یلدا جشن ظهور میترا (مهر)

یلدا واژه سُریانی است که از شاخه های زبان آرامی گرفته شده و به معنی تولد می باشد و هنگام غروب آفتاب در 30 آذر شرع شده , تا طلوع آفتاب ادامه دارد.

یلدا قدمتی هزار ساله دارد که هنوز هم در میان آرییان بویژه ایرانیان جشنی بر پا می شود و مهرپرستان  بر این باورند که چیرگی روشنی بر تاریکی که در آغاز زمستان صورت میگیرد "زاد شب ایزد فروغ" یا "زایش مهر "(خورشید) می باشد .

در دوران باستان شب نماد  تاریکی و اهریمنی بوده و روز نماد روشنی و ایزدی , چنانچه در ادبیات فارسی اشعاری که از زلف یار و روز هجران سروده شده از لحاظ سیاهی و درازی به شب یلدا تشبیه شده است.

روز رویش چو بر انداخت نقاب شب زلف     گفتی از روز قیامت شب یلدا برخاست

(سعدی )

من از روز جزا واقف نبودم            شب یلدای هجران آفریدند

(فروغی بسطامی )

 با زلف تو قصه ای ست ما را مشکل                 همچون شب یلدا به درازی مشهور

(عبید زاکانی )

شب یلداست هر تاری زمویت , وین عجب کاری          که من روزی نمی بینم خود این شب های یلدا را

( سلمان ساوجی )

  شب یلدا یا شب چله بلندترین شب سال در نیمکره شمالی زمین است که پس از آن اندک اندک روزها بلندتر از شب می شود و زمستان سرد  آغاز میگردد

واژه  یلدا در برهان قاطع چنین آمده است :

"یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جَدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست در تمام سال و در آن شب و یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل می‌کند و گویند آن شب به غایت شوم و نامبارک می‌باشد و بعضی گفته‌اند شب یلدا یازدهم جدی است".

رابطه یلدا با کریسمس

مراسم"زاد شب ایزد فروغ "یا مهر بعنوان یک روز مقدس با آیین مهری در امپراتوری روم ریشه دواند و در دل آنان جای گرفت که جشن سارتونالیا  نامیده شد  , پس از استیلای مسیحیت در اروپا  اعتبار خود را از دست نداد و ادامه یافت و بسیاری از آداب و رسوم مهری را برگرفت  و تولد مهر که به اعتقاد مهرپرستان نجات بشر در آخر الزمان خواهد بود به مسیح منتسب شد و  آنرا "زاد شب عیسی مسیح" نامیدند, جشن میلاد مسیح که در بیست و پنجم دسامبر می باشد در واقع جشن ظهور میترا (مهر) می باشد. درواقع کریسمس برگرفته از جشن سارتونالیا و زایش مهر است و با گسترش مسیحیت در شرق مجددا به ایران بازگشت و شب یلدا نامیده شد .

در اشعار معزی و سنایی نیز رابطه بین مسیح و یلدا به خوبی درک می شود

"به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی       که از یک چاکری عیسی چنان معروف شد یلدا"

(سنایی)

"ایزد دادار مهر و کین تو گویی           از شب قدر آفرید و از شب یلدا

زانکه به مهرت بود تقرب مومن         زانکه به کینت بود تفاخر ترسا "

(معزی)

در میان اقوام ایرانی نظرات متفاوتی برای شکل گیری این آیین وجود دارد که به دو نمونه  از آن اشاره میکنیم :

یک نظر حاکی از آنست که :

طولانی بودن شب نزد ایرانیان بدشگون بوده و به همین دلیل تا برآمدن خورشید دور آتش می نشستند ,

 خوانی می گسترند و به شادی و پایکوبی می پرداختند .

از طرفی کرمانی ها معتقد بودند که قارون به شکل هیزم شکنی به در خانه ها می آید و به آنها هیزم می دهد که آن هیزم ها تبدیل به شمش طلا می شود , این باور در نزد مسیحیان و بابانوئل نیز وجود دارد که بیانگر این است هر دو از یک مایه سرچشمه می گیرد و بابانوئل اروپایی همان شب یلدا و یا شب چله ایرانی می باشد .

 سفره شب یلدا

سفره شب یلدا میزد Myazd  نام دارد که شامل  میوه های تازه و خشک و آجیل مخصوص که از 7 نوع خشکبار تهیه شده که زرتشتیان به آن لرک   Lork میگویند  و خوردنی های فصلی و خورک های گوناگون بر سفره نهاده علاوه بر آن آتشدان , عطردان و بخوردان و برسم که مربوط به نیایش می باشد را بر سفره می نهند.

امروزه اکثر ایرانیان شب یلدا را دور هم جمع می شوند و خوانی میگسترانند که بر روی آن آجیل و انار و هندوانه و خوراک های مختلف گذاشته و فال حافظ می گیرند یا گردو یی را انتخاب کرده و نیت میکنند و آن را می شکنند و به شادی و سرور می پردازند.

ظهور میترا (مهر) را با امید سربلندی و سرافرازی همه انسانهای آزاده و به امید آزادی ایرانیان دربند جشن می گیریم.