نسرین ستوده کیست و چرا در زندان است؟

خانم ستوده در دهه ۱۳۷۰ هم به فعالیت‌های مطبوعاتی و اجتماعی اشتغال داشت اما از دهه ۱۳۸۰ و پس از وکالت برخی از پرونده‌هایی که نهادهای امنیتی روی آنها حساسیت داشتند نامش وارد رسانه‌ها شد و همزمان تحت فشار نهادهای امنیتی و فضایی حکومت ایران قرار گرفت. او در سال ۱۳۸۹ برای اولین بار بازداشت شد.

از کارمندی تا فعالیت مطبوعاتی

نسرین ستوده در دهه ۱۳۷۰ و پس از فارغ التحصیلی در رشته حقوق دانشگاه شهید بهشتی تهران ابتدا در معاونت حقوقی وزارت مسکن و سپس در سازمان اسناد ملی مشغول به کار شد. این شغل ها اما دیری نپایید و از آنها اخراج شد.

رضا خندان همسر نسرین ستوده دلیل اخراج او از این شغل‌ها را گرایش‌های سیاسی او ذکر کرده است. خانم ستوده عضو گروهی نبود اما در نشست‌های گروه هایی که به جریان ملی مذهبی مشهور شدند و از جمله در زیرزمین خانه حبیب الله پیمان برگزار می شد شرکت می کرد.

خانم ستوده همچنین به فعالیت مطبوعاتی نیز مشغول بود. اولین تجربه او در مجله «دریچه گفت و گو» بود که عیسی خندان آن را مدیریت می کرد. آشنایی نسرین ستوده و همسرش رضا خندان هم از همین نشریه شروع شد.

خانم ستوده برای همین نشریه با پروانه فروهر - همسرش داریوش فروهر و از قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای- مصاحبه کرده بود اما عمر این نشریه چندان نپایید و این مصاحبه بعدا در نشریه آبان منتشر شد. مدتی بعد از این مصاحبه نیز پروانه و داریوش فروهر کشته شدند. او پس از دوم خرداد ۱۳۷۶ هم در تعدادی از روزنامه‌ها مطالب حقوقی می نوشت و درباره موضوعات حقوقی میزگرد برگزار می کرد.

آغاز دوران وکالت: از دادگاه شیرین عبادی تا پرونده علیرضا تاجیکی

او در دهه ۱۳۷۰ همچنین در مرکز حقوقی بانک تجارت مشغول به فعالیت بود و بر خلاف دو شغل قبلی، در شغلش حدود ۱۰ سال مشغول به کار بود. او همزمان مدرک کارشناسی ارشد خود را نیز از دانشگاه شهید بهشتی گرفت و سال ۱۳۷۴ در آزمون وکالت شرکت کرد.

همسرش رضا خندان اما می گوید که به مدت ۸ سال و تا سال ۱۳۸۲ به دلیل تایید صلاحیت نشدن از سوی وزارت اطلاعات به او اجازه وکالت داده نمی شد تا اینکه در سال ۱۳۸۲ و پس از پیگیری‌های فریده غیرت، یکی از وکیلان شناخته شده به او اجازه وکالت داده شد.

نسرین ستوده در نشریه زنان نیز مطلب می نوشت و به دلیل علاقه اش به موضوعات مربوط به حقوق زنان وکالت تعدادی از اعضای کمپین یک میلیون امضا از جمله نوشین احمدی خراسانی را نیز بر عهده داشت.

او در دهه ۱۳۸۰ وکالت تعدادی از فعالان سیاسی را بر عهده داشت. یکی از پرونده های بحث برانگیز آن دوران، دادگاه مدیر مسئول روزنامه کیهان بود که نسرین ستوده وکالت شیرین عبادی را بر عهده داشت. در جلسه دادگاه حسین شریعتمداری مدعی شد که شیرین عبادی از آمریکا ۱۵ هزار یورو پول گرفته است. نسرین ستوده به این سخنان اعتراض کرد و خطاب به آقای شریعتمداری به کنایه گفت که آمریکا به دلار پول می دهد نه یورو. او همچنین گفت که به دلیل بی‌توجهی مقامات دادگاه به حقوق موکلش جلسه دادگاه را ترک می‌کند.

