ما و پیشوا

به بهانه سالمرگ هیتلر

جهانگردان و بازرگانان آلماني که به ايران مسافرت مي‌کنند،معمولا با رفتاري عجيب از سوي ايرانياني مواجه مي‌شوند که بعد از گذشت 65 سال از مرگ هيتلر و بدون اطلاع از نفرت و بدنامي پيشوا در ميان آلماني‌ها، از قدرت و هيبت نازي‌ها و هيتلر با آنان سخن مي‌گويند.

در سال 1383 و در جريان ديدار تيم‌هاي ملي فوتبال ايران و آلمان نيزهزاران تماشاچي ايراني در هنگام پخش سرود ملي آلمان سلام هيتلري دادند! اتفاقي که پخش زنده مسابقه توسط شبکه ZDF را براي ثانيه‌هايي قطع کرد،اگرچه روزنامه بيلد عکسي از صحنه اين سلام هيتلري را منتشر ساخت. تماشاچيان ما با اين حرکت نه تنها قصد توهين به کسي را نداشته‌اند بلکه اوج علاقه خود به آلماني‌ها را نمايش داده بودند غافل از آنکه پيشوا و سلام او نماد نژاد پرستي در اروپا است.

ما ايرانيان اما در دوران اوج اقتدار و پيروزي‌هاي هيتلر و دولت آلمان در سال‌هاي جنگ جهاني دوم نيز به او علاقه‌مند بوده‌ايم. فتوحات پياپي ارتش نازي در جريان جنگ و تبليغات اولين راديوي برون مرزي فارسي زبان(راديوبرلين)که زير نظر گوبلز وزير تبليغات آلمان اداره مي‌شده است،ايرانيان ناراضي و عصباني از سياست‌هاي انگلستان و شوروي را شديدا به هيتلر علاقه‌مند ساخته بوده است. در آن روزگار بسياري از جوانان سرهاي خود را مانند هيتلر مي‌تراشيده و در خيابان به يکديگر سلام هيتلري مي‌داده‌اند. حتي امراي ارتش رضاشاه نيز علاقه فراوان خود به هيتلر را با گذاشتن سبيل همانند سبيل او نشان مي‌داده‌اند.

رضاشاه خود به پيشرفت‌هاي صنعتي و نظامي آلمان هيتلري دلبسته بود. او به همين دليل صدها کارشناس آلماني را براي کار در پروژه‌هاي مختلف به ايران دعوت کرد. کارشناساني که در شهريور 20 حضورشان،دستاويزي براي اشغال ايران و پايان سلطنت شاه شد. تاج الملوک همسر رضاشاه و ملکه ايران در آن دوران پيرامون سفر خود و فرزندانش به آلمان و ديدار با هيتلر و علاقه رضاشاه به او، روايت جالبي دارد.

او مي‌گويد:«هيتلربا من واشرف وشمس دست داد وازمن حال واحوال رضا را پرسيد. از طرف سفارت ايران يك مرد جوان به عنوان ديلماج حضورداشت كه مطالب هيتلررا براي ما وحرف‌هاي ما را براي هيتلرترجمه مي‌كرد. اگراشتباه نكنم اين مرد جوان جمالزاده بود كه بعدها نويسنده معروفي شد. ما براي هيتلرچند هديه برده بوديم كه عبارت بود از دو قطعه قالي نفيس ايراني ومقداري پسته رفسنجان. هيتلرخيلي ازنقش قالي‌ها وبافت ورنگ آنها خوشش آمد. روي يك قالي كه درتبريزبافته شده بود عكس خود هيتلربود. روي قالي ديگرهم علامت آلمان را كه عبارت ازصليب شكسته بود نقش كرده بودند. ازمطالب هيتلردستگيرمان شد كه باورش نمي‌شود اين تصاويرظريف را با دست بافته باشند.هيتلرهم متقابلا سه قطعه عكس خود را امضا كرد وبه من ودخترانم داد. ديلماج سفارت گفت: «آقاي هيتلر مي‌گويند متاسفانه پيشواي آلمان مثل شاه ايران ثروتمند نيست ونمي تواند متقابلا هديه گرانقيمت به ما بدهد وازاين بابت معذرت مي‌خواهند!» من اين ملاقات را هيچ‌وقت فراموش نكردم وبه درخواست رضا ده‌ها بار ريزمطالب آن را برايش تعريف كردم.هيتلر از رضا خيلي تعريف كرد وگفت زندگي او را مي‌داند و از اينكه يك نظامي قدرت را درايران به دست دارد خوشحال است. رضا ازاين قسمت خيلي خوشش مي‌آمد و من هر وقت به اين قسمت ازملاقات خودم با هيتلر مي‌رسيدم بايد آن را چند بارتكرار مي‌كردم»!

نزديکي بيش از حد ايران و آلمان در اين دوران نگراني‌هاي فراواني را نيز ميان انگلستان و شوروي برانگيخته بود به گونه‌اي که سفير بريتانيا از احتمال کودتايي با پشتيباني آلمان بر ضد رضاشاه ابراز نگراني مي‌کند. رجال با سابقه سياسي ايراني همچون قوام السلطنه نيز در اين سال‌ها ارتباطات نزديکي با سفارت آلمان داشته‌اند ارتباطاتي که در آنها به تلاش براي در دست گرفتن قدرت نيز پرداخته مي‌شود.

با اين وجود رضاشاه به دنبال حمله آلمان به اتحاد شوروي از يک طرف با پيام هيتلر مبني بر درخواست ايستادگي در برابر متفقين تا زمان تسلط آلمان بر قفقاز_که با پيشرفت‌هاي سريع آلمان دور از ذهن هم نبود- روبه‌رو گشته و از طرفي ديگر فشار شديد متفقين براي اخراج آلماني‌ها را بر دوش داشت. او در اين وضعيت سياست بي طرفي پيش گرفت.سياستي که دول متفق لحظه‌اي هم در نقض آن درنگ نکرده و براي کمک به شوروي از طريق ايران،کشور ما را اشغال کردند.

هيتلر و دستگاه ديپلماسي او نيز به ايران علاقه مند بوده‌اند. اين علاقه اگرچه تا حدود زيادي به موقعيت ژئوپليتيک ايران،نفت و بازار مستعد ايران باز مي‌گردد اما تاکيد نازي‌ها بر نژاد برتر و ريشه مشترک ژرمن‌ها و آريايي‌هاي ساکن ايران نيز در اين خصوص بي تاثير نبوده است.با اين حال اگرمطابق با تحقيقات متخصصان ژنتيک هيتلري،ايرانيان وآلماني‌ها هم نژادند،در شرم تاريخي همخون بودن با پيشوا و جانوراني چون گوبلز،آيشمن و ساير مسببين هولوکاست نيز بايد قدري تامل کرد.