در عراق و افغانستان، عوامل بیرونی تعیین کننده بودند چون عنصر داخلی در عمل وجود نداشت

نخست،این سخنان خاتمی ربطی به این مسائل ندارد چون خاتمی شش ماه پیش این سخنان را گفته بود. دوم، آن چه که الان دارد در این روی می دهد نشان از بسته شدن بیشتر فضای سیاسی دارد و نشانه رعب و وحشت حکومت از «برگه رای». و سوم، عفریته جنگ فضای سیاسی را به سمت و سوی بیشتر فترت سیاسی در جامعه تبدیل می کند. چهارم، تجربه هشت ساله جنگ حاکی از آن است که تفکر «تبدیل جنگ بیرونی به جنگ داخلی علیه حکومت» شکست خورده است و نمونه آخر آن روش مجاهدین بوددر عملیات مروارید یا فروغ جاویدان.

پنجم این که اگر جنگ در گرفت - که به نظرم در نمی گیرد- بازنده اصلی سیاست ورزی است و کنشگران سیاسی. به ویژه که چون جنگ «بازی استراتژیک محض» است کسانی که در این «بازی استراتژیک» نقش سایه ای هم ندارند، پیشاپیش بازنده هستند. هفتم این که هم در نمونه عراق و هم در افغانستان، عوامل بیرونی تعیین کننده بودند چون عنصر داخلی در عمل وجود نداشت. در حالی که در ایران چنین «عنصری» یعنی نقش «مردم» و نیروهای موجود در جامعه موجود است. هشتم این که، ساختار حکومت جمهوری اسلامی از یک سوی، و تحولات اجتماعی جامعه ایران مانند شهرنشینی، سطح سواد، تکثر ارزش ها در جامعه،تشکیل قشرهای اجتماعی و تجربه روزمره حوادث عراق، افغانستان، و لیبی، سبب نمی گردد که برخلاف آرزوی نظریه پردازان «تبدیل جنگ به جنگ در جهت سرنگونی حکومت»؛اکثریت، چه رسد به اکثریت قاطع، از موضع «تبدیل جنگ به سرنگونی حکومت» حمایت کند. نهم، یگانه راه که ممکن هم هست، ایجاد محاصره مدنی هرچه بیشتر حکومت و تشدید تحریم های کارساز، مانند تحریم فروش بنزین به ایران و یا خرید نفت، و هم چنین بانک مرکزی است. دهم این که، نیروهای اپوزیسیون بر سر کمینه ها که همانا حقوق بشر، حکومت دمکراتیک و غیرمتمرکز، و مخالفت با جنگ است به اتفاق نظر و اشتراک عمل برسند.