پژوهشگران معمای بزرگترین تپه شنی زمین را حل کردند

سن یکی از بزرگترین و پیچیده‌ترین انواع تپه‌های شنی زمین برای اولین بار محاسبه شده است.

تپه‌های ستاره‌ای - یا تپه‌های هرمی - به خاطر شکل‌ متمایز آنها اینگونه نامگذاری شده‌اند و ارتفاع آنها گاه به چند صد متر می‌رسد.

این تپه‌ها در مناطقی در آفریقا، آسیا و آمریکای شمالی و همچنین در کره مریخ یافت می‌شوند اما تاکنون کارشناسان نتوانسته بودند تاریخ تشکیل آنها را تعیین کنند.

اکنون پژوهشگران کشف کرده‌اند که یک تپه ستاره‌ای به نام لالا لالیا در مراکش ۱۳۰۰۰ سال پیش تشکیل شده است.

تشکیل تپه‌های ستاره‌ای نتیجه وزش بادهایی از جهت‌های مخالف است که جهت خود را تغییر می‌دهند.

پروفسور جف دالر از دانشگاه آبوریستویث که همراه پروفسور چارلز بریستو از کالج بیربک دانشگاه لندن نتیجه این تحقیق را منتشر کرده است، می‌گوید کشف سن این تپه‌ها به دانشمندان کمک می‌کند تا ماهیت بادهای تشکیل دهنده و شرایط آب و هوای دوره تشکیل آنها را بشناسند.

لالا لالیا، که یک واژه در زبان بومی آمازیغ (شاخه‌ای از خانواده زبان‌های افروآسیایی) و به معنی اوج مقدس است، در دریایی از تپه‌های عرق الشبی در جنوب شرق مراکش واقع شده است. این تپه ستاه‌ای، ۱۰۰ متر ارتفاع دارد و طول بازوهای آن ۷۰۰ متر است.

پس از شکل‌گیری اولیه، رشد این تپه برای حدود ۸۰۰۰ سال متوقف شد و سپس در چند هزار سال بعد سرعت گرفت.

معمولا زمین‌شناسان می‌توانند سن بیابان‌های شنی را در دوره‌های زمین‌شناسی تشخیص دهند اما تاکنون روشی برای تعیین سن تپه‌های ستاره‌ای وجود نداشت.

پروفسور دالر می‌گوید ممکن است دلیل این بوده باشد که این تپه‌ها انقدر گسترده هستند که زمین‌شناسان متوجه نمی‌شدند که به یک تپه شنی مجزا نگاه می‌کنند.

او می‌افزاید: «این یافته‌ها احتمالا بسیاری از مردم را شگفت‌زده خواهد کرد، زیرا می‌توانیم ببینیم که این تپه عظیم با چه سرعتی شکل گرفته است و اینکه سالانه حدود ۵۰ سانتی‌متر در بیابان حرکت می‌کند.»

در این پژوهش، برای تعیین سن تپه ستاره‌ای از شیوه‌ای به نام لومینسانس یا روش نورافشانی استفاده شد.

منبع تصویر،C BRISTOW

این روش می‌تواند تعیین کند که دانه‌های شن تشکیل دهنده تپه آخرین بار در چه زمانی در معرض نور روز قرار گرفتند.

در تعیین سن لالا لالیا نمونه‌هایی از شن و ماسه آن در تاریکی برداشته شد و در یک آزمایشگاه در شرایط نور قرمز ضعیف مشابه یک کارگاه عکاسی قدیمی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

پروفسور دالر می‌گوید دانه‌های معدنی موجود در ماسه را می‌توان «باتری‌های کوچک قابل شارژ» توصیف کرد زیرا انرژی رادیواکتیو در محیط طبیعی را درون کریستال‌های خود ذخیره می کنند.

هر چه شن و ماسه بیشتر در زیر توده شن پنهان باشد، در معرض رادیواکتیویته بیشتری قرار می گیرد و انرژی بیشتری تولید می‌کند.

دانه‌ها در آزمایشگاه انرژی خود را به شکل نور آزاد می‌کنند و دانشمندان می‌توانند سن آنها را محاسبه کنند.

پروفسور دالر می‌گوید: «ما در آزمایشگاه تاریک خود، نور ساطع شده از این دانه‌های شن را می‌بینیم. هر چه نور ساطع شده از دانه‌ها بیشتر باشد، مدت زمان بیشتری زیر توده شن مانده‌اند.»

نمونه‌های دیگر از این نوع تپه‌های شنی عظیم عبارتند از ستاره شنی در کلرادو، آمریکای شمالی، که مرتفع‌ترین‌ تپه در ایالات متحده است و ارتفاع آن به ۲۲۵ متر می‌رسد.

پروفسور دالر توضیح می دهد که بالا رفتن از این تپه ها کار سختی است. او می‌گوید: «هنگام صعود، دو قدم بالا می‌روید و یک قدم به پایین می‌لغزید. اما ارزشش را دارد. مشاهده آنها از بالا منظره بسیار زیبایی است.»