او همچنین به اعضای انجمن حمایت از حقوق کودکان نیز مشاوره می داد و عضو هیات مدیره این انجمن بود. در این میان پرونده برخی از کودکانی که در زیر ۱۸ سال مرتکب جرم و به اعدام محکوم شده بودند را بر عهده داشت. یکی از این پرونده ها مربوط به علیرضا تاجیکی جوان محکوم به اعدام در شیراز بود.

در آن زمان علی القاصی مهر که اینک دادستان تهران است و تصمیمات اساسی درباره پرونده نسرین ستوده را می گیرد دادستان شیراز بود.

پرونده آرش رحمانی پور یکی از پرونده های بحث برانگیزی بود که نسرین ستوده وکالتش را عهده دار بود. هر چند دادستانی تهران اعلام کرده بود که آنان در اعتراضات انتخابات سال ۱۳۸۸ بازداشت شده اند اما نسرین ستوده اعلام کرد که آنان پیش از انتخابات بازداشت شده بودند.

او همچنین گفته بود که خواهر حامله آرش رحمانی پور نیز به همراه او بازداشت شده و پس از آزادی و به دلیل فشارهای زندان فرزندش سقط شده است.

زندان اول سه سال و ۱۴روز

نسرین ستوده به جز بازداشت های موردی دو بار زندانی شده است. او در ۱۳ شهریور ۱۳۸۹ بازداشت و در نهایت به شش سال زندان محکوم شد. این وکیل دادگستری در نهایت به همراه تعداد دیگری از زندانیان سیاسی از جمله عیسی سحرخیز و فیض الله عرب سرخی در ۲۷ شهریور ۱۳۹۲ آزاد شد.

دادگاه همچنین حکم ۱۰ سال ممنوع الخروجی و ۱۰ سال محرومیت از وکالت را برای نسرین ستوده صادر کرده بود. حکمی که در صلاحیت دادگاه انتظامی قضات بود.

دادگاه انتظامی وکلا نیز این وکیل را به سه سال محرومیت از وکالت محکوم کرد. خانم ستوده در اعتراض به این اقدام در مقابل این دادگاه تحصن کرد. تحصنی که تا حدود ۸ ماه ادامه یافت و این دادگاه در نهایت حکم محکومیت را به ۹ ماه کاهش داد.

برای نسرین ستوده یک پرونده نیز به اتهام «بی حجابی» تشکیل شد. اساس این پرونده پیام ویدیویی او به یک نشست خارج از ایران بود. خانم ستوده به دلیل اینکه دوربین‌های فیلمبرداری صدا و سیما در دادگاه مستقر شده بود جلسه دادگاه را ترک کرد. در نهایت این پرونده به یک جریمه ۵۰ هزار تومانی ختم شد.

پرونده جدید و بازداشت در سال ۱۳۹۵

پس از آزادی برای او پرونده های جدیدی گشوده شد. در نهایت قرار بود که شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب به پرونده او رسیدگی کند اما در روز برگزاری دادگاه از ورود نسرین ستوده به دادگاه به دلیل اینکه «مانتوی او مناسب نیست» جلوگیری شد.

در نهایت این حکم به صورت غیابی صادر شد که براساس آن او به پنج سال زندان محکوم شد. کیفرخواست نسرین ستوده به اتهام اجتماعی و تبانی صادر شده بود اما دادگاه برای او به اتهام «جاسوسی» حکم صادر کرد. محمد مقیمی و پیام درفشان از محمد مقیسه قاضی پرونده شکایت کردند و به گفته رضا خندان آقای مقیسه در این پرونده محکوم شد اما نتیجه آن به صورت رسمی اعلام نشد و تنها حاصل اصلاح حکم بود که در زمان بازداشت نیز تاثیری نداشت.

وکالت دختران خیابان انقلاب

نسرین ستوده در سال ۱۳۹۶ وکالت سه نفر از معترضان به حجاب اجباری مشهور به دختران خیابان انقلاب را بر عهده گرفت. او همچنین پس از پذیرش وکالت دختران خیابان انقلاب در مصاحبه با رسانه های خارج از کشور روسری بر سر نکرد. یکی از استنادات دادگاه های بعدی او برای صدور حکم زندان این اقدامات او بود.

پرونده دوم در حین بازداشت

خانم ستوده روز ۲۳ خرداد ۱۳۹۷ و به دلیل حکم قبلی پنج سال زندان بازداشت شد .همان حکمی که در شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب و به صورت غیابی صادر شده بود. در حین بازداشت نیز پرونده دیگری به جریان افتاد که هفت اتهام داشت. در نهایت حکم دادگاه دوم اعلام شد اما بین حکمی که در زندان به نسرین ستوده نشان داده شده و او از آن رونوشت برداشته بود با سخنان قاضی تناقض وجود داشت. در ۲۰ اسفند ۱۳۹۷ محمد مقیسه اعلام کرد که نسرین ستوده به هفت سال زندان محکوم شده است.

رضا خندان همسر نسرین ستوده اعلام کرد که او مجموعا به ۳۳ سال زندان و ۱۴۸ ضربه شلاق محکوم شده که ۱۲ سال آن اجرا خواهد شد. پس از آن نیز حکم کامل براساس متنی که نسرین ستوده در زندان از حکم رونوشت 

نسرین ستوده همچنین در سال ۱۳۹۸ اعلام کرد که دادگاه وکالت در پرونده‌های دختران خیابان انقلاب و همچنین گذاشتن دسته گل بر سکوی خیابان انقلاب را «از مصادیق فساد و فحشا محسوب و بابت آنها ۱۲ سال حبس تعیین کرده است».

انتقال به زندان قرچک

نسرین ستوده روز ۲۹ مهر به زندان قرچک منتقل شد. یک روز پس از انتقال او، سازمان زندان ها اعلام کرد که اتهام او امنیتی نیست و به همین دلیل به زندان عادی منتقل شده است. بر اساس این اطلاعیه سازمان زندان ها بخشی از اتهام‌های نسرین ستوده که به دلیل موضوعات مربوط به وکالت دختران خیابان انقلاب به «ترویج فساد و فحشا» متهم شده بود اتهامی مربوط به جرایم عادی خوانده شده نه اتهام مربوط به جرایم سیاسی.

اینک نسرین ستوده که از سال ۱۳۹۷ زندانی است در پرونده اول به پنج سال زندان محکوم شده بود و در پرونده دیگر به ۳۳ سال که ۱۲ سال آن قابل اجرا است. مقامات قوه قضاییه اما اعلام نکرده اند که حکم پرونده اول که سه سال آن باقی مانده چه وضعیتی دارد و چگونه سپری کردن حکم ۱۲ سال بعدی در زندان قرچک شروع شده است.

تشکیل دادگاه دختر نسرین ستوده

مهراوه خندان، دختر ۲۰ ساله نسرین ستوده روز دوشنبه پنجم آبان‌ماه با شکایت یکی از ماموران بند زندان اوین برای دفاع به دادگاه رفت. ماموران امنیتی و قضایی هشت سال پیش در حالی که مهراوه خندان ۱۲ ساله بود، او و پدرش را ممنوع‌الخروج کردند.

همزمان با اعلام نتایج کنکور نیز برخی کاربران فضای مجازی یادآوری کردند که مهراوه خندان پس از ممنوع الخروج شدن و در سالهایی که مادرش در دادگاه و زندان در رفت و آمد بوده رتبه ۱۵ کنکور را کسب کرده است.

در این میان برخی نیز با اشاره به فشارها به خانواده نسرین ستوده او را به خودخواهی متهم کرده‌اند. او در مصاحبه با برنامه «به عبارت دیگر» بی بی سی اما گفته که برای همه کارها با خانواده خود مشورت کرده است.

او تاکید کرد که « باید با این نوع ادبیات فاصله بگیریم که بچه ها فقط به سرپناه و غذا و تحصیل نیاز دارند. انسان‌ها به عزت نفس رعایت حقوق و امنیت خاطر نیازمند هستند».

او در این مصاحبه گفته بود که «برای ادامه راهم خسته نیستم اما از این هم که خسته نیستم احساس شادمانی ندارم».

این فعال حقوق بشر تاکید کرده بود که « به مدارای بیشتر صلح بیشتر و شناخت روش های مسالمت آمیز نیاز داریم». ستوده در عین حال گفته بود که «این مدارا نباید از روی ضعف باشد و به این دلیل کار دیگری نمی توانیم انجام دهیم مدارا کنیم».

نسرین ستوده که هشت بار تاکنون اعتصاب غذا کرده و طولانی مدت ترین اعتصاب او ۴۹ روز بوده همچنین گفته بود که پای همه عواقب اعتصاب غذا یعنی مرگ احتمالی نیز ایستاده بود.

نسرین ستوده در دوره زندان همچنین چندین بار ممنوع الملاقات شده و یا خود اعتصاب ملاقات کرده است. یکی از این محرومیت ها مربوط به سال ۱۳۹۰ بود که او حاضر نشد با چادر در ملاقات حاضر شود. پیش از آن زندانیان باید با چادر در زندان تردد می کردند و پس از این اعتراض ستوده و اتفاقات دیگر این اجبار لغو شد.

نسرین ستوده همچنین عضو کمپین لگام (لغو گام به گام اعدام) بوده و این موضوع نیز یکی از اتهاماتش بوده است. او همچنین عضو کانون مدافعان حقوق بشر نیز بود.

گاهشمار: زندگی سیاسی - اجتماعی نسرین ستوده

۲۰ آذر ۸۷

روز ۲۰ آذر ۸۷ از سفر نسرین ستوده به ایتالیا جلوگیری شد. او عازم ایتالیا بود تا جایزه ای را از گروه ایتالیایی «حقوق بشر بین المللی» دریافت کند.

۱۳ شهریور ۸۹

نسرین ستوده روز شنبه ۱۳ شهریور ۱۳۸۹ پس از احضار و مراجعه به دادسرای زندان اوین بازداشت شد. او پیش از آن گفته بود که از بازداشت شدن خوشحال می شود چون شرایطی مشابه موکلانش که "بی گناه در زندان هستند" خواهد داشت.

۶ دی ۸۹

نسرین ستوده به اتهام بی حجابی محاکمه و به دلیل اعتراض به روند دادگاه به پنج روز حبس تعزیری محکوم شد. اتهام تازه خانم ستوده تهیه و ارسال چنین پیامی و حضور در آن بدون روسری بود.

۶ فروردین ۹۰

شورای شهر فلورانس ایتالیا اعلام کرد که زنبق طلائی، نماد این شهر را به نسرین ستوده، مدافع حقوق بشر و کشیش ماریو بارتولینی، مدافع بومیان پرویی می دهد.

۲۴ فروردین ۹۰

انجمن قلم آمریکا (پن) روز چهارشنبه ۲۴ فروردین اعلام کرد که جایزه آزادی قلم باربارا گلداسمیت سال ۲۰۱۱ خود را به نسرین ستوده، وکیل، فعال حقوق بشر و روزنامه نویس ایرانی اختصاص داده است.

۹ خرداد ۹۰

نسرین ستوده روز یکشنبه ۸ خرداد ۱۳۹۰ که برای حضور در جلسه رسیدگی به ابطال پروانه وکالتش به کانون وکلای دادگستری منتقل شده بود، در آنجا با استقبال خانواده، همکاران و دوستانش روبرو شد. در این روز تصویر مشهور مربوط به در آغوش کشیدن نسرین ستوده و همسرش با دستبند منتشر شد.

۲۳ شهریور ۹۰

با صدور حکم دادگاه تجدید نظر نسرین ستوده به شش سال زندان و ۱۰ سال محرومیت از وکالت محکوم شد.

۳۰ مهر ۹۰

جایزه انجمن بین المللی قلم کانادا به نسرین ستوده، وکیل دادگستری در ایران، تعلق گرفت. این انجمن می گوید این جایزه را به دلیل دفاع از حقوق زنان و کودکان در ایران به خانم ستوده داده است.

۲۲ تیر ۹۱

شعبه دوم دادیاری دادسرای شهیدمقدس تهران (جنب زندان اوین) با ارسال نامه های جداگانه به رضا خندان همسر و مهراوه، دختر ۱۲ ساله نسرین ستوده وکیل دادگستری، آنها را ممنوع الخروج کرد.

۵ آبان ۹۱

جعفر پناهی، فیلمساز ایرانی و نسرین ستوده، فعال حقوق بشر زندانی جایزه سال ۲۰۱۲ ساخاروف را که یک جایزه حقوق بشری است، به خود اختصاص دادند.

۲ بهمن ۹۱

نسرین ستوده که پس از دو سال و نیم حبس، پنج‌شنبه ۲۸ دی‌ماه به مدت سه روز به مرخصی آمده بود، شب دوشنبه دوم بهمن‌ماه در پی تماس مسئولان اوین به زندان بازگشت.

۲۷ شهریور ۹۲

شامگاه چهارشنبه ۲۷ شهریور بیش از ۱۰ نفر از سرشناس ترین چهره های سیاسی و فعالان حقوق بشر زندانی در ایران، آزاد شدند

از جمله این افراد هشت زندانی سیاسی زن حضور داشتند: نسرین ستوده، مهسا امرآبادی، محبوبه کرمی، مریم جلیلی، میترا رحیمی، فرح واضحان، ژیلا مکوندی و کفایت ملک محمدی.

و سه زندانی سیاسی مرد هم در میان آزاد شدگان بودند: فیض الله عرب سرخی، محسن امین زاده، و میرطاهر موسوی.

۱۰ تیر ۹۲

محمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین ایران به دیدار نسرین ستوده، وکیل زندانی رفت.

۲۷ آذر ۹۲

رسانه ها خبر دادند هیات پارلمان اروپا در جلسه‌ای در سفارت یونان، جایزه ساخاروف برای آزادی اندیشه را به نسرین ستوده و جعفر پناهی، حقوقدان و فیلمساز ایرانی تحویل دادند.

در این نشست نسرین ستوده کاردستی خود در زندان را به نشانه قدردانی به هیات اعزامی پارلمان اروپا هدیه داد.

۲۹ مهر ۹۳

نسرین ستوده، وکیل دادگستری که توسط شعبه دوم دادگاه انتظامی وکلا به سه سال محرومیت از وکالت محروم شده روز سه‌شنبه ۲۹ مهرماه در اعتراض به این حکم در جلوی کانون وکلا تحصن کرد.

۳ آبان ۹۳

رضا خندان، همسر نسرین ستوده، ساعاتی پس از بازداشت همسرش، در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی از آزادی او خبر داد.

خانم ستوده روز شنبه، سوم آبان، پس از حضور در تجمعی اعتراضی در مقابل ساختمان وزارت کشور در تهران بازداشت شده بود.

۶ تیر ۹۴

دادگاه انتظامی وکلا در ایران حکم تعلیق پروانه وکالت نسرین ستوده را از سه سال به ۹ ماه کاهش داد.

۲۳ خرداد ۹۷

نسرین ستوده بازداشت و به زندان اوین منتقل شد.

