حمید، طلبۀ سی و سه ساله حوزه علمیه قم، تاثیر استفاده از فضای مجازی در انتخابات را شگفت‌انگیز می‌داند. به نظر او، همه جناح‌ها از فضای مجازی بهره بردند ولی فضای مجازی برای منتقدانی مانند اصلاح‌طلبان اهمیت حیاتی داشت. او می‌گوید:
«به نظرم برای هر دو جناح به ویژه جناحی که از امکانات کمتری برخوردار بود و فقط با دست به دست کردن لیست‌ها و کلیپ‌ها به انسجام نسبی رسید، فضای مجازی تاثیر بسیار مهمی داشت. آنها اولا در قانع کردن تحریمی‌ها برای رای دادن و ثانیا در جهت ایجاد انسجام هواداران خود از فضای مجازی استفاده کردند. اگر مثلا همین تلگرام نبود جناح اصولگرا چندان ضرر نمی‌کرد؛ چراکه ابزارهایی که آنها در اختیار دارند، در اختیار اصلاح طلبان نیست. اصلاح‌طلبان حتی اجازه نداشتند همین چند جمله محمد خاتمی درباره دو لیست را در رسانه‌های رسمی منتشر کنند.»
شاهین، ۳۸ ساله و لیسانس زبان انگلیسی که در تهران چاپخانه کوچکی دارد، تاکید می‌کند که یکی از خاصیت‌های فضای مجازی در این دوره، القای نگاه سیستمی، گروهی و حزبی به مردم بود. او می‌گوید:
«من بیشتر برای دنبال کردن جریان‌ها ـ و نه افراد ـ سعی کردم از فضای مجازی بهره ببرم و شاید همین فضای مجازی بود که مرا به پای صندوق رای کشاند و مرا قانع کرد که به افرادی رای بدهم که آنها را نمی‌شناسم ولی جریان فکری و سیاسی آنها را می‌شناسم.»
مهدى ۳۰ ساله و دانشجوی آذری ساکن تهران که در انتخابات ۹۲ ریاست جمهوری نیز به نفع اصلاح‌طلبان و اعتدالیان فعالیت کرده، می‌گوید:
«حتی اگر در فضای حقیقی هم اتفاقی رخ داده باشد، این فضای مجازی بود که خبرش را به مردم رساند. فضای مجازی موج ایجاد کرد و خیلی‌ها را که با صندوق قهر کرده بودند، به میدان آورد. ما چیزی در فضای حقیقی نداشتیم که مردم را با آن به حضور در انتخابات تشویق کنیم. ویدیوها، تصاویر، اخبار و… همه در فضای مجازی منتشر شدند. حتی لیستی که مردم باید طبق آن رای می‌دادند، در موبایل آنها بود. رای‌دهندگان در محل‌های رای‌گیری، اکثرا چشم به موبایل داشتند. این هم خیلی مهم است که تمام هماهنگی‌های ستادها با تلگرام انجام می‌گرفت.»
محمود، کارگر و ملوان لنج ساکن آبادان می‌گوید:
«اگر من لیست مورد علاقه‌ام را در فضای مجازی پیدا نمی‌کردم راهی به آن نداشتم؛ یعنی راستش را بخواهید، من در ابتدا اصلا خیال رای دادن نداشتم.»
محسن، روزنامه‌نگار مستقل تهرانی به تفصیل از تاثیر فضای مجازی در این دوره از انتخابات سخن گفت. به نظر او فعالیت مجازی از مدتها قبل برای انتخابات آغاز شده بود و بسیاری از رای‌دهندگان از طریق فضای مجازی به تدریج متقاعد شدند که باید در انتخابات شرکت کنند. او گفت:
«مردم این بیم را داشتند که رای آنها خوانده نشود و مثل همیشه بی‌اعتمادی و ناامیدی، شاید مهمترین عامل عدم مشارکت بود. سپس مسئله صلاحیت‌ها پیش آمد و بر ناامیدی افزود. فراموش نکنیم که باز هم جمعیت کلانی از مردم پای صندوق‌ها نیامدند. هنر اصلی فضای مجازی این بود که از همین جمعیت مشارکت‌کننده و از همان نامزدهای باقی‌مانده حداقلی، بهترین ثمره را بیرون کشید. پس از رد صلاحیت‌ها، تنها ایجاد تمرکز، سازمان و حس اشتراک منافع و القای این که چنین تاکتیکی ثمربخش است، می‌توانست راهگشا باشد؛ ولی با فرصت اندکی که مانده بود، اصلاح‌طبان و همراهان آنها، تنها از طریق ایجاد موج‌های مجازی و اطلاع‌رسانی و تبلیغ در شبکه‌هایی مانند تلگرام توانستند این کار را به فرجام برسانند و بخش قابل توجهی از مردم را در شهرهای بزرگ امیدوار و قانع کنند.»
