روحانی در سخنرانی خود به دنبال چه بود؟

رییس جمهوری آمریکا در سخنان خود گفته بود:" دولت ایران با سرپوش دروغین دموکراسی، بر چهره یک دیکتاتوری فاسد نقاب می‌زند. این دولت یک کشور ثروتمند را با تاریخ و فرهنگی غنی به کشوری منزوی و به لحاظ اقتصادی تهی شده از سرمایه بدل کرده که تنها صادراتش خشونت و خونریزی و هرج و مرج است.

به گفته آقای ترامپ، "قدیمی ترین قربانیان حکومت ایران مردم ایران هستند. این حکومت به جای بهره‌گیری از منابع خودش برای بهبود زندگی ایرانی‌ها، درآمدهای نفتی خود را صرف تامین حزب‌الله و تروریست های دیگری کرده که مسلمانان بی گناه را می‌کشند و به همسایگان صلح‌جوی عرب و اسرائیل خود حمله می کنند."

با این حال، آقای روحانی بدون اینکه به طور مستقیم به این اظهارات پاسخ دهد تنها به این بسنده کرد که در ابتدای سخنانش با اشاره به رای مردم در انتخابات اخیر ریاست جمهوری بگوید مردم به احترام به تعادل، حقوق بشر و حقوق شهروندی رای دادند و دولت او برای احقاق حقوق شهروندی تلاش کرده است.

او در عوض بخش دیگری از سخنان آقای ترامپ را برای جواب دادن برگزید. آقای ترامپ گفته بود:"این ثروت که به حق متعلق به مردم ایران است برای کمک به دیکتاتوری بشار اسد و دامن زدن به جنگ یمن و تضعیف صلح در سراسر خاورمیانه بکار گرفته می‌شود. ما نمی توانیم اجازه بدهیم چنین رژیم جنایتکاری به چنین فعالیت های تنش زایی ادامه دهد و دست به ساخت موشک های خطرناک بزند. ما نمی توانیم به توافقی پایبند باشیم که نهایتا منجر به توسعه یک برنامه هسته ای بشود."

آقای روحانی در جواب، تاکید کرد که ایران هرگز به دنبال سلاح هسته ای نبوده و توان دفاعی ایران و از جمله توان موشکی تنها جبنه دفاعی و بازدارندگی دارد و برای حفظ صلح و جلوگیری از ماجراجویی بی‌خردان هدف گذاری شده است.

شاید برای کسانی که بیشتر دلبسته شعارهای تند با مصارف عمدتا داخلی هستند، سخنان آقای روحانی پاسخی کوبنده و مناسب به نظر نرسد.

با این همه نباید از نظر دور داشت که فراتر از شعار و در زمان عمل، هیچ جریان و گروهی از جمله آیت الله علی خامنه‌ای، سپاه پاسداران و دیگر نیروهای تندرو خواهان پیشگامی جمهوری اسلامی در خروج از برجام نیستند و همین امر می تواند تا حدی از شدت انتقادها از سخنرانی امروز او در داخل ایران بکاهد.

به نظر می رسد که آنچه بیش از پاسخ دادن تند به دونالد ترامپ برای حسن روحانی اهمیت داشت، جلب اعتماد سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری در ایران بود؛ امری که احتمالا با توجه به سخنرانی و مواضع دیروز رییس جمهوری آمریکا اکنون از ضریب وقوع کمتری برخوردار شده است. 

سخنرانی روز گذشته دونالد ترامپ، حتی اگر از منظر سیاسی و به دلیل دشواری در برانگیختن موج همراهی کشورهای اروپایی، روسیه و چین چندان هم به زیان جمهوری اسلامی نبوده باشد، از نظر اقتصادی احتمالا کار را برای ایران در جلب اعتماد و اطمینان بانک ها و سرمایه‌گذاران خارجی دشوارتر از قبل خواهد کرد.

حتی اکنون دو سال پس از توافق برجام، ایران در جلب سرمایه گذاری های عمده خارجی چندان موفق نبوده است و بانک های بزرگ از جمله به دلیل واهمه از جریمه های احتمالی آمریکا، حاضر به معامله با ایران نشده اند.

سخنرانی آقای ترامپ، بر شدت این بی اعتمادی و افزایش ریسک سرمایه گذاری های کلان در ایران افزود و اکنون حسن روحانی می کوشد با اطمینان دادن به اینکه ایران نه در پی صدور انقلاب است و نه حاکم کردن مذهب رسمی اش در منطقه و نه احیای امپراتوری کهن ایران، آنها را متقاعد سازد که کشوری که در پی "تعامل سازنده" با جهان و خواستار صلح است، سرزمین و موقعیتی مناسب برای سرمایه گذاری است.

او در راه دادن این اطمینان از هیچ چیز فروگذار نکرد: از تعمیق روابط دوستانه با همسایگان گرفته تا مشارکت در حفظ امنیت انرژی جهان؛ از بهبود مستمر فضای کسب و کار و احترام به مالکیت فکری تا اصلاح قوعد حکمرانی و مبارزه جدی با پولشویی.

با این همه، به نظر نمی رسد که این اطمینان بخشی ها برای سرازیر کردن سرمایه خارجی که مهم ترین هدف سخنرانی حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد بود چندان موثر باشد.