تقویت کابینه یا حفظ وجهه روحانی برای رقابت های انتخاباتی؟

در ماه های گذشته، اصولگرایان منتقد دولت، به شکل فزاینده ای بر شدت و صراحت حملات خود به بخش فرهنگی دولت و عملکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزوده بودند.

برگزاری کنسرت موسیقی در مشهد و بعدا قم، در واقع تنها حکم همان قطره ای را داشت که باعث سرریزی لیوان می شود. هفته ها پیش از چنین اتفاقی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در نامه ای محرمانه به حسن روحانی به تندی از فضای فرهنگی حاکم بر کشور انتقاد کرده و هشدار داده بود چنین وضعیتی نمی تواند ادامه یابد.

امامان جمعه، فرماندهان نظامی و بسیجی، و گروه ها و تشکل های پیرو آنان در موثر بودن و پیگیری این حملات نه تردیدی داشتند و نه کوتاهی کردند، به ویژه آنکه، بحث مسایل فرهنگی، از جنس سیاست خارجی و ضرورت حل و فصل پرونده هسته ای و یا مسایل اقتصادی و ناگزیری حل و فصل کمبودها و اثرات تحریم نبود و آیت الله خامنه ای هم در این مسیر همراهی به مراتب بیشتری از خود نشان می داد.

بنابراین، مسئله اصلی در شرایط فعلی، تغییر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. هم منتقدان حسن روحانی می دانستند که چنین امری اتفاق خواهد افتاد و هم حسن روحانی و طرفدارانش می دانستند که در این حوزه نمی توانند همچون حوزه مذاکرات اتمی مقاومت کنند.

همزمان هر دو طرف از نتیجه تغییر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و تاثیرش بر افکار عمومی چند ماه مانده به آغاز رقابت های ریاست جمهوری آگاه بودند: حسن روحانی در حوزه مسایل داخلی توانایی مقاومت در برابر رقیبان و عملی کردن وعده های انتخاباتی اش را ندارد: از رفع حصر گرفته تا برگزاری کنسرت موسیقی و انتشار کتاب و نمایش فیلم.

Image copyrightGETTY IMAGESImage captionعلی اصغر فانی

راه حل آشنا: دادن مهره بیشتر و جلوگیری از مات شدن

هیچ نامزدی حاضر نیست با چنین تصویری پا به کارزارهای انتخاباتی بگذارد. تغییر وزیری که زیر ضرب است به تنهایی، یعنی پذیرفتن پیروزی رقیب؛ اما اعمال تغییراتی گسترده تر که شامل همان وزیر شود اما محدود به او نماند، این حربه را از دست رقیب می تواند خارج کند، اگرچه در کوتاه مدت.

در این شرایط، رسیدن به نام دو وزیر دیگر چندان دشوار نیست؛ حتی اگر لازم باشد در اقدامی غیرمعمول، وزیری را که در آستانه استیضاح است از حق دفاع محروم کرد و در عمل با نمایندگان استیضاح کننده همسو و موافق شد و وزیر را برکنار کرد.

اعمال این تغییرات با شعار "ترمیم و تقویت کابینه" اگرچه در کوتاه مدت می تواند دست کم مانع شکل گیری و یا گسترش این دیدگاه شود که حسن روحانی در برابر فشار منتقدانش ناگزیر به تغییر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شد، اما در میان مدت سوالات جدی تری را پیش روی حسن روحانی می گذارد.

از نگاه رقیب، ایده آل آن بود که تنها وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یا استعفا کند و یا برکنار شود؛ اما آنها تا همین جا هم از اقرار به ضعف سه وزیر و تلاش برای جبران ضعف آنان، احساس پیروزی می کنند.

Image copyrightMEHRImage captionمحمود گودرزی

اکنون، سه معاون وزیران مستعفی به عنوان سرپرست وزارتخانه ها معرفی شده اند. چنین امری نمی تواند به معنای ترمیم و تقویت کابینه فهمیده شود و این درست همان وضعیت دشواری است که اکنون حسن روحانی باید با آن روبه رو شود.

اصولگرایان در مجلس قبلی و در زمان معرفی کابینه حسن روحانی، حساسیت خود به وزارتخانه های ورزش و آموزش و پرورش را نشان داده بودند. انتخاب های اول آقای روحانی نتوانستند رای اعتماد نمایندگان را بگیرند. حساسیت بر سر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم که عیان است.

در چنین شرایطی، آیا حسن روحانی حتی با فرض همراهی تمام عیار مجلس، مایل و قادر خواهد بود چهره هایی را به عنوان وزیر به کابینه خود راه دهد که به مقاومت در برابر اصولگرایان شهره اند و بر اجرایی شدن دیدگاه های خود اصرار دارند؟

دلایل اندکی وجود دارد که بر اساس آن بتوان به این پرسش، پاسخی مثبت داد. در این صورت، اگر وزیرانی قوی که توانایی مقاومت و اقدام را داشته باشند به کابینه اضافه نشوند، و در مقابل چهره هایی که حساسیتی را بر نمی انگیزند و قصدی هم ندارد که اقدامی انجام دهند که حساسیتی برانگیزد، در آن صورت کابینه چگونه ترمیم و تقویت خواهد شد؟

با این همه، آقای روحانی و تیم همراهش دست کم امیدوارند که اگر قادر به ترمیم و تقویت کابینه نشوند، فرصتی را از رقیب گرفته اند و همچنان این امکان را خواهند داشت که در کارزارهای انتخاباتی، وعده دهند که در دوره دوم ریاست جمهوری بخش دیگر وعده ها و شعارهای او که معطوف به سیاست داخلی است عملی خواهد شد، همان طور که در دور اول، شعار اصلی که حل و فصل بحران مذاکرات اتمی و رفع تحریم ها بود، عملی شد.