از فضای مجازی تا کف خیابان
به کارگیری فضای مجازی در مبارزات انتخاباتی ایران رویداد جدیدی نیست و شاید بتوان گفت که سابقه آن به انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ برمی‌گردد؛ ولی رشد چشمگیر آن را می‌توان در انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ دید؛ زمانی که کاربرد این رسانه، از مبارزات و تبلیغات صرف انتخاباتی گذشت و به اعتراضات خیابانی نیز کشید و معترضان نتیجه آن انتخابات با اطلاع‌رسانی‌های موثر در فضای مجازی، اعتراضات و تظاهرات خود را ساماندهی و مدیریت کردند و روزها و ماه‌ها دردسرهای جدی برای نظام اسلامی آفریدند. شاید به همین سبب، از ماه‌ها پیش از انتخابات اخیر، برخی مراکز وابسته به نظام اسلامی که وظیفه رصد و ردیابی فعالیتهای کاربران ایرانی و برخورد با آنها را بر عهده دارند، به گونه کنایی یا مستقیم، نگرانی خود را از کاربرد اینترنت در فعالیتهای انتخاباتی و اعتراضات احتمالی پس از آن نشان دادند. (برای نمونه نگاه کنید به اینجا)
آمارها از شمار کاربران اینترنت در ایران مختلف است. منابع داخلی و خارجی بنابر معیارهای خاص، آمارهای متفاوت ارائه کرده‌اند از جمله برخی از این منابع، آمار کسانی را که در ایران به نحوی از انحاء در سال ۲۰۱۵ از اینترنت استفاده کرده‌اند نزدیک چهل درصد دانسته‌اند. (منبع) منابع نزدیک به نظام اسلامی نیز چندی پیش به مناسبت بررسی تاثیر فضای مجازی در انتخابات فعلی، آمارهای دیگری به دست دادند که طبق برخی از آنها در ایران ده میلیون کاربر فعال اینترنتی وجود دارد. این کاربران تنها برای انجام دادن کارهایی مانند امور اداری به اینترنت مراجعه نمی‌کنند بلکه به صورتی فعال در حوزه‌ها و عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فکری، فعالیت دارند. طبق این آمار، شمار این کاربران در سال ۹۲، حدود ۲ میلیون نفر بوده و در سال ۹۴ به ۱۰ میلیون نفر رسیده است. (منبع)
اینترنت در خدمت اعتراض و مقاومت
اگر این آمار درست باشد، ما با یک سونامی روی‌آوری ایرانیان به اینترنت و فضای مجازی رو به رو بوده‌ایم. با رواج روزافزون استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند، تردیدی نیست که روند افزایش کاربران فضای مجازی ادامه خواهد داشت.
تجربه این چند ساله نشان داده است که هر اندازه کاربران اینترنتی در ایران افزایش یافته‌اند، معترضان و منتقدان نظام اسلامی، از توان تبلیغی و اقناعی بیشتری برای عرض اندام در معرکه‌هایی مانند انتخابات بهره‌مند شده‌اند. بدین ترتیب به نظر می‌رسد که به خصوص با نتیجه‌ای نیز که در این دوره برای انتخابات رقم خورد و همچنین با آشکار شدن تاثیر فضای مجازی در حصول این نتیجه و افزایش امید مردم ایران برای تغییر وضعیت سیاسی کشور از طریق مشارکت سیاسی، نظام اسلامی در انتخابات‌های بعدی، با مشکلات بغرنجی در مواجهه با فضای مجازی رو به رو خواهد شد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید