پنج سوال اساسی درباره دونالد ترامپ و شورش در کنگره

یک سال از روزی که گروهی از طرفداران دونالد ترامپ به منظور جلوگیری از تایید پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری به ساختمان کنگره حمله کردند می‌گذرد.

جمع‌آوری گزارش کامل وقایعی که پیش از آن روز و در جریان آن رخ داد هنوز کامل نشده است، و کمیته‌ای ویژه که در مجلس نمایندگان به این خاطر تشکیل شد دارد روی آن کار می‌کند.

ابتدا قرار بود سازوکاری مستقل برای این تحقیق ایجاد شود، اما بعد از شکست آن پروژه مجلس نمایندگان با یک رای‌گیری مناقشه‌آمیز در روز ۱ ژوئیه ۲۰۲۱ این کمیته را ایجاد کرد. هفت عضو دموکرات و دو عضو جمهوری‌خواه این کمیته تا به امروز با بیش از ۲۵۰ نفر صحبت کرده‌اند و حداقل ۴۵ بار نیز احضاریه صادر کرده‌اند.

به گفته اعضای این کمیته، بیشتر افرادی که احضاریه دریافت کرده‌اند حاضر به همکاری شده‌اند. تعداد محدودی از نزدیکان دونالد ترامپ اما مقاومت کرده‌اند.

مقاومت آن‌ها بر اساس "امتیاز اجرایی" است - قاعده‌ای قانونی که اجازه می‌دهد هر گونه ارتباط بی‌پرده میان رئیس‌جمهور و مشاورانش محرمانه باقی بماند.

تا به حال دو نفر به بی‌احترامی به کنگره متهم شده‌اند: استیو بنن، محرم اسرار آقای ترامپ، و مارک مدوز، رئیس دفتر سابق کاخ سفید. اولی قرار است سال آینده در دادگاهی کیفری محاکمه شود.

این کمیته به دنبال یافتن پاسخ برای چند پرسش کلیدی و پر کردن برخی جاهای خالی در اطلاعات موجود است. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به مهمترین این مسائل.

کاخ سفید تا چه حد در برنامه‌ریزی تظاهرات ۶ ژانویه نقش داشت؟

بنی تامپسون، رئیس کمیته تحقیقاتی کنگره، اخیرا به برخی از موضوعات مورد نظر این کمیته در ارتباط با تظاهرات واشنگتن که به بستری برای حمله به کنگره تبدیل شد اشاره کرد.

او گفت "ما باید بفهمیم که چه کسی این تظاهرات را برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی کرده بود، و برای این کار بین چه کسانی پول دست به دست شده بود. همچین چه گفت‌وگوهایی بین برنامه‌ریزان و مقامات کاخ سفید و کنگره در جریان بود."

علی الکساندر، فعال محافظه‌کار افراطی و یکی از این سازمان‌دهندگان، چندی پیش در برابر این کمیته حاضر شد - و گفت که پیش از آن روز با کاخ سفید و اعضای جمهوری‌خواه کنگره تماس گرفته بود.

ماهیت دقیق این تماس‌ها هنوز به اطلاع عموم نرسیده است.

الکساندر در ابتدای بیانات علنی خود در برابر این کمیته بخشی از مسئولیت وقایع آن روز را به گردن رهبران گروه "زنان حامی اول آمریکا" انداخت که ترتیب‌دهندگان برنامه‌ای در نزدیکی کاخ سفید بودند که دونالد ترامپ در آن از طرفدارانش خواست به طرف ساختمان کنگره راهپیمایی کنند. او گفت که این اشخاص هیچ تلاشی برای کاهش خشونت‌ها نکردند و شاید وقتی حمله به کنگره آغاز شد در هتل ویلارد در نزدیکی کاخ سفید "به نوشیدن شامپاین" مشغول بوده باشند.

اتفاقاتی که در این هتل افتاده بود برای کمیته کنگره اهمیت ویژه‌ای داشته است. از افراد مشهور حاضر در این هتل می‌توان به استیو بنن، شهردار سابق نیویورک رودی جولیانی، رئیس پلیس سابق نیویورک برنارد کریک، مشاور سابق امنیت ملی ترامپ مایکل فلین، طراح تئوری‌های توطئه الکس جونز و یار نزدیک ترامپ راجر استون اشاره کرد.

این کمیته در اتهام بی‌احترامی به کنگره اظهار کرده بود که به نظرش استیو بنن در حداقل یک مورد تماسی مستقیم راجع به تظاهرات ۶ ژانویه با ترامپ برقرار کرده بود. و الکس جونز نیز گفت که کاخ سفید از او خواسته بود که راهپیمایی به طرف کنگره را رهبری کند.

آیا کسی در حلقه ترامپ یا دولت بود که فکر کند وقایع آن روز به خشونت منتهی خواهد شد؟

بعد از هفته‌ها صحبت تلفنی، توییت کردن و اقدامات قضایی ناموفق، روز ۶ ژانویه در نظر ترامپ به روزی حیاتی برای به ثمر رساندن تلاش‌هایش برای باطل کردن نتیجه انتخابات تبدیل شد.

او روز ۱۹ دسامبر در توییتر نوشت "تظاهرات بزرگ در واشنگتن در ۶ ژانویه. حتما بیایید چون طوفان به پا خواهد شد."

۱۱ روز بعد از آن نیز در توییتی دیگر نوشت "۶ ژانویه، در واشنگتن می‌بینمتان!"

بنا به گزارشی که در روزنامه واشنگتن پست منتشر شد، شواهد زیادی وجود داشت که گروه‌های تندرو دست راستی داشتند برای حضور در اطراف کنگره در ۶ ژانویه آماده می‌شدند و چیزی که آن‌ها را هدایت می‌کرد بیانیه‌های علنی ترامپ بود.

اما نهادهای انتظامی فدرال و نیروهای مسلح ایالات متحده حاضر نبودند به شکلی گسترده آماده وقایع احتمالی شوند، چرا که از جلب توجه رئیس‌جمهور، و غضب او، می‌ترسیدند. پیشنهاد مارک میلی، رئیس ستاد مشترک، مبنی بر تعطیلی پایتخت به خاطر تحریک‌آمیز بودن نادیده گرفته شد. به گفته واشنگتن پست، میلی در عین حال نگران این بود که فرمان ارسال نظامیان به واشنگتن شاید توسط رئیس‌جمهور لغو شود.

استیو بنن روز ۵ ژانویه در پادکست خود که در هتل ویلارد ضبط شد گفت که "انقلابی" در راه است و "فردا جهنمی تمام و کمال به پا خواهد شد".

عصر همان روز، ترامپ - بعد از شنیدن چندباره صدای جمعیت رو به رشدی که بیرون کاخ سفید جمع شده بود - در توییتر نوشت "واشنگتن لبریز از مردمی شده است که نمی‌خواهند شاهد دزدیده شدن انتخابات توسط چپ‌های رادیکال حزب دموکرات باشند. صبر کشور ما تمام شده است، مردم دیگر تحمل نخواهند کرد." پروپابلیکا، وبسایت روزنامه‌نگاری پژوهشی، در گزارشی عنوان کرد که چند تن از برنامه‌ریزان تظاهرات روز ۶ ژانویه نگران به خشونت کشیده شدن آن بودند - و راهپیمایی از کاخ سفید تا ساختمان کنگره محل اصلی نگرانی‌ها بود.

داستین استاکتون، یکی از کسانی که تظاهرات کاخ سفید را سازمان داده بود و توسط کمیته کنگره احضار شده است، به این وبسایت گفت "یک راهپیمایی لحظه‌آخری، بدون مجوز، بدون حضور نیروهای پلیس برای ایجاد محدوده امنیتی در اطراف کنگره، به نظر ناامن می‌آمد."

استاکتون خواهان انتقال این نگرانی‌ها به کاخ سفید بود، و به او اطمینان داده شد که این اتفاق افتاده است. اما ترامپ در جریان سخنرانی کاخ سفید خود مشخصا افراد حاضر در تجمع را به راهپیمایی به طرف کنگره دعوت کرد. او به آن‌ها گفت که این راهپیمایی باید "مسالمت‌جویانه و وطن‌پرستانه" باشد، اما در بخش‌های دیگر صحبت‌هایش به آن‌ها گفت "با تمام وجود بجنگند".

