چین در بحران اوکراین با روسیه چه می‌خواهد؟

در روزهای اخیر چین خواستار آرامش هر دو طرف و پایان ذهنیت جنگ سرد شده است در حالی که آشکارا از نگرانی‌های روسیه حمایت می‌کند.

بدیهی به نظر می‌رسد که چین جانب متحد دیرینه و رفیق کمونیست سابق خود روسیه را بگیرد. اما این‌که چرا و چگونه این کار را انجام می‌دهد عمیق‌تر از رابطه تاریخی آنهاست.

'چین و روسیه از دنیا حفاظت می‌کنند'

هفته گذشته، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین نگرانی‌های امنیتی روسیه را "مشروع" خواند و گفت که آنها باید "جدی گرفته و بررسی شوند".

ژان جونگ، سفیر چین در سازمان ملل متحد از این هم فراتر رفت و به صراحت گفت که چین با ادعاهای آمریکا مبنی بر این‌که روسیه صلح بین الملل را تهدید می‌کند، مخالف است.

او همچنین از آمریکا به خاطر تشکیل جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد انتقاد کرد و آن را به "دیپلماسی بلندگو" تشبیه کرد که برای مذاکرات "سودمند" نبود.

سياست رسمی چین در قبال این بحران، در لفافه سخنان دیپلماتیک، محتاطانه و ظریف بوده و از روسیه برای استفاده از نیروی نظامی در مقابل همسایه سابقش در اتحاد شوروی حمایت نکرده است.

اما رسانه‌های دولتی که این بحران را پوشش می‌دهند صریح‌تر بوده‌اند. از بحران اوکراین در زمانی که احساسات ضدغربی در چین رو به رشد است، به عنوان نمونه دیگری از ناکامی‌های غرب یاد شده است

در نگاه آن‌ها، این ناتوست که به رهبری آمریکا قلدرانه از احترام به حق حاکمیت کشورهای دیگر، مانند روسیه و چین، برای دفاع از خاک خود، امتناع می‌کند.

روزنامه گلوبال تایمز ادعا می‌کند این "رابطه از همیشه نزدیک‌تر و پیوند بین چین و روسیه آخرین دفاع برای حفاظت از نظم جهانی است"، در حالی که گزارش خبرگزاری دولتی شین‌هوا می‌گوید ایالات متحده در تلاش است که "افکار عمومی داخلی را منحرف کرده" و "نفوذش در اروپا را احیا کند".

جسیکا برانت، مدیر سیاست گذاری موسسه بروکینگز، خاطرنشان می‌کند که برخی از این لفاظی‌ها به زبان‌های مختلف در توییتر (که در چین ممنوع است) منتشر شده است - که تلاشی است برای شکل دادن نگاه جهانیان نسبت به ایالات متحده و ناتو.

او به بی‌بی‌سی می‌گوید: "من فکر می‌کنم که هدف در این‌جا تضعیف قدرت نرم ایالات متحده، خدشه‌دار کردن اعتبار و جذابیت نهادهای لیبرال و بی‌اعتبار کردن رسانه‌های آزاد است" و می‌افزاید این مثالی است بر این که چین هنگامی که به نفعش باشد چگونه "نقطه نظرهای کرملین را درباره اوکراین تقویت می‌کند".

چین و روسیه این روزها به هم نزدیک اند - به اعتقاد برخی کارشناسان شاید حتی نزدیک‌تر از دوران استالین و مائو.

بحران کریمه سال ۲۰۱۴ در اوکراین به عنوان سوق دهنده هرچه بیشتر روسیه به آغوش چین تلقی می‌شود که در بحبوحه انزوای بین المللی به روسیه حمایت‌های اقتصادی و سیاسی ارائه کرد.

از آن زمان این رابطه شکوفاتر شد. چین سال‌ها بزرگ‌ترین شریک تجاری روسیه بوده است و تجارت دو جانبه آن‌ها در سال گذشته به بالاترین میزان خود یعنی ۱۴۷ میلیارد دلار رسیده است. همچنین دو کشور در سال گذشته همزمان با افزایش مانورهای نظامی مشترک، نقشه راه مشترکی برای روابط نظامی نزدیک‌تر تدارک دیده‌اند.

روز جمعه ولادیمیر پوتین با دعوت شی جین پینگ برای حضور در المپیک زمستانی به پکن پرواز کرد. آن دو در آنجا دیدار مهمی داشتند که این آقای پوتین را به اولین رهبر يک قدرت جهانی تبدیل خواهد کرد که آقای شی را شخصا در دو سال گذشته ملاقات کرده است.

از ابتدای همه‌گیری، رهبر چین از سفر به خارج خودداری کرده و فقط تعداد کمی از خارجی‌ها را ملاقات کرده است.

اما نکته‌ی مهم اين است که هر دو کشور در حال حاضر روابط پرتنشی با غرب دارند.

کریس میلر، استادیار تاریخ بین الملل دانشگاه تافتس می‌گوید: "پکن و مسکو علاقه مشترکی برای عقب راندن ایالات متحده و اروپا و به دست آوردن نقش بزرگتری برای خودشان در سیاست بین الملل دارند."

در صورت تشدید مناقشه که منجر به اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه شود، کارشناسان متعقدند چین احتمالا همانند قبل به کمک اقتصادی روسیه خواهد رفت. که این می‌تواند شامل فراهم‌کردن سیستم‌های پرداخت جایگزین، وام برای بانک‌ها و شرکت‌های روسی، خرید بیشتر نفت روسیه یا حتی رد کامل کنترل‌های صادراتی ایالات متحده باشد.

هرچند همه این‌ها می‌تواند به بهای اقتصادی سنگینی برای چین تمام شود، و از جمله از این روست که کارشناسان معتقدند که پکن فعلا فقط تا حد بازتاب دادن خط مشی مسکو پیش خواهد رفت.

دکتر میلر می‌گوید: "حمایت لفظی از روسیه حرکت کم هزینه‌ای برای پکن است."

درگیری نظامی در اوکراین منجر به منحرف کردن توجه ایالات متحده خواهد شد که بی‌شک برای چین یک موهبت است. اما بسیاری از ناظران حرف چین را باور می‌کنند که می‌گوید چین جنگ نمی‌خواهد.

بانی گلاسر، مدیر برنامه آسیا در صندوق مارشال آلمان خاطر نشان می‌کند که چین در حال حاضر به دنبال تثبیت روابط با ایالات متحده است. او به بی‌بی‌سی می‌گوید اگر پکن حمایت قوی‌تری از مسکو بکند "می‌تواند تنش‌های بیشتری با ایالات متحده، از جمله شکاف واضح‌تری بین دموکراسی و حکومت مطلقه، ایجاد کند."

مینسین پی، دانشمند علوم سیاسی، در مقاله جدیدی می‌گوید پکن همچنین احتمالا در این بحران "از شرط بندی طفره می‌رود" زیرا نسبت به نیات واقعی مسکو محتاط است. علاوه بر آن، حمایت سنگین‌تر از روسیه ممکن است بر ضد اتحادیه اروپا، دومین شریک تجاری بزرگ چین، باشد که موجب واکنش منفی اروپا شود.

پروفسور پی استدلال می‌کند که این می‌تواند احتمالا به شکل حمایت از تایوان باشد - و این نگرانی در حاشیه بحران اوکراین سر بر آورده است.

'تایوان اوکراین نیست'

برخی در ایالات متحده و همچنین در جوامع چینی در سراسر جهان، به دقت درگیری اوکراین را به عنوان آزمونی بالقوه برای وفاداری ایالات متحده نسبت به متحدانش، زیر نظر دارند.

بسیاری می‌پرسند که اگر روسیه اوکراین را اشغال کند آیا ایالات متحده دخالت نظامی خواهد کرد - و اگر روزی چین تلاش کند تا جزيره‌ تایوان را که خود را کشور مستقلی می‌داند و ایالات متحده را بزرگ‌ترین متحد خود می‌شمارد، بازپس بگیرد آیا ایالات متحده کار مشابهی خواهد کرد.

با بالا گرفتن رقابت ایالات متحده و چین و گزارش‌های فزاينده‌ تایوان از تعرض جنگنده‌های چینی به حریم دفاعی هوایی خود-خوانده‌اش، این سوال که آیا ایالات متحده بر سر تایوان به جنگ با چین خواهد رفت نگرانی به حقی در آسیا است.

موضع ایالات متحده در مورد این‌که در صورت وقوع چنین حمله‌ای چه خواهد کرد عامدانه مبهم بوده است. این کشور قانونی دارد که باید به تایوان کمک کند تا از خود دفاع کند، اما در عین حال واشنگتن به طور دیپلماتیک سیاست چین واحد را که توسط پکن تعیین شده است، تأیید می‌کند. بنا به اين موضع، فقط یک دولت چین وجود دارد.

هرچند کارشناسان چنین شباهت‌هایی را رد می‌کنند و خاطرنشان می‌کنند که این دو موقعیت با نگرانی‌های ژئوپلیتیک کاملا متفاوتی کنترل می‌شوند. آن‌ها خاطرنشان می‌کنند که ایالات متحده ارتباط تاریخی بسیار عمیق‌تری با تایوان دارد و آن را محور راهبرد ایدئولوژیک، سیاسی و نظامی خود برای آسیا می‌داند.

خانم گلاسر می‌گوید: "چین روسیه نیست و تایوان اوکراین نیست. آمریکا در تايوان منافع بسيار بیشتری دارد تا در اوکراین."