شیوع ویروس کرونا، به‌عنوان یک عامل تهدیدکننده سلامت جامعه ایران، بدون شک بدون اثرات سیاسی نخواهد بود. با این‌که فقط دو هفته از انتخابات مجلس یازدهم که به کودتای انتخاباتی شبیه بود و علنی شدن شیوع این ویروس در ایران گذشته، نشانه‌هایی از تاثیرات سیاسی و اجتماعی بزرگ ناشی از آن، به چشم می‌خورد.
این گزارش به بررسی وضعیت ایران پسا انتخابات و پسا کرونا می‌پردازد.
تشریح وضعیت کنونی؛ سپاه و رهبر مشغول کارند
دیکتاتوری‌ها و نظام‌های سیاسی اقتدارگرا از بحران ارتزاق می‌کنند. این نظام‌ها خود در ساختن بحران‌های مختلف دخیل هستند، اما اگر بحرانی نیز پیش آید، استقبال کرده و سعی می‌کنند در جهت منافع خود از آن بهره‌برداری کنند. بحران کرونا در ایران نیز به همین شکل مورد توجه اقتدارگرایان قرار گرفته‌است.
در هفته گذشته با تعطیل شدن مجلس دهم به دلیل شیوع این ویروس، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، دستور داد لایحه بودجه ۹۹ که پیشتر کلیات آن توسط مجلس رد شده بود، بدون بررسی مجدد، برای تصویب به شورای نگهبان ارجاع شود. محمود صادقی نماینده اصلاح طلب تهران، در سه توییت، این اقدام خامنه‌ای را آخرین میخ به تابوت مجلس دهم توصیف کرد.
همینطور در طی دو هفته اخیر، تصاویری از گوشه و کنار ایران منتشر می‌شود که ماشین‌های یگان ویژه که همان نیروی اصلی سرکوب مردم در اعتراضات است، در خیابان‌ها حضور دارند و بنرهایی بر آن‌ها نصب است که روی آن‌ها نوشته شده «عملیات سرکوب کرونا»!
در خبرهای دیگری هم که از بخش بهداشت و درمان و جامعه پزشکی و پرستاری ایران به گوش می‌رسد، سپاه پاسداران از انتشار اخبار واقعی مربوط به کرونا جلوگیری می‌کند و به تهدید جامعه پزشکی ادامه می‌دهد.
قوه قضاییه که وابستگی و سرسپردگی آن به نیروهای امنیتی بارها ثابت شده نیز، دست‌به‌کار بازداشت افرادی است که خبرهای واقعی درباره کرونا را منتشر می‌کنند. در یک نمونه فردی که از غسالخانه بهشت معصومه قم، ویدیویی درباره تلنبار شدن اجساد قربانیان کرونا منتشر کرده بود، بازداشت شد.
اما آن‌چه از مجلس و دولت یعنی نهادهای نیم‌بند انتخابی مردم به گوش می‌رسد، سکوت و بی‌عملی است. مجلس که عملا با ابتلای ۲۳ نماینده به کرونا، در روز جمعه ۹ اسفند ۱۳۹۸ اعلام کرد که تا اطلاع ثانوی تعطیل است.
در دولت نیز تعدادی از اعضای کابینه به کرونا مبتلا شده‌اند، اما با این‌حال، دولت کماکان اصرار دارد که نشان دهد، کنترل اوضاع را در دست دارد ولی صرفا به بیان توصیه‌هایی به مردم می‌پردازد. این امر برخاسته از عدم توانایی دولت در کنترل بحران سراسری پیش‌آمده‌است.
افراد و گروه‌های سیاسی در حالی از دولت می خواهند که قرنطینه شهرهای مبتلا را آغاز کند، که اولا، با عدم اعلام به‌موقع شیوع کرونا، که به زعم بسیاری تحت فشار سپاه بوده‌است، عملا در زمان علنی شدن، تمام کشور به نوعی درگیر این ویروس شده‌بود و دوما، قرنطینه نیازمند اراده و قدرت تام و زیرساخت‌های اقتصادی و سیاسی قدرتمندی است که نهاد دولت در ایران از آن محروم است.
برای عملی شدن قرنطینه، دولت باید توان سیاسی و عملی تعطیل کردن نهادهای مختلف سیاسی، فرهنگی، اداری و نظامی را از لحاظ ساختاری داشته باشد. برای مثال، دولت باید توان این را داشته باشد که مراکز مذهبی، مانند مساجد، زیارتگاه‌ها و مدارس مذهبی را تعطیل کند. این در حالیست که در ایران کنترل این امور نه در دست دولت، بلکه در دست نهادهایی است که معمولا به رهبر جمهوری اسلامی وابسته هستند. مثلا در یک نمونه، مرکز رسیدگی به امور مساجد که با حکم علی خامنه‌ای و به مدیریت مهدی مهدوی‌کنی، از روحانیون نزدیک به خامنه‌ای تاسیس شد، نهاد مسوول مساجد و نماز جمعه در ایران است. با فوت مهدوی کنی، اداره این نهاد عریض و طویل به قایم مقام او واگذار شده که او نیز از نزدیکان علی خامنه‌ای است.
همچنین نهادهای نظامی که در مواقع بحران باید بازوی حمایتی دولت باشند تحت فرماندهی علی خامنه‌ای هستند و از دولت حرف شنوی ندارند.
از سوی دیگر، دولت پول کافی برای قرنطینه کردن را نیز ندارد. قرنطینه کردن چندین میلیون نفر نیاز به اقتصادی شکوفا دارد که بتواند از پس هزینه‌های گزاف خوابیدن اقتصاد، برای مدتی نامعلوم و تامین هزینه‌های مردم برای تشویق آن‌ها به ماندن در خانه بر بیاید.
این درحالیست که اقتصاد ضعیف ایران در سال‌های اخیر با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا و تشدید تحریم‌های فروش نفت، بیش از پیش نیز تضعیف شده‌است. در واقع، این تضعیف مضاعف نیز دلیلی ندارد مگر ماجراجویی‌های نظامی سپاه پاسداران در منطقه و سایر نقاط جهان. سپاه که نهادی کاملا وابسته به رهبر جمهوری اسلامی است، فقط در طی چند ماه اخیر متهم به انفجار پالایشگاه بقیق متعلق به شرکت نفت آرامکوی عربستان، حمله به چند فقره کشتی نفتکش، از جمله کشتی نفتکش ژاپنی و ناامن کردن تنگه هرمز شده‌است. در آخرین مورد از این ماجراجویی‌ها، سپاه پاسداران در انتقام‌جویی از کشته‌شدن قاسم سلیمانی توسط ارتش آمریکا به دو پایگاه نظامی بین‌المللی در عراق، حمله موشکی کرد. این حمله‌ها خسارات خاصی برای آمریکا به‌بار نیاورد ولی متاسفانه سبب مرگ ۱۷۶ سرنشین هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی اوکراین شد که بعدها سپاه اعتراف کرد سهوا، این هواپیما را مورد حمله موشکی قرار داده‌است.
روزهای پسا کرونایی ایران چگونه خواهد بود
تخمین صدمات کرونا در جامعه سختی‌کشیده و تضعیف‌شده ایران، امر دردناکی است. اما آن‌چه آن را دردناک‌تر می‌کند، پیش‌بینی شرایط سیاسی بعد از عبور این هیولا از سر کشور است.
