در سومین روز اعتراضات در قزاقستان، پلیس این کشور می‌گوید که در شهر آلماتی دهها تظاهر کننده را که طی شب گذشته قصد داشتند به ساختمان‌های دولتی حمله کنند، کشته است. وزارت بهداشت این کشور هم از مجروح شدن دستکم هزار نفر خبر داده است.
پلیس به سوی معترضان بمب صوتی شلیک کرد
چه اتفاقی افتاده است؟
در آلماتی، بزرگ‌ترین شهر قزاقستان معترضان یک خودروی پلیس را آتش زدند
اعتراض‌ها از زمانی شروع شد که مقامات این کشور نفت‌خیز که سابقاً بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود، سقف قیمت ثابت گاز نفتی مایع که مورد مصرف اتومبیل بسیاری از مردم است را برداشت و این مسئله باعث افزایش قیمت‌ها شد.
این اعتراض‌ها که روز یکشنبه در یک منطقه آغازشده بود، تا روز سه‌شنبه به بیشتر شهرها و سراسر کشور رسید و به درگیری‌هایی بین تجمع‌کنندگان و پلیس کشیده شد.
درگیری‌ها با استفاده پلیس از گاز اشک‌آور و بمب‌های صوتی در برابر هزاران معترض در آلماتی، یکی از شهرهای اصلی و پایتخت سابق قزاقستان به‌سرعت به خشونت کشیده شد. صدها نفر از مردم و نیروهای پلیس مجروح شدند.
عکس‌العمل معترضان حمله به دفتر شهردار و به آتش کشیدن آن بود.
این اعتراض‌ها از چه جهت غیرمعمول است؟
پلیس ضد شورش در بسیاری نقاط مستقر شده است
کشور نفت و گاز خیز قزاقستان یکی از مهم‌ترین کشورهای منطقه آسیای میانه است. ۶۰ درصد درآمد سرانه منطقه متعلق به این کشور است. قزاقستان معمولاً به‌عنوان یک کشور دیکتاتوری شناخته می‌شود.
قزاقستان نهمین کشور بزرگ جهان است اما در مقایسه با وسعت زیاد، جمعیت کمی در حدود ۱۸.۸ میلیون نفر دارد. در سال ۱۹۹۱ در آستانه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اعلام استقلال کرد. نور سلطان نظربایف که اولین بار در سال ۱۹۸۴، وقتی کشور جز جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی بود به رئیس‌جمهوری رسیده بود، تا سال‌ها رهبر قزاقستان بود.
او بعداً در انتخاباتی که در آن رسماً هیچ رقیبی وجود نداشت به ریاست جمهوری انتخاب شد. سال‌های رهبری او زیر سایه عناصری ازجمله کیش شخصیت، با مجسمه‌های فروانی از او در سراسر کشور و نام‌گذاری پایتخت جدید به نام او ادامه پیدا کرد.
آقای نظربایف عاقبت در سال ۲۰۱۹، به دنبال یکی از معدود اعتراض‌های غیردولتی و به‌قصد آرام کردن شرایط از قدرت کنار رفت.
آقای توقایف که درواقع دست‌چین شده آقای نظربایف بود در یک انتخابات خارج از موعد، به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید انتخاب شد. این انتخابات از طرف ناظران بین‌المللی موردانتقاد قرار گرفت.
بااینکه آقای نظربایف دیگر در قدرت نبود، همچنان بسیار پرنفوذ و تأثیرگذار باقی ماند و تحلیلگران میگویند هدف اولیه اعتراض‌های اخیر او است.
با گذشت حدود سه سال از استعفای او، تغییرات بسیار کمی در کشور ایجادشده است و بسیاری از مردم قزاقستان از عدم ایجاد اصلاحات، پایین بودن استاندارهای زندگی و محدودیت‌ها در حقوق شهروندی ناراضی هستند.
کیت ملینسون از انستیتوی سلطنتی روابط بین‌الملل ( چتم هاوس) به بخش روسی بی‌بی‌سی گفت: "آقای نظریایف با مردم قزاقستان یک قرار اجتماعی داشت. مردم به حکومت وفادار بودند چون می‌دیدند شرایط اقتصادی کشور رو به بهبود است اما از سال ۲۰۱۵ شرایط رو به بدتر شدن رفت و در دو سال گذشته و در دوران همه‌گیری ویروس کرونا میزان تورم در قزاقستان بسیار بالا رفته است."
برنده بیشتر انتخابات قزاقستان احزاب صاحب قدرت‌اند که ۱۰۰ درصد آرا را به دست می‌آورند. هیچ نیروی سیاسی مخالف دولت مؤثری وجود ندارد.
بالا رفتن قیمت گاز مایع که از قدیم به‌عنوان سوختی ارزان‌قیمت مورد مصرف وسایل نقلیه شخصی و عمومی است غیرقابل‌تحمل بود.
معترضان چه می‌خواهند؟
معترضان در صدد واژگون کردن یک خودروی پلیس
آن‌ها از استعفای آقای نظربایف در سال ۲۰۱۹ درس گرفته‌اند و می‌دانند کنار رفتن دولت آن‌ها را به نتیجه موردنظرشان نمی‌رساند.
