مرور سوابق هفت نامزد انتخابات ۱۴۰۰

ابراهیم رئیسی؛ عضو 'هیات مرگ'

ابراهیم رئیسی الساداتی معروف به رئیسی ۶۱ ساله تحصیلات دینی را ابتدا در مشهد و از ۱۵ سالگی در قم دنبال کرد. سوابق چندانی از حضور او در مبارزه علیه حکومت شاه وجود ندارد و خود گفته که یک با به دیدار آیت الله خامنه‌ای رفته که در ایرانشهر تبعید بوده است.

هنگام پیروزی انقلاب اسلامی او ۱۸ ساله بوده است و سال ۱۳۵۸ جزو روحانیان جوانی بود که با حکم آیت الله خمینی "برای سامان‌دهی اوضاع" و مقابله با بازماندگان حکومت سابق و گروه‌های جدید منتقد حکومت به مسجد سلیمان رفتند. او در ۲۰ سالگی سالگی به عنوان دادیار کرج منصوب شد. در دهه ۶۰ دادستان همدان و بعد معاون دادستان تهران شد.

اوایل دهه ۶۰ آقای رئیسی با جمیله علم الهدی، دختر احمد علم الهدی امام جمعه کنونی مشهد، ازدواج کرد. رسیدگی به مرحله سوم پرونده انفجار در نخست وزیری یکی از پرونده های حساسی بود که در دهه ۶۰ به او سپرده شد اما این پرونده با دستور آیت الله خمینی مختومه شد.

عضویت در هیات چهار نفره تعیین شده از سوی آیت الله خمینی برای تصمیم گیری درباره زندانیان سیاسی که براساس گزارش‌ها هزاران نفر با تصمیم این هیات چهار نفره اعدام شدند بحث برانگیز‌ترین بخش از سابقه‌ او در سمت های قضایی است.

در دوره رهبری آیت الله خامنه‌ای، ابراهیم رئیسی که جزو جریان راست محسوب می‌شد به دادستانی انقلاب تهران ارتقا یافت و تا پنج سال در این منصب باقی ماند.

او از سال ۷۳ تا ۸۳ رئیس سازمان بازرسی کل کشور شد و در این دوره این سازمان گزارش‌هایی را درباره پرونده‌هایی چون المکاسب منتشر کرد. در این دوره این سازمان درباره پرونده هایی که نام اصلاح طلبان در آن مطرح بود از جمله پتروپارس نیز اعلام جرم کرد.

این دوره همزمان با خصوصی سازی در ایران بود اما آقای رئیسی که اکنون مخالف برخی از سیاست‌های خصوصی سازی است در آن دوره اقدامی علیه واگذاری شرکت‌های دولتی انجام نداد.

ابراهیم رئیسی سال ۸۳ به عنوان معاون اول هاشمی شاهرودی رییس قوه قضاییه منصوب شد و در دوره ریاست صادق لاریجانی نیز در این سمت ماند. او سال ۹۳ دادستان کل کشور شد و یک سال بعد پس از فوت عباس واعظی طبسی تولیت آستان قدس رضوی جانشین او در این سمت شد.

فعالیت‌های سیاسی و حزبی آقای رئیسی از سال ۷۶ با عضویت در شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تهران (تشکل پرنفوذ محافظه کار) آغاز شد و سال ۱۳۸۵ از استان خراسان جنوبی وارد مجلس خبرگان رهبری شد.

او در سال ۹۶ نامزد انتخابات ریاست جمهوری شد و پس از شکست در انتخابات یک سال بعد به عنوان رییس قوه قضاییه منصوب شد.

عبدالناصر همتی؛ از تبلیغات جنگ تا ریاست بانک مرکزی

عبدالناصر همتی سال ۱۳۳۶ در کبودرآهنگ استان همدان متولد شد. آقای همتی فعالیت اداری و سیاسی خود را از سال ۵۹ در سازمان صدا و سیما آغاز کرد. در همین دوره او همزمان از مسئولان تبلیغات جنگ بود. او تا ۱۳۶۸ مدیرکل خبر و تا ۱۳۷۳ معاون سیاسی رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی بود.

آقای همتی سپس ۱۲ سال رئیس بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و از ۱۳۸۵ برای هفت سال مدیرعامل بانک سینا و سه سال بانک ملی ایران بوده است.

او قبل از ریاست بانک مرکزی با معرفی حسن روحانی عضو کمیته اقتصادی شورای عالی امنیت ملی بود. آقای همتی سال ۹۷ و مدتی بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و به هم ریختن بازار ارز در ایران رییس کل بانک مرکزی شد. آقای همتی عضو حزب کارگزاران سازندگی بوده اما پیش از نامزدی انتخابات ریاست جمهوری در فضای سیاسی چندان فعال نبوده است.

برخی از روش‌های تبلیغاتی آقای همتی متفاوت از سایر نامزد‌ها بوده است. از جمله سپیده شبستری، همسرش به عنوان نماینده او در یک برنامه تلویزیونی شرکت کرد که پوشش و برخی سخنانش خبرساز شد.