رئیس‌جمهور چه واکنشی به حمله به کنگره نشان داد؟

از دوره ریچارد نیکسون به بعد، افتضاحات مربوط به ریاست‌جمهوری با دو پرسش همراه بوده‌اند. رئیس‌جمهور چه می‌دانست، و کی به آن آگاه شد؟ این پرسش‌ها در بررسی حمله به کنگره همچنان مطرح است، اما یک پرسش سومی نیز هست: رئیس‌جمهور بعد از آگاهی چه کرد؟

بخش عمده‌ای از تحقیقات این کمیته معطوف به ایجاد تصویری کامل از اقدامات رئیس‌جمهور در ۶ ژانویه بوده است - پیش از حمله، در جریان آن، و پس از آن. دلیل ورود کمیته به دعواهای طولانی قانونی برای دسترسی به اسناد مربوط به آن روز در آرشیو ملی - متن مکالمات تلفنی و جلسات، یادداشت‌ها و پیش‌نویس سخنرانی‌ها - همین بوده است.

همین حالا نیز جزئیاتی هست که نشان می‌دهد رئیس‌جمهور بعد از حمله به کنگره برای نشان دادن واکنشی جدیتر تحت فشار بود.

جیمی هرارا بوتلر، عضو جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان، در صحبت‌های خود به درخواست تلفنی کوین مک‌کارتی، رهبر فراکسیون اقلیت مجلس نمایندگان، از رئیس‌جمهور برای توقف مهاجمان اشاره کرده است. بی‌علاقگی رئیس‌جمهور باعث شد که این مکالمه به فریادهای متقابل همراه با فحاشی تبدیل شود.

تامی توبرویل، سناتور جمهوری‌خواه ایالت آلاباما، نیز با رئیس‌جمهور صحبت کرد و به وی گفت که وضع "خیلی خوب" نیست، و اضافه کرد که دارند خودش و مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور، را از ساختمان کنگره خارج می‌کنند.

ترامپ در پاسخ گفت "می‌دانم که مشکلاتی پیش آمده است."

مارک مدوز، رئیس دفتر سابق کاخ سفید، پیامک‌ها و ایمیل‌هایی را که از شخصیت‌های تلویزیونی محافظه‌کار و اعضای خانواده خود رئیس‌جمهور دریافت کرده بود در اختیار این کمیته گذاشت - پیامک‌ها و ایمیل‌هایی که از او می‌خواست رئیس‌جمهور را وادار کند با سخنرانی علنی و اقدامات بیشتر باعث توقف خشونت‌ها شود.

دونالد ترامپ جونیور نوشته بود "باید افسار را به دست بگیرد. کار به جاهای باریک کشیده شده است و دارد از کنترل خارج می‌شود."

آقای مدوز نیز در پاسخ نوشت "دارم حسابی فشار می‌آورم."

اما اقدامات رئیس‌جمهور نقطه تاریک اصلی این پژوهش است. اگر مدوز فشار می‌آورده است، واکنش رئیس‌جمهور چه بود؟ گزارش‌هایی وجود دارد که رئیس‌جمهور بعدازظهر خود را عمدتا صرف تماشای تلویزیون در ناهارخوری شخصی خود در کاخ سفید کرده بود. این کمیته مقامات کاخ سفید را که شاید آن روز در کنار رئیس‌جمهور بوده باشند احضار کرده است و در حال حاضر نیز درگیر یک دعوای حقوقی بر سر آن دسته از اسناد دولتی است که شاید به روشن کردن بخشی از مسائل کمک کنند.

چرا واکنش نظامی و امنیتی به حمله با تاخیر همراه بود؟

پلیس واشنگتن از همان صبح روز ۶ ژانویه با معترضان طرفدار ترامپ در اطراف بناهای یادبود واشنگتن و لینکلن درگیر شده بود. به ماموران دستور داده شده بود که فاصله بگیرند و "صرفا نظارت کنند".

در پی تجمع کاخ سفید و دعوت ترامپ از حاضران برای راهپیمایی به طرف کنگره، خشونت‌ها بالا گرفت. شورشیان طرفدار ترامپ در اطراف کنگره به نیروهای پلیس حمله کردند و به زور وارد ساختمان شدند، و در نهایت نیز با در اختیار گرفتن تالار سنا دفترهای کاری رهبران کنگره را غارت کردند.

ژنرال ویلیام واکر، فرمانده گارد ملی واشنگتن، لحظاتی پیش از ورود شورشیان به کنگره از کریستوفر میلر، وزیر موقت دفاع، درخواست کرد که برای خاتمه بحران نیروهایش را به محل اعزام کند. اجازه این کار دو ساعت بعد به ژنرال واکر داده شد، و یک ساعت نیز طول کشید تا سربازان گارد ملی به تعداد کافی در اطراف کنگره مستقر شوند.

