تفکیک جنسیتی و قومیتی در کتاب های درسی

بحث تفکیک جنسیتی و قومیتی کتابهای درسی که در بدو ورود علی احمدی وزیر آموزش و پرورش مطرح شد این روزها ابعاد دیگری یافته است. چند روز پیش مدیرکل تالیف کتب درسی آموزش ‌وپرورش علی ذو علم در گفت و گو با ایسنا گفت :” برخی از کتابهای درسی ۱۰ تا ۱۵درصد تفکیک جنسیتی می‌شوند”.

به گفته این مدیر آموزش و پرورش تالیف کتابهای درسی مجزا برای دختران و پسران در دستور کار آموزش و پرورش نیست، اما به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد و بر اساس نیازسنجی‌های صورت گرفته این تفکیک اجرا می شود .

او تاکید کرد :” اعمال چنین موضوعی منوط به نیازهاست، برای مثال اگر زمانی آموزش و پرورش درصدد باشد که نیازهای دختران و پسران را به صورت مجزا در برخی دروس از جمله دینی ببیند، این امر مستلزم این است که کتب درسی این دو جنس در بخش‌هایی به صورت متفاوت نگاشته شود، نگارش کتب درسی کشور با توجه به نیازهای جنسیتی و قومیتی دانش‌آموزان، نیاز به کارشناسی دقیق دارد و اگرچه هنوز این موضوع به طور جدی مطرح نشده و به تصمیم‌گیری عملی و اجرایی نرسیده، اما ممکن است واقعا مورد نیاز باشد.”

مسئولان روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش هر چند دراین باره پاسخی به همشهری عصر نمی دهند و پاسخگوئی درباره این موضوع را به کنفرانس مطبوعاتی که به زودی دراین باره برگزار خواهند کرد موکول می کنند اما کارشناسان آموزش و پرورش نظرات متفاوت خود را درباره ابعاد متفاوت این طرح ارائه می دهند .

علی رضا علی احمدی وزیر آموزش و پرورش نیز در روزهای نخست کار ش و هنگامی که هنوز عنوان سرپرست آموزش و پرورش را بر خود داشت در همایش برنامه درسی ملی این بحث را مطرح کرد .سخنانی که واکنش های متفاوت کارشناسان را به دنبال داشت .اینکه کتاب‌های پسران و دختران باید جدا و متناسب با نیازها و ویژگی‌های دانش‌آموزان، آینده زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی آنها، نیازهای روحی، روانی و عقلانی آنها تنظیم شود.

وزیر اموزش و پرورش در روزهای سرد زمستان پارسال سخنان دیگری هم بر زبان آورد :”در تدوین برنامه درسی علاوه بر ویژگی های جنسیتی، ویژگی های قومی، نژادی و جغرافیایی نیز باید لحاظ شود و چون نیازهای روحی، روانی و جسمی دختران و پسران در شرایط سنی مشابه با هم متفاوت است، بنابراین ضرورت دارد در برنامه درسی ملی و به تبع آن کتاب های درسی به این نیازها پاسخ گفته شود .”

مهرداد ناظری استاد دانشگاه در این باره معتقد است :”به نظر من هر گونه جداسازی در کتاب های درسی کاری غیر کارشناسی است و نتایج منفی زیادی دارد چون بهترین برنامه درسی برنامه ای است که برای هر دو جنس ارائه شود .هر چقدر فضای زنان و مردان را از یکدیگر بیشتر جدا کنیم فهم دنیای دو جنس از یکدیگر را دشوارتر کرده ایم . این طرح تبعات اجتماعی زیادی دارد مگر نه انکه یکی از دلایل بالا رفتن آمار طلاق در کشور نداشتن شناخت عمیق از همسراست . “

علی ذوعلم مدیر کل تالیف کتابهای درسی اموزش و پرورش تاکید کرده که تنها بخشی از کتابهای درسی دخترانه و پسرانه می شود .ناظری میگوید :”با این کار یک نوع کنجکاوی وسیع و بدون مورد را بین دو جنس دامن می زنیم .آنها می خواهند بدانند در کتابهای مخصوص هر جنس چه نوشته شده است .در هیچ جای دنیا چنین کاری مرسوم نیست .چرا که در دنیای مدرن هویت ها مدنی است ونه جنسیتی .در جوامع سنتی اموزش ها مبتنی بر جنسیت بود مثلا زنان را خانه دار تربیت می کردند اما در هویت مدنی فرد بدون توجه به زن و مر دبودنش وارد عرصه های نقش پذیری می شود .بنابراین کتابهای درسی نیز باید بر اساس هویت مدنی و نه تفکیک جنسیتی نوشته شوند .چون اگر این گونه شود روند بلوغ فکری ؛ احساسی و ادراکی دانش اموزان و فرایند شکل گیری آگاهی در انان را به تاخیر می اندازیم .”