۲۴ مرداد ۹۷

خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) از تشکیل دو پرونده جدید برای نسرین ستوده، وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر - که هم اکنون در بازداشت به سر می برد - خبر داده است. ایرنا به نقل از پیام درفشان، وکیل مدافع خانم ستوده، نوشته است که شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب علاوه بر اتهام تبلیغ علیه نظام و اهانت به رهبر جمهوری اسلامی، به اتهام جاسوسی برای موکلش حکم صادر کرده است.

به گزارش ایرنا، پیام درفشان گفته است: "در کیفرخواست صادره از سوی دادسرا برای ستوده، اتهامات وی تبلیغ علیه نظام و اهانت به رهبری عنوان شده اما شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب به اتهام جاسوسی برای موکلم، حکم صادر کرده است."

۱۳ شهریور ۹۷

صبح روز سه‌شنبه، ۱۳ شهریور ۹۷ رضا خندان، همسر نسرین ستوده در خانه‌اش توسط ماموران امنیتی بازداشت شد.

۲ دی ۹۷

وکیل رضا خندان و فرهاد میثمی، زندانیان سیاسی در ایران از برگزاری جلسه رسیدگی به اتهامات این دو نفر و آزادی آقای خندان با قرار کفالت خبر داد.

۲۴ آدر ۹۷

وکیل مدافع نسرین ستوده، وکیل و فعال حقوق بشر از صدور کیفرخواست پرونده موکلش خبر داد.

پیام درفشان گفت که در حال حاضر موکلش به خاطر محکومیت غیابی به پنج سال حبس تحت عنوان اتهام جاسوسی که از سوی شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب صادر شده در زندان است.

۷ آذر ۹۸

شورای انجمن‌های حقوقی و وکلای اروپا جایزه حقوق بشر امسال خود را به امیرسالار داودی، محمد نجفی، عبدالفتاح سلطانی و نسرین ستوده اهدا کرد.

۹ بهمن ۹۸

دانشگاه کوئینز کانادا دکترای افتخاری این دانشگاه را به نسرین ستوده، حقوقدان و فعال حقوق بشر زندانی در ایران داده است.

۲۷ مرداد ۹۹

مهراوره خندان، دختر نسرین ستوده وکیل دادگستری و زندانی سیاسی در ایران، بعد از چند ساعت بازداشت توسط ماموران امنیتی، با تامین قرار، موقتا آزاد شد.

۲۹ شهریور۹۹

رضا خندان، همسر نسرین ستوده خبر داد که همسرش به بیمارستان منتقل شده و به دلیل شرایط "وخیمی" که داشت، به بخش سی‌سی‌یو یا مراقبت‌های قلبی برده شده است.

۹۹

رضا خندان، همسر نسرین ستوده، وکیل و فعال حقوق بشر که حدود ۴۴ روز در اعتصاب غذا بوده، خبر داد که خانم ستوده به همراه یک زندانی دیگر به نام رضوانه احمدخان بیگی، اعتصاب غذای خود را شکسته است.

۱۰ مهر ۹۹

بنیاد "نیک زیستن" در سوئد جایزه برندگان جایزه سالانه خود را اعلام کرده و نسرین ستوده، وکیل حقوق بشری زندانی در ایران، یکی از آنها است.

۲۹ مهر ۹۹

نسرین ستوده به زندان قرچک منتقل شد

۳۰ مهر ۹۹

اداره کل زندان‌های استان تهران با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که نسرین ستوده «صلاحیت نگهداری در بند امنیتی را ندارد».

در بیانیه اداره کل زندان‌های تهران آمده «با توجه به اینکه حکم اخیر این فرد قطعی شده و محکومیت ١٢ سال حبس لازم الاجراست، وی به قرچک منتقل شد».

۶ آبان ۹۹

مهراوه خندان، دختر ۲۰ ساله نسرین ستوده روز دوشنبه پنجم آبان‌ماه با شکایت یکی از ماموران بند زندان زندان اوین برای دفاع به دادگاه رفت.