محسن رضایی؛ فرمانده سپاه، نامزد ناکام سه دوره انتخابات

سبزوار رضایی میرقائد معروف به محسن رضایی، ۶۷ ساله است و هنگام کوچ ایل خود در یکی از روستاهای شهرستان مسجد سلیمان متولد شد؛ او در جوانی با همراهی افرادی چون محمدباقر ذوالقدر، علی شمخانی و سید احمد آوایی گروه چریکی منصورون را تشکیل می دهد که بعد از پیروزی انقلاب ۵۷ یکی از هفت گروه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی بود.

آقای رضایی یکی از اعضای هیئت ۱۲ نفره تدوین اساسنامه سپاه پاسداران در زمستان ۵۷ بود. او گفته که در اردیبهشت سال ۵۸ واحد اطلاعات سپاه را تاسیس کرده و اولین فرمانده این واحد بوده است. او در سال ۶۰ با حکم آیت الله خمینی به فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد و ۱۳۷۶ پس از استعفا از این سمت از سوی علی خامنه‌ای به عنوان عضو و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد.

دوران طولانی فرماندهی محسن رضایی در سپاه پاسداران به ویژه در دوران هشت ساله جنگ ایران و عراق، با حاشیه‌های فراوانی همراه بود؛ از جمله درگیری سپاه و ارتش و اجرای برخی عملیات‌ها از جمله کربلای ۴ با وجود لو رفتن آن.

آقای رضایی از سال ۷۷ عملا فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد و در انتخابات مجلس ششم در ورود به مجلس ناکام ماند. براساس خاطرات هاشمی رفسنجانی او سال ۷۶ نیز قصد داشت نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود اما از سوی آیت الله خامنه ای منع شد.

محسن رضایی در سال ۸۴ برای نخستین بار نامزد ریاست جمهوری شد اما ۴۸ ساعت قبل از انتخابات انصراف داد. او در سال های ۸۸ و ۹۲ نیز نامزد انتخابات بود. شعار انتخاباتی آقای رضایی در سال ۸۴، «دولت عشق»، در سال ۸۸ «دولت ائتلافی» بوده است؛ شعار او در رقابت‌های سال ۹۲ سلام بر زندگی و «دولت فراگیر و جامعه امید» بوده است.

سعید جلیلی؛ از مذاکرات بی‌نتیجه تا تشکیل دولت سایه

سعید جلیلی یکی از سه کاندیدای خراسانی انتخابات ۱۴۰۰ و متولد سال ۱۳۴۴ است. آقای جلیلی تحصیلات ابتدایی تا دانشگاه را در مشهد گذراند و در جریان جنگ هشت ساله ایران و عراق پای راست خود را از دست داد. تحصیلات دانشگاهی او تا مقطع دکتری رشته معارف اسلامی علوم سیاسی از دانشگاه امام صادق بوده است و او سال ۸۱ از پایان نامه خود با عنوان «بنیان اندیشه سیاسی اسلام در قرآن» دفاع کرد.

او از سال ۷۰ تا ۸۴ به ترتیب رئیس اداره بازرسی وزارت خارجه، معاون اداره اول آمریکا و معاون اروپا و آمریکا بوده است. جلیلی اگرچه از سال ۷۹ «مدیر بررسی‌های جاری» دفتر آیت الله خامنه ای بوده، اما حساس‌ترین مسوولیت‌ او با انتصاب رهبر جمهوری اسلامی مربوط به سال ۸۶ است با کنار رفتن علی لاریجانی، از سوی محمود احمدی نژاد به دبیری شورای عالی امنیت ملی منصوب شد؛ یک سال بعد علی خامنه ای او را به عنوان نماینده خود در این شورا معرفی کرد.

عمده شهرت آقای جلیلی مربوط به سال‌هایی است که مسئول گروه مذاکره کننده هسته‌ای ایران با قدرت‌های غرب بود و ایران با تحریم‌های فزاینده و قطعنامه‌های شورای امنیت مواجه شد.

درباره عملکرد آقای جلیلی در مذاکرات هسته‌ای انتقادات پردامنه‌ای حتی از سوی سیاستمداران اصولگرایی چون علی اکبر ولایتی و علی اکبر صالحی مطرح شده است؛ از طرف‌های خارجی مذاکرات نیز نقل قول‌های منفی زیادی درباره رفتار و گفتارهای عجیب او طرح شده است.

نخستین حضور انتخاباتی آقای جلیلی مربوط به رقابت‌های سال ۹۲ است که با شعار «حیات طیبه» همراه بود. او در این دوره از جهت تعداد آرای اعلام شده پس از حسن روحانی و محمدباقر قالیباف در رده سوم قرار گرفت.

آقای جلیلی بلافاصله بعد از شکست در انتخابات سال ۹۲، از سوی رهبر جمهوری اسلامی به عضویت مجمع تشخیص مصلحت درآمد و یک سال بعد عضو شورای راهبردی روابط خارجی شد. در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ از حامیان ابراهیم رئیسی بود و بعد از شکست نامزد مورد علاقه اش، تشکیل "دولت سایه" را اعلام کرد که با واکنش های زیادی همراه شد.