این کمیته دارد دنبال مدارک بیشتر راجع به مکالمه‌های بین کنگره و پنتاگن و هر گونه تماس میان پنتاگن و مقامات ارشد کاخ سفید، از جمله شخص رئیس‌جمهور، می‌گردد.

حمله به کنگره لغزش امنیتی خیره‌کننده‌ای در یک ساختمان دولتی مهم ایالات متحده بود، و هنوز مشخص نیست که مسئول اصلی این وضع که بود.

رئیس‌جمهور و کاخ سفید تا چه حد به استفاده از تمهیدات خارق‌العاده برای باطل کردن انتخابات فکر کرده بودند؟

مارک مدوز پیش از توقف همکاری خود با این کمیته حدود ۹٫۰۰۰ سند را در اختیار آن گذاشت. یکی از حیرت‌آورترین موارد یک ارائه ۳۶ صفحه‌ای پاورپوینت بود که در کاخ سفید و میان اعضای جمهوری‌خواه کنگره دست به دست شده بود.

هنوز مشخص نیست که مولف این سند دقیقا چه کسی بوده است، اما بسیاری از ادعاهای جعلی تقلب در انتخابات که حالا برای همه آشنا است در آن دیده می‌شود. جنبه خارق‌العاده آن اما وسعت و عمق توصیه‌هایش است. توصیه می‌کند که رئیس‌جمهور اعلام وضعیت فوق‌العاده ملی کند، شمارش الکترونیکی آراء را دور بریزد و گارد ملی را مسئول نظارت بر شمارش دستی برگه‌های رای در ایالت‌های مهم کند.

چنین اقداماتی در تاریخ ایالات متحده بی‌سابقه می‌بود. این کمیته در عین حال دارد گزارش‌هایی مبنی بر فشار رئیس‌جمهور به وزیر دادگستری برای مخدوش اعلام کردن انتخابات را بررسی می‌کند. بر اساس یادداشت‌های یکی از حاضران، رئیس‌جمهور به مقامات ارشد گفته بود که باید "بگویید انتخابات مخدوش بوده است و بقیه مسائل را به من و اعضای (جمهوری‌خواه) کنگره واگذار کنید."

گزارش شده است که رئیس‌جمهور روز ۳ ژانویه در نظر داشت که جفری روزن، وزیر موقت دادگستری، را وادار به استعفا کند و جفری کلارک، یک معاون او را به جایش منصوب کند. آقای کلارک پیش از آن نامه‌ای خطاب به مقامات انتخاباتی ایالت جورجیا نوشته بود و مدعی شده بود که پیروزی بایدن با تقلب میسر شده است و از آن‌ها خواسته بود که ترامپ را به عنوان پیروز حقیقی معرفی کنند.

اما این تصمیم رئیس‌جمهور با تهدید آقای روزن و دیگر مقامات وزارت دادگستری به استعفای گروهی همراه شد و او مجبور به عقب‌نشینی شد. جفری کلارک تا این لحظه حاضر به همکاری با تحقیقات این کمیته نشده است و شاید نفر سومی باشد که به بی‌احترامی به کنگره متهم می‌شود.

مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور، آخرین کسی بود که از طرف ترامپ تحت فشار قرار گرفت - و اعضای کلیدی دفتر او دارند با تحقیقات کمیته کنگره همکاری می‌کنند. این کمیته می‌خواهد اطلاعات بیشتری راجع به جلسه‌ای که این دو نفر روز ۴ ژانویه در کاخ سفید داشتند کسب کند. جان ایستمن، استاد حقوق دانشگاه چپمن، نیز در این جلسه حاضر بود و عقیده داشت که آقای پنس می‌تواند نتیجه انتخابات ایالت‌ها را کنار بگذارد و ترامپ را به عنوان رئیس‌جمهور معرفی کند، یا حداقل تایید نتیجه انتخابات را به تاخیر بیندازد تا مجلس نمایندگان که در آن زمان در اختیار جمهوری‌خواه‌ها بود وارد عمل شود و از ترامپ حمایت کند.

بر اساس گزارش‌های خبری، فشار برای کنار گذاشتن نتیجه انتخابات تا شب ۶ ژانویه ادامه داشت، و ایستمن به مشاور حقوقی پنس گفت که هنوز برای تایید نکردن پیروزی بایدن وقت هست، آن هم وقتی که ساختمان کنگره هنوز پر از گاز اشک‌آور و شیشه‌های شکسته ناشی از خشونت‌های آن روز بود.