به عقیده این جامعه شناس آموزش و پرورش این چنین طرحهائی تبعات دیگری هم دارد که از جمله انها می توان به موضوع شکاف اطلاعاتی اشاره کرد :”در دنیای مدرن دسترسی سریع به اطلاعات ضروری است و با این کار و طبقه بندی کردن اطلاعات شهر وندان شکاف اطلاعاتی را بین انان پر رنگ می کنیم ” .

علی فا ضل کارشناس مسائل آموزشی در این باره عقده دیگری دارد :”هر جند نمی توان در دروس اختصا صی و اساسی دانش اموزان تفکیکی قائل شد اما در بعضی دروس مثل معارف و کتابهای ادبی این کار ضروری است. جامعه ما تحت هجمه های بی شمار قرار دارد و سیستم اموزش و پرورش باید با انها مقبله کند .”

او پیشنهاد می دهد که در اموزش مهارتهای زندگی برای دختران و پسران برنامه های درسی متفاوتی طراحی شود تا دختران و پسران برخورد درست با یکدیگر را بیاموزند .

او می گوید” :کتابهای دینی و معارف ما به اموزش صرف احکام خلاصه شده که بچه ها با مراجعه به مساجد هم ان را می اموزند . باید در این کتابها نیازهای اساسی که دو جنس باید درباره ان بدانند گنجانده شود .”

او معتقد است :” بحث اقلیم ؛آب وهوا ؛زیست و تبار نیز باید در کتابهای درسی گنجانده شود . باید برای عشایر درس های خاصی داشته باشیم و نیازها و فرهنگ شان را در انها لحاظ کنیم .این چنین طرح هائی از گذشته در اموزش و پرورش مطرح بوده اما هرگز عملیاتی نشده است . تالیف کتابهائی در شان و منزلت عشایر ؛ مناطق کرد نشین ؛ سیستان و بلوچستان و… ضروری است هرچند نیاز به کارشناسی دقیق سر فصل های درسی و قواعد آن دارد .”

او همچنین به نحوه فعلی تدوین کتابهای درسی انتقاد می کند :”کتابهای درسی بیشتر محفوظات موقت دانش آموزان را تقویت می کند و این با سایر دروس مثل آموزش ریاضی همگرا نیست و نظام اموزشی را دچار دو گانگی می کند .”

ناظری هم معتقد است” : اگر کتابی تالیف کنیم که عرصه گفت و گوی ازاد را بین همه گروه ها و قوم ها ایجاد کند این خیلی هم خوب است چون می توانیم یکپارچگی و انسجام ملی مان را افزایش دهیم .اما این کار نیازمند کارشناسی دقیق و موشکافانه است چون هر اشتباهی در این باره تعارض ایجاد و می تواند به تفاوت های قومی دامن بزند .”

به گفته او مدرسه در عصر مدرن باید عرصه ای جهت بازکردن تجربه های ارتباطی و غنی سازی رابطه ها باشد .

هوشنگ حامدی دیگر کارشناس اموزش و پرورش اما تفکیک کتابهای درسی را درست نمی داند :”در عرصه اجتماعی و فرهنگی تفکیک را قبول ندارم .این کار در شان نظام اموزشی ما نیست .در جهان به هم پیوسته امروز مفهوم شهروند بعد ملی و جهانی پیدا کرده و جداسازی انسان ها براساس عواملی مثل نژاد، جنسیت، قومیت چندان صحیح نیست .”

به عقیده او این مسائل حاشیه ای است و مسئولان باید بیشتر به محتوائی و کاربردی کردن برنامه های اموزشی توجه کنند این طرحها بیستر شبیه کاغذ بازی های مرسوم اداری است که هرگز جنبه عملیاتی پیدا نمی کند.

وی معتقد است :”کتابهای درسی در این سالها تغییر های زیادی کرده اما بیشتر این تغییرات به صفحه ارائی گرافیک وامور ظاهری شان مربوط است در حالیکه محتوای شان چندان تغییری نکرده است و همچنان حافظه محورند .کتابهای درسی در همه دنیا باید طرح درس باشند و فقط با ارا ئه سرفصل های آموزشی کار اصلی را به همفکری و همکاری معلم و دانش اموز در فضای کلاس و خارج از ان واگذار کنند

به عقیده این کارشناس مسائل آموزشی کتابهای درسی وحی منزل نیستند که همه مشکلات آموزشی را حل کنند بلکه تنها مسیر و فلشی اند که بخشی از راه درست را به دانش اموزان نشان می دهند .