گرانی بنزین و شیوە تولید آسیائی

متفکران زیادی در مورد شیوە تولید آسیائی گفتەاند و نوشتەاند، از جملە کارل مارکس. در این شیوە تولید، دولت نقش اقتصادی پیدا می کند و بە تصاحب کنندە ارزش اضافی تبدیل می شود. مارکس در نوشتەهای خود در این مورد از جملە از ایران می گوید.

 

می توان گفت دولت های مدرن و نیمە مدرن در ایران بنوعی این سنت را از تاریخ بە ارث هم بردەاند. و شاید بهترین دلیل نقش بی بدیل دولت در مالکیت و ادارە نفت و تسلط در سطح گستردە بر اقتصاد است. دولت ارزش اضافی را تصرف می کند و بە بازتوزیع کنندە آن در جامعە تبدیل می شود و یا از آن در جهت بازتولید نقش دولت سود می جوید.

 

در شیوە تولید آسیائی دولت برآیند نیروهای طبقاتی جامعە از جملە معرف طبقات مسلط نیست. بە بیانی دیگر روند از پایین بە بالا نیست، بلکە از بالا بە پایین است، و برای همین چنین جامعەای در اصلی ترین خصوصیات خود، خود را از جوامع غربی جدا می کند.

 

در چنین جامعەای اگر چرخ دولت بچرخد، بەشیوە اتوماتیک چرخ جامعە و زندگی مردم هم می چرخد، و اگر چرخ دولت نچرخد همە چیز با بحران شدید و فروپاشی مواجە می شود. بنابراین تمرکز سیاست بر نگەداشتن پایەهای دولت استواراست.

 

گران شدن بنزین در ایران را باید عمدتا با این منطق خواند. جائیکە دولت بعلت تحریمها کم می آورد و چرخەاش دچار مشکل می شود، بدون هیچگونە برنامەای و تنها با اعلام یک شبە می توان تا نود درصد بنزین را گران کرد و بعد گفت کە درآمد حاصل از آن را دوبارە بە جیب اقشار کم درآمد ریختە می شود کە جمعیت آنها حدود شصت میلیون نفر تخمین زدەمی شود. یعنی دولت جائیکە نتوانستە مالیات بگیرد، از این طریق مالیات بندی می کند و بە گمان خود از ثروتمندان می گیرد و بە فقرا می دهد.

 

البتە شاید منطقی در این مبحث باشد، اما آنچە اساسی تر است این است کە علاوە بر تاثیر افزایش قیمت بنزین بە دیگر اقلام، دولت چنین ریسک خطرناکی را می پذیرد تنها بە این علت کە اگر چرخ دولت بچرخد بەشیوە خودبخود چرخ ملت هم خواهد چرخید، و این منطقە دولتهای میراث خوار شیوە تولید آسیائی است.