قدرت سیبری'؛ نقطه عطف دیپلماسی اقتصادی روسیه

کرملین همزمان با هرچه ‌شکننده‌تر شدن روابطش با غرب، مسیر رویکرد به شرق را در دیپلماسی اقتصادی پیش‌ گرفت. روس‌ها این‌بار به‌جای بازار انرژی اروپا، کمربندها را برای دستیابی به فرصت‌های اقتصادی در چین محکم کردند. "قدرت سیبری" نام پروژه‌ای است که می‌توان از آن به عنوان نمود بارز این رویکرد تازه یاد کرد.

جنگ تعرفه‌ای دولت ایالات متحده با چین از یک‌سو و فشار مجلس نمایندگان آمریکا به دونالد ترامپ برای تحریم مقامات این کشور بر سر مساله سرکوب مسلمانان اویغور از سویی دیگر، زمینه‌ساز فرصتی برای روسیه است تا روابطش را با پکن نزدیک‌تر کند.

رئیس جمهوری روسیه گفته که در سال‌جاری میلادی تجارت با همسایگان با افزایشی ۸۷ میلیون دلاری نسبت به سال پیش، رکوردی ۱۰۰ میلیارد دلاری را ثبت می‌کند.

برآورد می‌شود که این رقم با بهره‌گیری از منابع بزرگ گاز طبیعی این کشور تا ربع قرن آینده دو برابر شود. در این میان بر اساس آمار گمرک چین، "گردش مالی تجاری" میان روسیه و این کشور در سال گذشته میلادی با افزایشی ۳۰ درصدی همراه بوده و بیش از ۱۰۷ میلیارد دلار رسیده است.

افتتاح خط لوله انتقال گاز طبیعی "قدرت سیبری" به شمال‌شرقی چین، نقطه عطفی در روابط دو قدرت بزرگ‌ جهانی است؛ قدرت‌هایی که در سال‌های اخیر در روابط اقتصادی با غرب، هر یک به نوعی با دست‌اندازهایی رو به رو بوده‌اند.

منافع پکن و مسکو در قدرت سیبری

"قدرت سیبری" به طول ۳ هزار کیلومتر در قالب قراردادی به ارزش ۵۵ میلیارد دلار، در تنوع‌ بخشیدن به منابع انرژی وارداتی چین کمک می‌کند. بازار هدف هم در نگاه روسیه بکر است. عمده انرژی مصرفی در شمال‌شرقی چین زغال سنگ بوده و منطقه‌ای است که تا پیش از این برخلاف جنوب این کشور نتوانسته بود از واردات گاز طبیعی بهره ببرد.

حق نشر عکسGAZPROM WEBSITE

روسیه برآورد کرده که از قبال این طرح طی ۳ دهه، بالغ بر ۴۰۰ میلیارد دلار کسب کند و چینی‌ها هم امیدوارند که در راستای استفاده از انرژی پاک تا سال ۲۰۳۰ سهم گاز طبیعی را در سبد مصرفی انرژی خود به ۱۵ درصد ارتقا دهند.

در حال حاصر خط لوله "قدرت سیبری" علاوه بر این منطقه در چین، گاز مصرفی مناطق دور دست شرقی روسیه را تامین می‌کند. بر اساس قرارداد این طرح که در ماه مه سال ۲۰۱۴ میلادی به امضا رسیده، اواخر سال ۲۰۲۰ به منابع "قدرت سیبری" افزوده می‌شود. از این رو اغراق نیست اگر "قدرت سیبری" روسیه را از این پس رقیب اصلی ترکمنستان و استرالیا در چین بدانیم. استرالیا در ۱۰ ماهه نخست امسال، بیش از ۳۱ میلیارد مترمکعب و ترکمنستان بیش از ۲۷ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی به چین صادر کرده‌اند.

شرکت گازپروم روسیه ظرفیت انتقال این خط لوله را ۳۸ میلیارد مترمکعب در سال عنوان کرده و مدت قرارداد میان گازپروم و شرکت ملی نفت چین (CNPC) هم ۳۰ سال است. برخلاف بد عهدی مکرر رو‌س‌ها در پروژه‌هایی مثل نیروگاه اتمی بوشهر برای دولت ایران، آنان تنها چهار ماه پس از امضای این قرارداد، ساخت "قدرت سیبری" را کلید زدند و اکنون پس از ۵ سال فاز اول آن را افتتاح کردند.

بر اساس این قرارداد که فرمول تعیین قیمت در آن اعلام نشده، قرار است که سال آینده میلادی ۵ میلیارد متر مکعب گاز از طریق این خط لوله به شمال‌شرقی چین منتقل شود. این رقم تا سال ۲۰۲۵ هر ساله به تدریج افزایش می‌یابد و در نهایت به ظرفیت کامل ۳۸ میلیارد مترمعب خواهد رسید.

در اهمیت این طرح گمان می‌رود که تا سال ۲۰۲۳ حدود ۴۰ درصد رشد تقاضای گاز چین از "قدرت سیبری" پاسخ داده شود.

اکنون این خط لوله در حالی افتتاح شده که چینی‌ها دو سال پیش هم خبر از همکاری با روسیه در رابطه با "جاده ابریشم قطبی" دادند. طرحی که ایجاد خطوط دریایی و زمینی جدیدی را شامل می‌شود و البته نگرانی غرب را برانگیخته است. نگاه پرتردید غرب به این طرح، حاکی از گمانه‌زنی بر سر استقرار نظامی چین در سرزمین‌های قطب شمال در بلندمدت است.

همزمان روسیه با همه مخالفت‌هایی که از کنگره و دولت آمریکا به گوش می‌رسد و باوجود تمام تنشی که با اروپایی‌ها تجربه کرده، نگاهش را از بازار اروپا برنگردانده و طرح "نورد استریم" را برای صادرات گاز طبیعی به آلمان رها نکرده است. در این طرح بواسطه خط لوله‌ای که از دریای بالتیک می‌گذرد مسکو قادر خواهد بود تا سالانه ۵۵ میلیاردد مترمکعب به آلمان صادر کند و به این ترتیب انقلابی را در تامین گاز مصرفی قاره سبز رقم بزند.