حالا سؤالی که بی‌وقفه در خیابان‌ها و میدان‌های بسیاری از شهرهای بزرگ و کوچک کشور پرسیده می‌شود این است: "مقامات در این سی سال برای ما چه کرده‌اند؟"
شهر جانا اوزن در ایالت مین‌قشلاق (مانگیستاو) در جنوب غربی قزاقستان یکی از مراکز اصلی این دور از ناآرامی‌ها است.
این شهر پیش‌ازاین، در اعتراض‌های سال‌های قبل هم شهری مهم بود. در سال ۲۰۱۱، حداقل ۱۴ کارگر نفت به دنبال اعتراض به میزان حقوق و شرایط کار به دست پلیس کشته شدند. بیش از صدها نفر مجروح شدند. حالا شهر جانااوزن بار دیگر در مرکز اعتراض‌ها قرارگرفته است.
فعالان معترض در این شهر ۵ خواسته اصلی‌شان را اعلام کرده‌اند:
- تغییر واقعی دولت
- انتخاب مستقیم دولت‌های محلی (در حال حاضر رئیس مناطق مختلف را رئیس‌جمهور انتخاب می‌کند)
- بازگشت به قانون اساسی سال ۱۹۹۳ که در آن محدودیت‌هایی در وظایف و قدرت رئیس‌جمهوری در نظر گرفته‌شده بود
- عدم آزار و بدرفتاری با فعالان مدنی
- فراهم کردن امکان رسیدن مردمی بدون وابستگی به نظام فعلی به مقام‌های قدرت
این اعتراض‌کنندگان هیچ رهبر مشخص یا از قبل شناخته‌شده‌ای ندارند. تحلیلگران میگویند برای دهه‌ها تمام مخالفان با اولین حرکت خفه‌شده‌اند و عملاً در قزاقستان نظام دموکراتیک متکی بر انتخابات وجود ندارد.
گرگوری گولوسوف، کارشناس علوم سیاسی از دانشگاه اروپایی سنت پترزبورگ به بخش روسی بی‌بی‌سی می‌گوید مردم با ریختن به خیابان راهی برای شنیده شدن صدایشان پیداکرده‌اند.
"تحت یک حکومت خودکامه، اعتراض خیابانی عکس‌العمل عادی مردم است به سیاست‌های اقتصادی نامطلوبی که حکومت در پیش‌گرفته است."
بعدازاین چه خواهد شد و چرا اهمیت دارد؟
پلیس ضد شورش در آلماتی
با بحرانی‌تر شدن شرایط قزاقستان اعتراض‌کنندگان حاضر به ترک خیابان‌ها نشده‌اند اما پلیس برخورد سنگینی با آن‌ها نمی‌کند.
فعلاً به نظر می‌رسد مقامات سعی می‌کنند بحران را بدون توسل به سرکوب شدید حل‌وفصل کنند.
آقای گولوسوف می‌گوید: "به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور توقایف دارد سعی می‌کند اقتدارش را محکم‌تر کند اما هم‌زمان لیبرال باقی بماند. پیش‌بینی اینکه چنین مسیری به موفقیت می‌رسد یا نه بسیار مشکل است."
الکساندر بونوف، از اتاق فکر مرکز کارنگی مسکو کارشناس دیگری است که بی‌بی‌سی با او صحبت کرد. او دیدگاه متفاوتی دارد.
به نظر او قزاقستان به شکل سنتی هیچ‌گاه دوست غرب نبوده است و درنتیجه رهبران غربی وقایع اخیر را به "اعتراض‌های دموکراسی خواهان مردم علیه حکومتی خودکامه" تعبیر خواهند کرد. "برای رهبران غربی بسیار مشکل خواهد بود که از اعتراض‌کنندگان حمایت نکنند و برای مقامات قزاق سخت خواهد بود به آن‌ها پاسخی ندهند. به‌احتمال‌زیاد این اعتراض‌ها قزاقستان را در درازمدت به سمت مسکو سوق خواهد داد."
دیانا کودابرگنوا، محقق دانشگاه کمبریج می‌گوید نشانه‌هایی دیده می‌شود که مقامات قزاق سعی خواهند کرد مسئله را به شکل صلح‌آمیز حل کنند.
"یک‌راه برای پایان صلح‌آمیز این بحران این است که رئیس‌جمهور با تعدادی از معترضان پشت میز مذاکره بنشیند و مردم ببینند که حرفشان شنیده می‌شود و نمایندگانی دارند."
قزاقستان به‌عنوان یکی از صادرکنندگان اصلی نفت، گاز و منابع معدنی باید اعتماد سرمایه‌گذاران در این صنایع را در نظر داشته باشد.
ثبات سیاسی کلید اصلی حفظ این اعتماد است.
هم‌زمان به نظر می‌رسد بسیاری از مردم از زندگی زیر سایه رئیس‌جمهور سابق نظربایف خسته شده‌اند و حاضرند برای یک تغییر واقعی مبارزه کنند.
آشوب در قزاقستان قطعاً کشورهای منطقه را هم تحت تأثیر قرار خواهد داد.
وزیر خارجه روسیه در بیانیه‌ای ابراز امیدواری کرده است که "وضعیت قزاقستان به‌سرعت و از طریق گفتگو به شرایط عادی بازگردد" و تأکید کرده "این مسئله، مسئله داخلی قزاقستان است."
بااین‌وجود بعضی از رسانه‌های دولتی روسیه این نظر را مطرح کرده‌اند که محرک این اعتراض‌ها "نیروهای غربی" بوده‌اند.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید