قرارداد ایران و توتال فرانسه؛ از پاریس بپرسید!

ولی چه کسی بود که نداند آقای پویانه منتظر ملاقات با بیژن زنگنه وزیر نفت ایران نشسته است. آقای زنگنه در همان هتل اقامت داشت و برای یک شام رسمی با وزیران نفت اوپک بیرون از هتل بود. ساعتی بعد وزیر نفت ایران از راه رسید و آقای پویانه برای دیدار به اتاق او رفت. در سه سال گذشته تقریبا هربار زنگنه به وین رفت، مدیران توتال هم آنجا بودند.

نهایی شدن قرارداد توسعه فاز یازده کار زیادی برد چون هم‌زمان شد با تدوین الگوی جدید قراردادهای نفتی ایران و به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا. بیژن زنگنه هم به خاطر انتقادهای قبلی نسبت به قراردادهای توتال، درباره شرایط قرارداد جدید سرسختی نشان داد.

اما این قرارداد چند پیام سیاسی و اقتصادی مهم دارد. تفاهم‌نامه اولیه این قرارداد در روز هشتم نوامبر امضا شد یعنی در روز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا. با توجه به اختلاف ساعت ایران و آمریکا، وقتی قرارداد در تهران امضا شد هیچ نشانه‌ای از پیروزی احتمالی دونالد ترامپ وجود نداشت. پیام ایران و فرانسه به آمریکا این بود که صرف نظر از اینکه چه کسی در کاخ سفید بر مسند ریاست جمهوری بنشیند، تهران و پاریس برای توسعه روابط اقتصادی راه خود را می‌روند.

امروز هم در حالی قرارداد نهایی امضا می‌شود که هنوز نتیجه بازنگری سیاست آمریکا در برابر ایران مشخص نیست. واشنگتن مشغول بررسی جامع سیاست خود در قبال ایران است و بعضی کارشناسان آینده توافق هسته‌ای را نامعلوم می‌دانند. همزمان کنگره آمریکا مشغول تصویب تحریم‌های جدیدی است که باز ممکن است برجام را به خطر بیاندازد. توتال می‌توانست بعد از سه سال، سه ماه دیگر هم صبر کند تا سرنوشت تحریم‌ها و برجام روشن‌تر شود. با این همه فرانسه تصمیم گرفته صرف نظر از سیاست آمریکا راه خود را برود. این قرارداد نشان می‌دهد پاریس قصد ندارد اجازه دهد برجام از هم بپاشد یا از تحریم‌های آینده آمریکا پیروی کند.

البته اگر فشار آمریکا زیاد شود و تحریم‌های هسته‌ای به هر دلیلی برگردد، بعید نیست که توتال مثل دوران تشدید تحریم‌ها در سال‌های قبل ایران را ترک کند ولی این کار این بار هزینه زیادی خواهد داشت، به گفته خود مدیرعامل توتال بالغ بر یک میلیارد دلار سرمایه شرکتش به خطر می‌افتد.

ترکیب کنسرسیومی که قرارداد را امضا می‌کند هم جالب است. به غیر از توتال که با ۵۰.۱ درصد سهامدار اصلی این کنسرسیوم است، شرکت نفت دولتی چین (سی‌ان‌پی‌سی) با ۳۰ درصد و پتروپارس ایران با ۱۹.۹ درصد شرکای دیگر قرارداد هستند. پیام تهران این است که در دوره نوین اقتصادی ایران، اروپایی‌ها بر می‌گردند، چینی‌ها می‌مانند و ایرانی‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر پروژه‌های بزرگ خواهند بود.

قرارداد فاز یازده پارس جنوبی بر اساس الگوی جدید قراردادهای نفتی امضا می‌شود. در این الگو هر شرکت نفتی خارجی ملزم است یک شریک ایرانی داشته باشد و برای همین هم پتروپارس عضو این کنسرسیوم شده است. همچنین الگوی جدید، مشارکت بلند مدت است. مدت این قرارداد ۲۰ سال است که می تواند ۵ سال دیگر هم تمدید شود. کنسرسیوم در تولید و برداشت از میدان گازی سهم دارد و فقط پیمانکار نیست و به تبع آن قاعدتا باید سعی کند بیشترین و بهترین بهره‌برداری از مخازن صورت بگیرد.

با این همه، مخالفت‌ها و انتقادهای داخلی هم به الگوی جدید قراردادها و هم به این قرارداد به خصوص با توتال فرانسه همچنان ادامه دارد. معترضان نگرانند الگوی جدید قراردادهای نفتی نقش حاکمیتی ایران بر منابع طبیعی‌اش را کمرنگ کند و به شرکتهای بزرگ نفتی امتیازهای بیشتری دهد. آنها همچنین نگران هستند که شرکت‌های نفتی مثل توتال که در میدان‌های مشترک با کشورهای همسایه مثل قطر هم فعال هستند، از اطلاعات مخازن ایران به نفع این کشورها در منطقه سوء استفاده کنند.

درباره خود شرکت توتال هم اعتراض‌ها به پیشینه قراردادهای قبلی این شرکت با ایران سر جای خود است. تقریبا بیست سال پیش توتال یکی دیگر از فازهای میدان پارس جنوبی را برنده شد. بعدها گفته شد توتال برای بردن قرارداد رشوه داده است. این اتهام هیچ وقت در ایران یا فرانسه اثبات نشد ولی در اوج تحریم‌ها، در آمریکا وزارت دادگستری این کشور پرونده ای برای توتال باز کرد که درصورت محکومیت ممکن بود توتال بازار آمریکا را برای همیشه از دست بدهد. توتال در سال ۲۰۱۳ با پرداخت مجموعا ۳۹۸ میلیون دلار بیرون از دادگاه با وزارت دادگستری آمریکا به مصالحه رسید.

منتقدان دولت می گویند اگر توتال در آمریکا بابت اتهام رشوه دادن در ایران کارش به دادگاه کشید، چرا در ایران کسی به این اتهام رسیدگی نمی‌کند. البته این اتهام در مجلس ایران بارها مطرح شد ولی کار به دادگاهی کردن هیچ مقامی نرسید.

احتمالا پاسخ این نوع انتقادها این است که توتال، دست کم فعلا، تنها شرکت بزرگ نفتی غربی است که بعد از برداشتن تحریم‌ها و به رغم سیاست‌های دولت فعلی آمریکا، قراردادی ۵ میلیارد دلاری را با ایران نهایی کرده است. حالا ایران می‌تواند به همه کسانی که درباره آینده توافق و چشم‌انداز قراردادهای بزرگ مردد هستند بگوید، اگر شک دارید از پاریس بپرسید.