علیرضا زاکانی؛ فرمانده بسیج دانشجویی که نماینده مجلس شد

علیرضا زاکانی نیز همانند سعید جلیلی متولد ۴۴ است؛ سایت جهان نیوز منتسب به زاکانی نوشته است که او از ۱۵ سالگی وارد جنگ ایران و عراق شد و عمده فعالیت اش در واحدهای «تخريب» و «اطلاعات و عمليات» بوده است. آقای زاکانی در سال ۶۸ وارد رشته پزشکی دانشگاه تهران و ۹ سال بعد فارغ التحصیل شد. او در حالی سال ۸۳ مدرک تخصص پزشکی هسته‌ای خود را اخذ کرد که درباره مدت زمان طولانی حضور او در دانشگاه و نمرات ضعیف درسی او مستندات زیادی منتشر شده است.

از جمله سایت خبری بامداد (نزدیک به محمود احمدی‌نژاد) با انتشار تصویری اعلام کرد که علیرضا زاکانی در دوره تحصیل خود سه ترم مشروط شده‌است و در دوران متوسطه نمراتی مثل دو و ۲۵ صدم برای درس ریاضی و سه و نیم برای درس شیمی داشته است.

فعالیت سیاسی آقای زاکانی با عضویت در بسیج دانشجویی دانشگاه تهران آغاز شد و او در وقایع تیرماه ۷۸ و حمله لباس شخصی‌ها به کوی دانشگاه تهران فرمانده بسیج دانشجوی بود. آقای زاکانی از سال ۷۹ تا ۸۲ مسئول سازمان بسیج دانشجویی کشور بود. در جریان راهپیمایی حکومتی ۲۳ تیر ۷۸ که با هدف پایان دادن به اعتراضات دانشجویان برگزار شد، او در کنار حسن روحانی یکی از سخنرانان مراسم بود.

آقای زاکانی نخستین بار در جریان انتخابات مجلس هفتم که با رد صلاحیت گسترده اصلاح طلبان همراه بود وارد مجلس شد و تا مجلس دهم نماینده بود. او در مجلس یازدهم هم نماینده قم در مجلس است.

آقای زاکانی همزمان با سه دوره نمایندگی تهران در مجلس شورای اسلامی، فعالیت‌های رسانه‌ای خود را ادامه داد که به گزارش رسانه‌ها بعضا با "رانت مالی" همراه بود؛ از جمله سایت اصولگرای مشرق در سال ۹۰ سندی را درباره نشریه پنجره منتشر کرد که براساس آن، سازمان تبلیغات اسلامی متعهد شده بود ۵۰۰ میلیون تومان به نشریه آقای زاکانی بپردازد.

محسن مهرعلیزاده؛ تربیت بدنی در دولت محمد خاتمی

محسن مهرعلیزاده در هشتم متولد ۱۳۳۵ و اصالتا مراغه‌ای است. از او به عنوان عامل تشکیل کمیته انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران مراغه نام برده می‌شود.

او قبل از استانداری خراسان در دولت محمد خاتمی، برخی مسئولیت‌ها از جمله قائم مقامی مدیر عامل چند شرکت صنعتی و هیئت عاملی سازمان گسترش و نوسازی ایران و نیز معاونت وزیر صنایع در امور صنعتی و معاونت سازمان انرژی اتمی ایران در امور نیروگاه‌ها را برعهده داشته است.

اما بالاترین مناصب دولتی او معاونت ریاست سازمان تربیت بدنی در دولت دوم محمد خاتمی بود. در انتخابات سال ۸۴ مهرعلیزاده یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری بود که علیرغم شکست، بخشی از آرای مناطق ترک نشین ایران را کسب کرد؛ برخی از اصلاح طلبان او را عامل پراکندگی آرای مصطفی معین و مهدی کروبی در آن دوره می‌دانند.

مهرعلیزاده سپس سال ۱۳۹۶ در دولت حسن روحانی استاندار اصفهان شد اما یک سال بعد به علت قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان، کناره گیری کرد.

امیرحسین قاضی زاده هاشمی؛ اصولگرای تندرو

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی متولد ۱۳۵۰ و جوان ترین نامزد این دوره از انتخابات است. او پزشک و نماینده چهار دوره مشهد در مجلس است. از دوره هشتم تا کنون. او دو دوره عضو هیات رئیسه و در مجلس یازدهم نایب رئیس اول بوده است؛ احسان قاضی زاده برادر دیگر او در مجلس (از حوزه سرخس و فریمان) و حسن قاضی زاده وزیر سابق بهداشت پسر عموی اوست.

آقای قاضی‌زاده هاشمی از زمان تشکیل «جبهه پایداری» تشکل اصولگرای تندرو به عضویت این حزب درآمد و در فاصله سال‌های ۹۲ تا ۹۳ سخنگوی این جریان سیاسی بود.