرب و شرق» در خاورمیانه، آغازی بود برای افزایش قابل ملاحظه قدرت نظامی اسرائیل با تکیه بر فناوری و ثروت یکی از مهم‌ترین ابرقدرت‌های آن زمان، یعنی ایالات متحده آمریکا.
بعد از جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷، موقعیت اسرائیل در نگاه افکار عمومی آمریکا نیز تغییر کرد و حامیان این کشور در رسانه‌های آمریکایی، اسرائیل را قربانی تهاجم کشورهای همسایه‌اش تصویر کردند؛ کشورهایی که همگی از فقدان دموکراسی رنج می‌بردند و عموما توسط ژنرال‌هایی اداره می‌شدند که با شوروی رابطه خوبی داشتند.
یک سال بعد آمریکا پذیرفت که به اسرائیل هواپیماهای جنگنده فانتوم بفروشد. از این‌جا همکاری تسلیحاتی آمریکا و اسرائیل رو به روز بیشتر و عمیق‌تر شد، تا آن‌جا که وقتی در سال ۱۹۷۳ اسرائیل با حمله ناگهانی ائتلافی از کشورهای عربی روبه‌رو شد، آمریکا به شکل عملی و بسیار فوری به ارسال تسلیحاتی حیاتی برای اسرائیل روی آورد.
به بیان دیگر، آمریکا عملا قید بی‌طرفی در جنگ‌های اسرائیل را زد و چنان از این کشور دفاع کرد که هنوز از نگاه برخی، تنها دلیل جلوگیری از شکست کامل اسرائیل در آن سال، حمایت نظامی آمریکا بود.
در دهه ۸۰ و در دوران ریاست جمهوری رونالد ریگان در آمریکا، این حمایت تسلیحاتی بیشتر هم شد و در نهایت دو کشور یک پیمان نامه استراتژیک امضا کردند؛ پیمان نامه‌ای که عملا اسرائیل را بعد از ترکیه که عضو ناتو بود، به دومین شریک کلیدی واشنگتن در خاورمیانه تبدیل می‌کرد.
از آن زمان این حمایت‌ها سال به سال بیشتر شده، تا جایی که در سال ۲۰۱۶ ایالات متحده با امضای توافقی متعهد شد که ظرف ۱۰ سال، حدود ۳۸ میلیارد دلار را به عنوان کمک نظامی در اختیار اسرائیل قرار دهد. این کمک‌ها تا امروز به شکل سالانه سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار در اختیار اسرائیل قرار گرفته است تا بر اساس آن‌چه در این توافق دو طرف آمده، «برتری نظامی» اسرائیل در مقایسه با همسایگانش حفظ شود.
در میان سیاست‌گذاران فعلی آمریکا، بخش اصلی نخبگان وابسته به دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات، اسرائیل را یکی از متحدان استراتژیک و کلیدی واشنگتن در خاورمیانه می‌دانند و اصرار دارند که این کشور باید در حمایت از اسرائیل، تمام توانش را به کار بگیرد. درباره چرایی شکل‌گیری چنین باوری، نظریه‌های مختلفی مطرح است، اما فارغ از دلیل این کار، تسلیحات آمریکایی به مهم‌ترین ستون قدرت نظامی اسرائیل در منطقه تبدیل شده است.
حمایت نظامی آمریکا از اسرائیل در حال حاضر چگونه است؟
در حال حاضر آمریکا، بزرگترین فروشنده سلاح به اسرائیل است. بر اساس تحقیق انستیوی مطالعات صلح در استکهلم (SIPRI)، در فاصله سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳، ۶۹ درصد از واردات عمده تسلیحات متعارف اسرائیل، از آمریکا انجام شده است.
در واقع بخش مهمی از کمک‌های مالی آمریکا که در اختیار اسرائیل قرار می‌گیرد، صرف خریدهای نظامی یا سرمایه‌گذاری اسرائیل در صنایع نظامی آمریکا می‌شود. این مساله موجب شده تا اسرائیل در چهار حوزه نظامی مشخص، به تسلیحات نظامی آمریکایی متکی باشد:
۱- برتری هوایی
تقریبا تمامی حدود ۴۰۰ هواپیمای جنگنده اسرائیل، ساخت آمریکا هستند. از پیشرفته‌ترین هواپیماهای اف-۳۵ تا اف-۱۵ ایگل و همچنین اف-۱۶ که بخش اصلی ناوگان نظامی نیروی هوایی اسرائیل را تشکیل می‌دهند.
اسرائیل اصولا بخشی از کمک‌های مالی آمریکا را در پروژه ساخت و توسعه اف-۳۵ هزینه کرد و ۷۵ فروند از این هواپیمای بسیار پیشرفته که قابل ردگیری هم نیست، سفارش داد. نیروی هوایی اسرائیل تاکنون بیش از ۳۰ فروند از سفارش‌های اف-۳۵ را دریافت کرده است و عملا به دومین کشوری تبدیل شده که بعد از آمریکا در این ابعاد به اف-۳۵ دسترسی دارد.
ناوگان هلی‌کوپترهای نظامی اسرائیل نیز وضعیت مشابهی دارد و این کشور به شدت به هلی‌کوپترهای ساخت آمریکا متکی است. یکی از مهم‌ترین آن‌ها، هلی‌کوپتر معروف «آپاچی» است که توسط کارخانه بوئینگ تولید می‌شود و اسرائیل در سال‌های اخیر به شکل مرتب، توانایی‌های نظامی آن‌ها را به روز کرده است. این هلی‌کوپترها مشخصا در نبرد با تانک‌ها، قابلیت بسیار مناسبی دارند.
علاوه بر آن‌ها، آمریکا به اسرائیل هلی‌کوپترهای «بلک هاک» و همچنین هلی‌کوپترهای ترابری سیکورسکی می‌فروشد.
۲- سیستم‌های موشکی
بسیاری نام سیستم دفاع موشکی «گنبد آهنین» را شنیده‌اند که نتیجه سرمایه‌گذاری مشترک اسرائیل و آمریکاست و مشخصا برای کشور اسرائیل و مقابله با موشک‌های میان‌برد درست شده است.
علاوه بر «گنبد آهنین»، اسرائیل از کمک‌های مالی آمریکا برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های دفاع موشکی «فلاخند دیوید» و «پیکان» (یا ختس به عبری) نیز استفاده کرده است.
سیستم دفاع موشکی «فلاخن دیوید» برای ردگیری موشک‌های بالستیک و همچنین مقابله با موشک‌های کروز طراحی شده است.
دفاع موشکی «پیکان» نیز یکی دیگر از سیستم‌های دفاع موشکی است که قرار است اسرائیل را در برابر موشک‌های بالستیک محافظت کند.
۳- سیستم‌های پیشرفته رادار و هشدارهای اولیه
اگرچه اسرائیل خود یکی از کشورهای پیشرفته از نظر سطح دسترسی به رادارهای پیچیده محسوب می‌شود، اما یکی دیگر از فناوری‌های استراتژیکی که آمریکا در اختیار این کشور قرار می‌دهد، تکنولوژی رادارهایی است که به شکل قابل ملاحظه‌ای، توانایی اسرائیل را در مواجهه با تهدیدها ارتقا داده است.
از جمله این فناوری‌ها، رادار «تی‌پی‌وای ۲» (TPY-2) است که توسط شرکت آمریکایی «ریتیان» توسعه یافته و به اسرائیل کمک می‌کند تا بتواند برای موشک‌های بالستیک، سیستم هشدار کارآمدی داشته باشد. این فناوری برای موفقیت سیستم دفاع موشکی «پیکان» و «فلاخن دیوید» بسیار حیاتی است.
همچنین سیستم قدیمی‌تر اما به روز شده «پاز» (PAWS یا Phased Array Warning System) نیز یکی دیگر از رادارهای آمریکایی است که در اختیار اسرائیل قرارگرفته است. این فناوری نیز توانایی اسرائیل را برای هشدار درباره موشک‌های بالستیک افزایش داده است.
۴. بمب‌های هدایت‌شونده
این یکی دیگر از حمایت‌های مهم تسلیحاتی آمریکا از اسرائیل است که به گفته آمریکا می‌تواند از تلفات جانبی حملات اسرائیل کم کند. اسرائیل متهم است که در حملاتش – حتی در پرجمعیت‌ترین مناطق سکونت فلسطینی‌ها – توجه کافی به تلفات غیرنظامی ندارد.
مجموعه کمک‌های آمریکا در این زمینه شامل انواع فناوری‌های بسیار پیشرفته از بمب‌های هدایت شونده است که در اختیار اسرائیل قرار می‌گیرد.
آیا اسرائیل نمی‌تواند بدون کمک آمریکا از خود دفاع کند؟
حالا برگردیم به سوال اصلی. پاسخ کوتاه این است: بله، به رغم همه وابستگی‌ها و نیازهای اسرائیل، این کشور برای دفاع از خود در کوتاه مدت، حتی در برابر نیروهایی بسیار قوی‌تر و مجهز‌تر از شبه‌نظامیان حماس می‌تواند به خوبی از خود دفاع کند.
حمایت تسلیحاتی آمریکا از اسرائیل، یک پروژه طولانی با چندین دهه سابقه است و در نتیجه این حمایت، فناوری‌هایی کلیدی در اختیار اسرائیل قرار گرفته است. حتی اگر همین امروز واشنگتن ارسال هرگونه سلاح را به اسرائیل متوقف کند، این کشور در کوتاه مدت با چالش عمده‌ای روبه‌رو نیست.
اما پاسخ مفصل‌تر به این پرسش، با شرایط اسرائیل در زمان پرسش ارتباط مستقیمی دارد. مثلا در حال حاضر این کشور درگیر جنگ در غزه است و در جریان همین جنگ با حملات گسترده موشک‌های بالستیک و پهپادهای ایران نیز روبه‌رو شد.
در چنین شرایطی اسرائیل علاوه بر فناوری‌های مدرنی که در اختیار دارد به قدرت تولید کارخانه‌های مجهز آمریکایی برای تامین مهمات و دیگر نیازهای حساس نظامی وابسته است. به بیان ساده‌تر، وقتی صحبت از نبردی طولانی و درازمدت باشد، اسرائیل بدون آمریکا به شکل معناداری آسیب‌پذیرتر خواهد شد.
مهم‌ترین اثری که فقدان حمایت همه جانبه آمریکا می‌تواند بر اسرائیل بگذارد این است که در درازمدت، به مرور زمان این کشور برتری نظامی خود را در منطقه از دست خواهد داد. این احتمالا یکی از بزرگترین کابوس‌ها برای کشوری است که به طور سنتی خود را در جمع همسایگانی دیده که بسیاری‌شان از وجودش راضی نبودند.
به همین دلیل است که اسرائیل به رغم برخورداری از صنایع نظامی بسیار گسترده و پیشرفته که از دلش تانک‌های مجهز «مرکاوا» یا نفربرهای «نمر» یا تفنگ‌های مدرن «مینی تاور» بیرون آمده، همچنان در درازمدت به آمریکا نیاز دارد تا خیالش از بابت جنگ‌های بیشتر و ویران‌کننده‌تر راحت باشد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید