از لحاظ ویژگی‌های ژانری ماناس را باید به حماسه‌های قهرمانی نسبت داد. با این حال، از لحاظ پوشش خبری وقایع، حجم کمّی داستان، حماسه منحصر به فرد و فراتر از مرزهای سبک سنتی است، به گونه‌ای که کتابی شبیه به آن در جهان وجود ندارد. 

Epic of Manas

The Epic of Manas (Kyrgyz: Манас дастаны

Kazakh: Манас дастаны, Kazakh: Манас легенда, Azerbaijani: Manas dastanı, Turkish: Manas Destanı) is a traditional epic poem dating to the 18th century but claimed by the Kyrgyz people to be much older. The plot of Manas revolves around a series of events that coincide with the history of the region in the 17th century, primarily the interaction of the Turkic-speaking people from the mountains to the south of the Dasht-i Qipchaq and the Oirat Mongols from the bordering area of Jungaria.

The government of Kyrgyzstan celebrated the 1,000th anniversary of Manas in 1995. The eponymous hero of Manas and his Oirat enemy Joloy were first found written in a Persian manuscript dated to 1792-3.^[1] In one of its dozens of iterations, the epic poem consists of approximately 500,000 lines.

ویژگی نام ماناس

در کشور چین شهر ماناس و چشمه‌ای به نام ماناس وجود دارد، در ژاپن نیز شهری با نام «سمتی» پسر پهلون ماناس در شمال این کشور قرار دارد. همچنین در کشورهای اسپانیا، قزاقستان، کره، و مجارستان نیز شهرهایی با نام ماناس هست که در این خصوص «چنگیز آیتماتوف» از نویسندگان مشهور قرقیزی می‌گوید، مردم قرقیز چه قدر خوشبخت است که نام ماناس در سراسر جهان هست. 

-شماره 40 مقدس ..

پهلوان ماناس چهل لشکر داشت به این دلیل که قرقیز‌ها چهل قبیله‌اند همچنان که کلمه قرقیز از کلمه قیرق قیز بمعنای «چهل دختر» است و در پرچم قرقیزستان چهل نور خورشید وجود دارد.

-نسخه‌های متفاوت ماناس

به غیر از کتاب اصلی ماناس، در علوم آکادمی ملی قرقیزستان بیش از 80 نسخه از ماناسچیهای مشهور این کشور نگهداری میشود. نسخه‌هایی از «سیاقبای قارالایف»، «ساغینبای ارازبقاف»، «ملدابسان مسلمانقولاف»، «باغیش سازاناف» و «جوسوپ مامای» مناسچی قرقیز اهل چین و غیره ثبت شده است. تفاوت نسخه‌های موجود در آنجایی است که آمار متفاوتی از حضور جنگجویان و تعداد آنها و میزان جنگهایی که برای دفاع از سرزمین انجام شده، در این نسخه‌ها وجود دارد.

بعنوان مثال؛ گفته می‌شود در حماسه ماناس بیشتر از 600 قهرمان شرکت می‌کنند. بیشترین تصویر در نسخه ساغینبای ارازبقاف وجود دارد که از حضور 800 منطقه نام می‌برد. در ادبیات جهانی یکی از بزرگ‌ترین رمان حماسی لئو تولستوی «چنگ و صلح» بیشتر از 500 قهرمان وجود دارد. در حماس ماناس از این هم زیادتر است.

 ردیف‌های پرشمار..

تعداد ردیف‌های ماناس بیشتر از پانصد هزار است. در نسخه سیاقبای قارالایف 553 هزار ردیف وجود دارد و در نسخه مناسچی مامبت چاکماراف 397 هزار عنوان شده است. در نسخه جوسوپ مامای نیز تعداد ردیف‌ها به 500 هزار ردیف می‌رسد.

بزرگ‌ترین حماسه دنیا

تاکنون از نظر تعدادی هنوز هیچ حماسه‌ای که به اندازه محتوای ماناس باشد، ثبت نشده است. مناس از نظر تعدادی از حماسه یونانی «ایلیاد» و «ادیسه» بیست برابر، از «شاه نامه» فردوسی پنج برابر، «مهابهاراتا» هندی سه برابر بیشتر است. اگر همه حماس‌ها را جمع می‌کنند حتی به گزینه سیاقبای قارالایف نمی‌رسد.

1020 سالگی ماناس

حماسه ماناس چه زمانی به وجود آمد؟ در این زمینه نظرات بسیار زیادی مطرح می‌شود. اگر مبنای جشن سال 1995 را که برای گرامیداشت هزار سالگی ماناس برگزار شد را در نظر بگیریم، اکنون حماسه ماناس، 1020 سال عمر دارد.

در نسخه «مح‌تر آویزاف» ماناس در قرن 9 زندگی می‌کرد. در کتاب «بالات یونوسالیف» در قرن 9-11 و در گزینه «ویکتار ژورمونسکی» ماناس در قرن 15-18 زندگی کرده است که روایتگر متفاوتی از زمان حماسه ماناس را ذکر می‌کند.

 ترجمه ماناس

به گفته دانشمندان قرقیز، حماسه ماناس به غیر از زبان عربی و اسپانیولی به زبان‌های اصلی جهان ترجمه شده است مانند زبان روسی، فارسی، چینی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، ژاپنی، قزاقی، ازبکی، مغولی، بلغاری و مجرستانی و غیره .

-ثبت میراث ماناس

حماسه «ماناس» در میراث بخش تمدن یونسکو از طرف قرقیزستان ثبت شده است.

در پایان....

در سال ۱۹۹۵میلادی حماسه ماناس به زبان تورک  قیرقیزی به چاپ رسید. در حقیقت ماناس مروارید درخشانی از گنجینه ادبی ملت  تورک است که داستان‌های جنگ هشت نسل از خانواده ماناس را که به منظور وحدت  اقوام پراکنده و همبستگی ملل دیگر و مقابله با تجاوز خارجی صورت گرفته،  توصیف کرده است. ماناس محصول قرن‌های ۱۰ تا ۱۳میلاد است. این رزمنامه ۱۸جلد  و بیش از ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار واژه دارد. این حماسه نامه نه تنها حاوی  اشعار رزمی است بلکه دایره‌المعارفی برای پژوهش و تحقیقات تاریخی،  جغرافیایی، مذهبی، اقتصادی و اجتماعی و زبان تورک قیرقیزی محسوب می‌شود.

امروزه در سرزمین پهناور غربی سین جیانگ در  هر نقطه صدای سرود «ماناس» به گوش می‌رسد. در کشورهای خارجی مانند روسیه و  قرقیزستان و ازبکستان تاریخ پژوهش و تحقیق درباره ماناس بسیار طولانی است و  بسیاری از تاریخدانان جهان در خصوص این حماسه دست به تحقیقاتی زده‌اند.  طولی نکشید که قطعات ماناس به زبان‌های چینی، انگلیسی، روسی، فرانسوی،  آلمانی و ژاپنی و غیره ترجمه شد. آنچه شایان است این رزمنامه برای پژوهش  تاریخ تورک قیرقیز و تاریخ مبادله ملل آسیای میانه نقش مهمی ایفا خواهد کرد  و همین امر باعث می‌شود تا نقش مهم آن بیش از پیش برای جهان و جهانیان  آشکار گردد.