در شرایطی که اقتصاد نفتی ایران به‌دلیل سقوط بی‌سابقه قیمت نفت، که ناشی از تعطیلی بخش بزرگی از اقتصاد چین در اثر شیوع کروناست، بیش از پیش شکننده شده، احتمالا دولت بیشتر از قبل از کنترل اوضاع عاجز خواهد شد. شاهد این امر، از یک سوی، جلسه فوق‌العاده وزیر بهداشت با علی لاریجانی و کمیسیون بهداشت مجلس است که در آن از علی لاریجانی خواسته شده تا با رهبر جمهوری اسلامی وارد مذاکره شود و درخواست دریافت کمک از صندوق توسعه ملی را مطرح کند. این درحالیست که احتمالا خود دولت نیز می توانسته وارد این مذاکره شود و از طریق حکم حکومتی رهبر، قانون برنامه پنجم توسعه را که در آن مجلس صاحب اختیار صدور مجوز در این زمینه است، دور بزند، اما این‌کار را نکرده‌است.
از سوی دیگر، بنا بر گزارش‌های منتشر شده درباره این جلسه فوق العاده، ظاهرا دولت ناتوان از گردهم‌آوردن سران سه قوه است و برگزاری جلسه سران قواست برای همین امر نیز، دست به دامان رییس مجلس شده‌است.
بنابراین در چنین شرایطی، نمایشی شدن بیش از پیش نقش دولت و واگذاری امور اداری و اجتماعی به سپاه به‌عنوان فرماندهی واحد مقابله با کرونا، امری اجتناب‌ناپذیر است که سپاه و رهبر جمهوری اسلامی از آن استقبال خواهند کرد.
در این اثنی نیروهای موافق سپاه نیز بی‌کار ننشته‌اند. مثلا، اردشیر مطهری، نماینده منتخب گرمسار که خود از نیروهای انتظامی سرکوب‌‌گر جمهوری اسلامی در طی دو دهه اخیر بوده، روز یکشنبه در نامه‌ای سرگشاده خطاب به حسن روحانی، نوشت: «مقابله با این بحران (بحران کرونا)، نیازمند هماهنگی چند وزارتخانه و استانداران و نیروهای نظامی و انتظامی است و نیاز به یک فرمانده واقعی و با تجربه دارد یعنی کسی که جرات و قاطعیت تصمیم‌گیری متمرکز و واحد را داشته باشد و بتواند نهادها و سازمان‌ها را هماهنگ کند، اطلاع رسانی متمرکز و واحدی را شکل دهد و بر اجرای تصمیمات، نظارت مستمر، قاطع و کارآمد داشته باشد.» نامه ای که نشان می دهد کادر رسمی نیروهای مسلح با برنامه وارد انتخابات مجلس یازدهم شد و برای ایران پس از مجلس دهم برنامه دارد.
همچنین خبرهایی نیز مبنی بر شروع تحرکات سازمان بسیج که بازوی شهری سپاه پاسداران در سرکوب اعتراضات و سازماندهی نیروهای لباس‌شخصی است، در زمینه کرونا منتشر شده‌است. آن‌گونه که از شواهد بر می‌آید، این فعالیت‌ها بیشتر در فضای رسانه‌ای است و فعالیت واقعی در این زمینه رخ نداده و احتمالا در آینده نیز روی نخواهد داد.
بهره‌برداری سپاه و بسیج از شرایط کنونی برای نابود‌کردن نقش اجرایی دولت، که یکی از دو نهاد نیمه انتخابی در ایران است، پیغام واضحی را مخابره می‌کند و آن بسته‌شدن هر چه بیشتر فضای سیاسی و نابودی جمهوریت نظام از بیخ و بن است؛ رویایی که علی خامنه‌ای از ۱۸ تیر ۱۳۷۸ در سر پرورانده و هر روز قدم‌های بیشتری به سمت آن برداشته، اما ظاهرا این بار به‌دست کرونا با تمامیت، اجرایی خواهد شد.
احتمالا با عبور سایه شوم کرونا از سر ایران، این پروپاگاندای سیاسی هدفمند خواهد توانست جای پای سپاه را در قدرت مستحکم‌تر و جلوه‌ای تازه از نقش این نهاد تحت امر رهبر ایران در اداره کشور بخشد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید