حقیقت و افسانه در مورد 'ناگفته های' احمدی‌نژاد

ظهارات اخیر، نخستین افشاگری صورت گرفته بعد از رد صلاحیت ۱۸ روز پیش محمود احمدی نژاد و حمید بقایی برای انتخابات ریاست جمهوری بوده است. با وجود این، حکایت زندانی شدن مسئول سابق وزارت اطلاعات ایران، خبر جدیدی نیست و پیشتر، برخی از زندانیان دستگیر شده بعد از انتخابات ۱۳۸۸، در مورد این فرد و افراد مشابه روایت هایی را نقل کرده بودند.

این در حالی است که آقایان احمدی نژاد و بقایی و حامیانشان، بعد از ثبت نام آنها برای کاندیداتوری، این تصور را در افکار عمومی ایجاد کرده بودند که هرگونه ردصلاحیت احتمالی، به اتفاقات بزرگ منجر خواهد شد.

شانزدهم فروردین، خود محمود احمدی نژاد در جریان مصاحبه ای مطبوعاتی در حضور خبرنگاران داخلی و خارجی، در توضیح واکنش احتمالی به رد صلاحیت حمید بقایی کاندیدای مورد حمایتش گفت: "شک نکنید راه‌هایی را در نظر داریم."

این اظهار نظر ظاهرا معنی‌دار، در شرایطی صورت گرفت که پیش از آن، نزدیکان رئیس جمهور سابق ایران نیز "هزینه‌های" احتمالی ردصلاحیت آقای بقایی را گوشزد کرده بودند. حتی اسفندیار رحیم مشایی ۹ اسفند هشدار داده بود: "اگر بقایی رد صلاحیت شود دوقطبی خطرناکی شکل خواهد گرفت." خود حمید بقایی در ۱۶ اسفند، در ویدیویی بر آمادگی خود برای "فدا شدن" تاکید کرد که آقای مشایی در همان ویدیو، در پاسخش تاکید کرد که این کار همان "شهادت" است.

با توجه به چنین سوابقی، وقتی ۲۳ فروردین محمود احمدی نژاد و حمید بقایی، هر دو برای نامزد شدن در انتخابات ریاست جمهوری نام‌نویسی کردند، به شدت خبرساز شدند. به ویژه، به این علت که آیت‌الله خامنه‌ای پیشتر، "پای بلندگو" آقای احمدی نژاد را از کاندید شدن منع کرده بود.

بسیاری از طرفداران و غیر طرفداران آقای احمدی نژاد، تمام این اتفاقات هیجان انگیز را کنار هم گذاشتند تا نتیجه بگیرند رئیس جمهور سابق و تیمش، مصمم به رویارویی با آیت الله خامنه ای هستند. خیلی ها مشخصا نتیجه گرفتند که در صورت ردصلاحیت محمود احمدی نژاد و حمید بقایی، رویارویی جدی آنها با رهبر و حکومت ایران آغاز خواهد شد.

خود محمود احمدی نژاد هم -احتمالا به طور حساب شده- به آتش اشتیاق ناظرانی که منتظر این رویارویی بودند دامن می زند: نه تنها با اشاره تلویحی به هزینه های رد صلاحیت، که با بیان عباراتی بسیار تند در انتقاد از دولت حسن روحانی که مخاطب آن می توانست رهبر جمهوری اسلامی هم تلقی شود.

نتیجه این شد که افراد و رسانه هایی بی‌شمار در داخل و خارج ایران، به جستجو در لابه لای مصاحبه ها و سخنرانی های محمود احمدی نژاد پرداختند تا جملاتی به ظاهر معنی دار را از میان آنها بیرون بکشند و با نادیده گرفتن قسمت های قبل و بعد جملات نتیجه بگیرند که آقای احمدی نژاد این بار آمده است تا محکم رودرروی آیت الله خامنه ای بایستند.

تنها مدت کوتاهی لازم بود تا سرنوشت این برداشت، در عرصه واقعیت مشخص شود. شورای نگهبان در ۳۱ فروردین، صلاحیت محمود احمدی نژاد و حمید بقایی را رد کرد و مهم ترین واکنش آن دو به ردصلاحیت خود، اعلام این بود که در انتخابات از کاندیدایی حمایت نمی کنند.

حق نشر عکس.Image captionخیلی ها تصور می‌کردند که در صورت ردصلاحیت محمود احمدی نژاد و حمید رضا بقایی، رویارویی جدی آنها با رهبر و حکومت ایران آغاز خواهد شد

چنین واکنش ملایمی، طبیعتا غافلگیری تمام ناظرانی را به دنبال داشت که از اظهارات خبرساز آقای احمدی نژاد در هفته های قبل به وجد آمده بودند.

آنچه این ناظران احتمالاً فراموش کرده بودند، این بود که رئیس جمهور سابق و همراهانش، مشابه همین اظهارات به ظاهر تند را در گذشته هم بر زبان رانده بودند. از جمله، قبل از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ که آقای احمدی نژاد، تمام قد به حمایت از نامزدی اسفندیار رحیم مشایی برخاسته بود.

تجربیات مشابه تیم احمدی نژاد

دولت محمود احمدی نژاد در حالی به پایان کار خود نزدیک شد که درگیری میان او و منصوبان آیت الله خامنه‌ای، بالا گرفته بود.

این اختلاف در نیمه دوم دولت دهم تا آنجا پیش رفت که رئیس جمهور وقت هشدار داد سکوت دولت "بی‌پایان نیست" و "روز پشیمانی [مخالفان] نزدیک است". او در آبان ۱۳۹۰ اعلام کرد که "اگر این دولت نیم ساعت فرصت حرف زدن داشته باشد قیمت سوراخ موش بالا می رود".

وی حتی گفت که "به لحظه برخورد نهایی نزدیک می شویم"، که اگرچه به لحاظ جمله بندی به "برخورد" با دشمنان خارجی اشاره داشت، اما در فضای رسانه ای به هشداری غیرمستقیم در مورد برخورد با رقبای داخلی تعبیر شد.

شش ماه مانده به انتخابات، اسفندیار رحیم مشایی هم، احتیاط را کنار گذاشت و اعلام کرد که او و محمود احمدی نژاد دیگر "با هیچ کس رودربایستی نخواهند داشت"، "آماده شهادتند" و " دولت را به دست دیگران نخواهند داد".

طبیعا وقتی با چنین مقدماتی، آقای مشایی در اردیبهشت ماه ۱۳۹۲ به همراه رئیس دولت به وزارت کشور رفت تا برای کاندیداتوری ثبت نام کند، ناظران مخالفت کتبی آیت الله خامنه ای با انتصاب وی به سمت معاون اولی رئیس جمهور را به یاد آوردند و نتیجه گرفتند که تیم آقای احمدی نژاد، خود را برای درگیری واقعی با رهبر آماده می کند.

اما آن زمان هم، طبیعتا هیچ چیز نتوانست جلوی ردصلاحیت اسفندیار رحیم مشایی را بگیرد. بعد از رد صلاحیت اسفندیار رحیم مشایی نیز، نهایت واکنش آقای احمدی نژاد، به گفتن اینکه "در کشوری که ولایت فقیه وجود دارد، حق مظلوم در این سطح پایمال نمی‌شود" و سپس تقاضای بی فایده حکم حکومتی از آیت الله خامنه ای برای تأیید صلاحیت آقای مشایی خلاصه شد.

چنین واکنشی، یک بار دیگر باعث غافلگیری بسیاری از حامیان و غیرحامیان دولت دهم شد که - به ویژه با توجه به سابقه نافرمانی های رئیس جمهور وقت از رهبر- از او انتظار واکنش متفاوتی را داشتند.

غافلگیرشدگان، ظاهرا تصور می کردند هشدارهای انتخاباتی رئیس جمهور وقت، ماهیتی متفاوت با از اظهارات قبلی وی در مورد "افشای فهرست مفسدان اقتصادی"، "دور زدن تحریم های جهانی"، "بسته شدن پرونده هسته ای" یا "اصلاح مدیریت جهانی" داشته اند.

پایان داستان احمدی نژاد؟

واضح است که حتی بعد از تکرار تجربه انتخاباتی سال ۱۳۹۲ تیم آقای احمدی نژاد در سال ۱۳۹۶، هنوز بسیاری از ناظران فضای سیاسی ایران، با "واقعیت موجود" محمود احمدی نژاد کنار نیامده اند.

طیفی از حامیان و منتقدان رئیس جمهور سابق ایران، با اشاره به مواردی همچون اظهار نظرهای اصطلاحا دوپهلوی او در هفته های گذشته، ثبت نام انتخاباتی او علی رغم توصیه رهبر یا اعلام عدم حمایت از کاندیداهای اصولگرا، همچنان بر این تصور که آقای احمدی نژاد پروایی از رویارویی با آیت الله خامنه ای ندارد پافشاری می کنند.

این در حالی است که تصور ایجاد شده از سوی تیم آقای احمدی نژاد در سطح افکار عمومی، نه اقداماتی در این حد، که "واکنش غیر منتظره" به رد صلاحیت وی و حمید رضا بقایی، در حد افشاگری های تکان دهنده علیه نزدیکان رهبری یا حتی اعتراضات خیابانی بود.

قابل توجه است که حتی وزیر اطلاعات خبرساز محمود احمدی نژاد، حیدر مصلحی نیز، چهار روز قبل از رد صلاحیت رئیس سابق خود، در مورد احتمال وقوع "فتنه ای" جدید و این بار از طرف "عقبه اجتماعی" برخی کاندیداها در میان "طبقه متوسط رو به پایین" هشدار داده بود. اظهار نظری که به وضوح از جدی گرفتن وقوع اعتراضات خیابانی از سوی حامیان آقای احمدی نژاد حکایت داشت.

البته درنهایت، قابل انکار نیست که به همان نسبت که تصور واکنش غیرمنتظره آقای احمدی نژاد و حامیانش به رد صلاحیت ها شتابزده بوده، تصور خروج همیشگی او و یارانش از عرصه سیاست نیز شتابزده خواهد بود.

پتانسیل محمود احمدی نژاد برای کسب رای، ممکن است تا اطلاع ثانوی از سایر سیاستمداران اصولگرای ایران بالاتر باشد. در نتیجه، مشکل بتوان تصور کرد که او در آینده، مجددا شانس خود را برای بازگشت به صحنه رقابت های سیاسی امتحان نکند.

در همین راستا، نباید تعجب کرد اگر آقای احمدی نژاد و همراهانش، در آستانه انتخاباتی دیگر مجدداً بکوشند افکار عمومی را متقاعد کنند که در آستانه افشای ناگفته های بزرگ علیه حکومت هستند. همچنین، نباید تعجب کرد اگر یک بار دیگر، بسیاری از مدافعان و مخالفان آقای احمدی نژاد، تصویر ساخته شده از سوی او و همراهانش را جدی بگیرند.

اما حتی در این صورت، همچنان انتظار بازگشت تیم محمود احمدی نژاد به صحنه سیاست از طریق تحت فشار گذاشتن رهبر جمهوری اسلامی، نوعی توهم خواهد بود.

به بیان دیگر، حداقل تا وقتی آیت الله خامنه ای زنده است، امکان بازگشت این تیم به قدرت، مستقل از صلاحدید رهبر، قاعدتا منتفی است.