ایران دولت افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسد

پس از اعلام نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که در آن محمد اشرف غنی پیروز عنوان شد، دولت‌ها و سازمان‌های بین المللی بنا بر عرف دیپلماتیک پیام‌های تبریکی را عنوان آقای غنی فرستادند. حتی در مراسم ادای سوگند ریاست جمهوری، تقریبا تمامی سفرای کشور‌های خارجی مقیم افغانستان حضور داشتند. تنها کشوری که تا به امروز در این رابطه اقدام نکرد، جمهوری اسلامی ایران بود.

اما روز یکشنبه وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران بیانیه ای را به نشر سپرد که به صورت تلویحی حاکی از عدم به رسمیت شناختن حکومت افغانستان به رهبری محمد اشرف غنی است. در بیانیه وزارت خارجه ایران آمده است: «جمهوری اسلامی ایران وضعیت پیش آمده را ناشی از بی توجهی دولت آمریکا به مشکلات موجود در برگزاری انتخابات‌ها در افغانستان و غفلت از درسهای گرفته شده از آنها، خصوصا انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ آن کشور می‌داند.»

این بیانیه می‌افزاید: «اولویت دادن به نیازهای تبلیغاتی رئیس جمهور آمریکا در انتخابات ماه نوامبر آینده و شتابزدگی غیر مسئولانه آن کشور برای پیشبرد گفتگوها بدون نظرداشت منافع و امنیت منطقه موجب بی توجهی به مسائل داخلی شد که شکل گیری وضع موجود از آثار آن بی توجهی است.»

همچنان این بیانیه گفته است که «اکنون جمهوری اسلامی ایران در راستای مصالح عمومی مردم افغانستان و به منظور حفظ صلح و ثبات در آن کشور که آثار عمیق منطقه ای دارد، رهبران سیاسی افغانستان و همچنین کشورهای منطقه را دعوت می‌کند تمام ظرفیتهای خود را برای یافتن راه برون رفت از اختلافات پیش آمده بین دو رهبر در ارتباط با نتایج انتخابات اخیر ریاست جمهوری در آن کشور، بکار گیرند».

استفاده از این گونه ادبیات، دقیق نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران دوست ندارد که حکومتی منهای دکتر عبدالله را به رسمیت بشناسد. هشدار به آمریکا در رابطه به این که تجربه ای از انتخابات سال ۲۰۱۴ نگرفته است، نشان گر این موضوع است که برای جمهوری اسلامی ایران در قدم اول پیروزی دکتر عبدالله و در قدم دوم تداوم حکومت وحدت ملی مطرح بوده است.

چرا جمهوری اسلامی ایران حامی دکتر عبدالله است؟

چندی قبل رسانه‌های بین المللی از مداخله جمهوری اسلامی ایران در انتخابات افغانستان خبر داده بودند. این رسانه‌ها به نقل از منابع در کاخ سفید نوشته بودند که سپاه پاسداران ایران عملا از دکتر عبدالله حمایت می‌کند و تلاش دارد تا وی برنده انتخابات شود. 

حتی گفته شده که مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا به دکتر عبدالله زنگ زده و نسبت به حمایت سپاه از وی هشدار داده بود. در کنار آن اخراج دو دیپلمات ایران از افغانستان نیز به بحث مداخله جمهوری اسلامی در امور انتخابات افغانستان تداوم بخشید. 

گویا اتهام دو دیپلمات ایرانی که در سال گذشته از سوی دولت افغانستان وادار به خارج شدن از افغانستان شده اند، کمک به یک تیم انتخاباتی و مداخله در مبحث انتخابات بوده است. جالب است که گزارش‌هایی وجود دارد که این دو دیپلمات دوباره به افغانستان برگشته اند .

این مسئله حتی باعث ایجاد تنش دیپلماتیک میان این دو کشور شد که هرچند وزارت‌های خارجه هر دو کشور آن را تایید نمی‌کنند، ولی گزارش شده است که جمهوری اسلامی نیز به تلافی اخراج دو کارمندش، دستور به اخراج دو دیپلمات افغان داده است.

جمهوری اسلامی ایران برای تداوم نفوذش بر نهاد‌های قدرت در افغانستان، نیاز به هم پیمان‌های قوی دارد. در گذشته این نیاز را با ایجاد ارتباط قوی با رهبران جهادی رفع می‌کرد. بیشتر رهبران جهادی، رابطه محکمی با جمهوری اسلامی داشتند. اما رهبران جهادی یا از دنیا رفته اند یا هم از چرخه قدرت به دور شده اند. به همین دلیل جمهوری اسلامی در تلاش حفظ هم پیمان‌های باقی مانده است. برای جمهوری اسلامی حضور کامل اشرف غنی در راس قدرت قابل قبول نیست. جمهوری اسلامی می‌داند که غنی با طرح‌ها و استراتژی‌های اقتصادی تا حدی منافع ایران در افغانستان را ضربه می‌زند.

به طور مثال در عرصه کنترل و مدیریت آب، بخش‌های شرقی ایران به شدت به آبی وابسته است که سرچشمه‌های آن در افغانستان قرار دارد. مدیریت این آب‌ها به خصوص ساخت سد‌ها، می‌تواند استفاده بی حد و حصر جمهوری اسلامی از این منابع آبی را تا حد زیادی کاهش دهد. به همین دلیل ایران با سد سازی روی این دریا مشکل دارد. 

دلیل دیگر، تاکید آقای غنی بر حضور نیروهای ناتو تا زمان شکل گیری ثبات واقعی در افغانستان است. جمهوری اسلامی می‌پندارد که با خروج ناتو از افغانستان، طالبان که حالا تبدیل به یک متحد استراتژیک با این کشور شده اند، می‌توانند افغانستان را دوباره زیر قبضه بیاورند و اعمال کننده سیاست‌های منطقه ای این کشور در افغانستان باشند. به همین دلیل هرگونه تلاش برای ادامه ماموریت ناتو در افغانستان، از سوی ایران با بدبینی روبه رو می‌شود .

جمهوری اسلامی ایران در مراسم ادای سوگند ریاست جمهوری آقای غنی سفیر خود را نفرستاد و جالب‌تر که دیپلماتی از این کشور در مراسم دکتر عبدالله حضور داشته است.

به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی دور تازه ای از تلاش‌ها را برای بقای دکتر عبدالله در قدرت شروع کرده است. بیانیه روز یکشنبه وزارت خارجه این کشور، به طور دقیق همین مسئله را می‌رساند.