آیا حکومت در سراشیبی سقوط است؟'

اعتراضات به دروغ‌گویی و پنهان‌کاری مقام‌های ایرانی در رابطه با منهدم کردن هواپیمای مسافربری اوکراین وارد چهارمین روز خود شده است و این بار برخلاف اعتراضات آبان ماه، رسانه‌های آمریکایی از همان روزهای اول به آن توجه نشان دادند. شاید به این علت که صدر اخبار جهان در دو هفته نخست سال ۲۰۲۰ در قبضه اخبار ایران بوده و شاید هم به این علت که بسیاری روند سریع و عمیق تحولات این دو هفته را پیش درآمد تغییرات بزرگی می‌بینند.

موشک ضدهوایی روسی "چرنوبیل ایران" را رقم زد

الیزا مکینتاش، گزارش‌گر ارشد امور بین‌الملل سی‌ان‌ان که از لندن برای این شبکه آمریکایی کار می‌کند روز سه‌شنبه، چهاردهم ژانویه، یادداشتی تحت این عنوان منتشر کرده: "آیا این لحظه چرنوبیل ایران است؟"

او یادداشت خود را این چنین آغاز کرده: "به محض این که مسئولان ایران پذیرفتند پرواز ۷۵۲ را به اشتباه هدف قرار داده‌اند، معترضان خشمگین به خیابان‌ها ریختند. اگر چه تعداد آنها خیلی نبود و حتی روز دوشنبه تعداد ماموران ضدشورش بر تعداد معترضان می‌چربید اما ناظران بسیاری از همین حالا این پرسش را پیش کشیده‌اند که آیا این می‌تواند آغازی بر پایان رژیم باشد".

"این طور که به نظر می‌رسد پذیرش واقعیت درباره علت انهدام هواپیمای مسافربری اوکراین جرقه دوباره‌ای به اعتراضات آبان ماه زده" و وحدت ملی که به تصور بسیاری در جریان تشییع جنازه پرشکوه و میلیونی قاسم سلیمانی خلق شده بود هنوز به مراسم هفتم بعد از خاکسپاری او نرسیده رنگ باخته و شعارهای "مرگ بر آمریکا" خیلی زود به "مرگ بر دیکتاتور" برگشته است.

صنم وکیل، مدیر بخش ایران اندیشکده سرشناس چتم هاوز در لندن به خبرنگار سی‌ان‌ان گفته: "از منظر غربی ما همیشه در جستجوی یک لحظه انقلابی در ایران هستیم... اگر چه میان نحوه عملکرد مقام‍‌های (شوروی سابق) به هنگام واقعه هسته‌ای چرنوبیل و نحوه رفتار مقام‌های حکومت ایران در رابطه با سانحه هواپیمای مسافربری اوکراین تشابهاتی وجود دارد اما ممکن است موضوع در حد همین چند تشابه باشد و بس."

این پژوهشگر ارشد اندیشکده چتم‌هاوز تشابهات میان عملکرد مقام‌های تهران و مسکو در جریان این دو واقعه را چنین برشمرده: "انکار مکرر؛ پنهان‌کاری؛ شواهد غیرقابل فرار از سوی منابع بین‌‍المللی و در نهایت پذیرش همراه با اکراه".

تشابه میان این دو واقعه از ان جهت مورد توجه قرار گرفته که بسیاری عملکرد دولت وقت شوروی سابق در جریان فاجعه چرنوبیل را آغاز آخرین پرده فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق می‌دانند چرا که چرخه بی‌اعتمادی میان مردم و حکومت در پی این واقعه کامل شد.

صنم وکیل گفته: "این بی‌تردید می‌تواند چرنوبیل ایران قلمداد شود اما موضوع اینجاست که حالا مقام‌های حکومت ایران با آن چه خواهند کرد؟ بی‌تردید تنها کسی که می‌تواند در این میانه تغییری ایجاد کند رهبر ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای است. هر چند او نشان داده که او با انتخاب گزینه سرکوب خشن معترضان نظیر آنچه در آبان ماه گذشته روی داد مشکلی ندارد... با این حال این بار تمام جهان رفتار ایران با معترضان را زیر نظر گرفته و حتی دونالد ترامپ به تهران درباره خشونت علیه معترضان هشدار داده و گفته جهان نظاره‌گر این وقایع است."

کریستین وایتون، مقام سابق وزارت خارجه آمریکا هم درباره همین موضوع با شبکه فاکس نیوز گفتگو کرد و گفت از نظر او هم ادامه اعتراضات در ایران می‌تواند به تغییر حکومت در این کشور بیانجامد. آقای وایتون در پاسخ مجری فاکس نیوز که از او پرسید "تغییر رژیم به خودی خود ممکن است اتفاق خوشایندی برای مردم ایران نباشد" گفت: "اولا که تصور این که رژیمی بدتر از این حکومت جایگزین آن شود دشوار است و دوما ایران مانند لیبی یا سوریه یا کشورهایی که اغلب بعد از پیامدهای جنگ جهانی دوم پدید آمدند نیست. این کشور تاریخ کهنی دارد و به نظر من به سمت وضعیتی چون سوریه و لیبی نخواهد رفت بلکه به سوی کشوری با حکومت سکولار سوق پیدا خواهد کرد."

حق نشر عکسTHE ATLANTICImage captionنشریه آتلانتیک گزارش‌های متعددی درباره انهدام پرواز ۷۵۲ منتشر کرده است

چرا سانحه هواپیمای اوکراین از کشتن قاسم سلیمانی و حمله موشکی سپاه مهم‌تر است؟

یوری فریدمن، گزارشگر نشریه آتلانتیک از رسانه‌های آمریکایی انتقاد کرده که تا پیش از آشکار شدن علت سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین با موشک سپاه پاسداران در این رسانه‌ها به مساله مبانی قانونی کشته شدن قاسم سلیمانی و حمله موشکی سپاه بیشتر اهمیت داده می‌شده است حال این که از نظر او خبر اصلی و مهم این روزها پرواز ۷۵۲ است.

این که چه طور افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا چه طور پله به پله به اینجا رسید و دقیقا در زمانی که دو طرف گمان می‌کردند با "گام‌های

حساب‌شده" در حال شاخ و شونه کشیدن برای یکدیگرند ۱۷۶ شهروند قربانی این لحظات پرالتهاب شدند.

"هدف قرار دادن (غیرعمدی) هواپیمای اوکراینی یک خبر تراژیک در کنار اخبار مربوط به تنش های اخیر میان آمریکا و ایران نیست. بلکه این مهم‌ترین خبر مربوط به این تنش‌ است... این مبرهن‌ترین گواه بر این ادعاست که وقتی به تنش دامن می‌زنیم چه طور وقایعی این چنین خارج از کنترل ما رقم می‌خورند."

آقای فریدمن در ادامه تلاش کرده سناریوهای دیگری را ترسیم کند تا بلکه عمق فاجعه انهدام هواپیمای مسافربری اوکراین را برای خوانندگان غربی نشریه آتلانتیک ملموس‌تر کند.

"این که مطمئن باشیم در میانه بالا بردن سطح تنش همه چیز تحت کنترل ماست، یک پندار غلط و بی‌ملاحظگی است. تصور کنید این موشک‌های ضدهوایی سپاه به هواپیمایی اصابت می کردند که مسافران آن امریکایی بودند آن هم با حساسیتی که دونالد ترامپ پشت کشته‌شدن آمریکایی‌ها توسط ایران قرار داده است."

حق نشر عکسFOX

نویسنده آتلانتیک حتی به مصاحبه‌های روز دوشنبه سربازان و فرماندهان آمریکایی پایگاه عین الاسد عراق اشاره کرده که متفق القول گفته بودند با توجه به شدت و سهمگینی حملات موشکی از نظر آنها سپاه با هدف کشتن سربازان آمریکایی این عملیات را طراحی و اجرا کرده بود و این که کسی در جریان آن کشته نشد بیشتر شبیه یک معجزه بوده است.

به گفته یکی از فرماندهان آمریکایی این قرارگاه فاصله ۱۵ دقیقه‌ای میان دو گروه از موشک‌های شلیک شده به این نیت طراحی شده بود که بعد از دور اول سربازان را به قصد کمک یا بررسی زوایای خسارات بیرون بکشد و آن گاه موشک های دور دوم تعداد بیشتری از آنها را بکشد.

یادداشت آتلانتیک با جمله معروف لئون تروتسکی، نویسنده مارکسیست روسیه (۱۹۴۰ - ۱۸۷۹) به نتیجه‌گیری نزدیک می‌شود که گفته بود: "شما ممکن است سراغ جنگ (افزایش تنش) نروید اما این جنگ (تنش) است که گاهی دنبال شما می‌آید."

تاکید یوری فریدمن بر اهمیت نقش افزایش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن بر شکل‌گیری واقعه انهدام هواپیمای مسافربری اوکراین همسو با اظهارات جاستین ترودو، نخست‌وزیر کاناداست که روز دوشنبه، سیزدهم ژانویه، در انتقادی تلویحی از دونالد ترامپ گفته بود اگر تنش‌ها بالا نگرفته بود جان باختگان پرواز ۷۵۲ اکنون در کنار خانواده خود بودند.

حق نشر عکسFOXImage captionنخست وزیر کانادا دولت آقای ترامپ و تمایل آن به افزایش تنش با ایران را از علل شکل گیری فاجعه پرواز ۷۵۲ دانسته است

ترودو، رهبری برای دو ملت!

عملکرد جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا در چند روز گذشته وجهه جدیدی از او برای ایرانیان داخل و خارج از این کشور ترسیم کرده است. او نخستین کسی بود که از شواهد متقن در انهدام هواپیمای مسافربری اوکراینی سخن گفت و در چند روز گذشته هم با شرکت در مراسم‌های مختلف ترحیم با جامعه ایرانی-کانادایی صمیمانه ابراز هم‌دردی کرده است.

قرار است کانادا ظرف چند روز آینده نشستی بین‌المللی را در لندن برگزار کند که طی آن برای نحوه مواجهه با ایران، تحقیق و رسیدگی دقیق به علل این سانحه، تامین و پرداخت غرامت به بازماندگان و محاکمه و مجازات مسببان این فاجعه رسیدگی شود.

آقای ترودو که طی چند روز گذشته بارها از مصمم بودن دولتش برای رسیدگی به این قضیه سخن گفته در پس ذهن خود تجربه ناموفق دادخواهی کانادا از ایران به علت قتل زهرا کاظمی را هم دارد.

هر چند این بار، ابعاد خسارات انسانی و شواهد غیرقابل انکار نخست وزیر کانادا را امیدوار کرده که بتواند ایران را مجاب به پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری کند. اراده‌ای که نه تنها موجب تحسین جامعه کانادایی از او شده بلکه جامعه ایرانیان کانادا و معترضان داخل ایران را هم دور او گرد آورده است. به طوری که علی شکوری‌راد، از چهره‌های اصلاح‌طلب داخل ایران در توییتر پیشنهاد کرده خیابانی را در تهران به نام جاستین ترودو نام‌گذاری کنند. پیشنهادی که اگر به میل بسیاری از ایرانیان بود شاید دوست می‌داشتند نام جاستین ترودو را بر خیابانی بگذارند که انتهایش به دفتر حسن روحانی ختم شود.

در غیاب پومپئو در کنگره آمریکا چه گذشت؟

روز سه‌شنبه قرار بود مایک پومپئو، وزیرخارجه آمریکا به همراه چند کارشناس برجسته سیاست خارجی به کنگره برود تا به نمایندگان درباره آینده سیاست و استراتژی آمریکا در برابر ایران توضیح دهد. وزیرخارجه آمریکا که خود روزی بر صندلی مجلس نمایندگان نشسته بود از حضور در این جلسه سر باز زد و این موضوع باعث شد که کارشناسان فرصت بیشتری برای ایراد نظرات خود پیدا کنند.

شبکه پی‌بی‌اس آمریکا این جلسه را به طور زنده مخابره کرد. ریچارد هاس، مدیر اندیشکده شورای روابط خارجی که سالها به عنوان دیپلمات هم فعالیت داشته؛ آورین هینس، محقق ارشد موسسه بروگینگز و مدرس دانشگاه‌های کلمبیا و جان هاپکینز و استیون هدلی، از مشاوران سابق امنیت ملی دولت جرج دبلیو بوش، سه کارشناس برجسته روابط بین الملل بودند که در این جلسه حضور داشتند.

حق نشر عکسPBSImage captionاستیون هدلی، مشاور امنیت ملی جرج دبلیو بوش به نمایندگان کنگره گفت که آمریکا و متحدانش باید از ایران بخواهند که خشونت علیه معترضان را متوقف کند

هر سه کارشناس تلاش کردند ابعاد مختلف قتل هدفمند قاسم سلیمانی و تبعات آن برای امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا را تشریح کنند.

ریچارد هاس در یکی از توصیه‌های خود همسو با دو کارشناس دیگر به نمایندگان کنگره تاکید کرد که با توجه به گام پنجم عقب‌نشینی ایران از برجام و رها شدن تهران از محدودیت های برجامی برای غنی سازی اورانیوم، اکنون واشنگتن باید به این فکر کند که هر چه ایران به منابغ اورانیوم غنی شده برای تهیه سلاح اتمی نزدیک تر شود فشارها برای اقدام نظامی علیه این کشور از سوی آمریکا و یا اسراییل افزایش خواهد یافت و بر همین اساس اگر سیاست کلان بر پرهیز از جنگ است باید از هم اکنون به دنبال تشکیل ائتلافی جهانی برای جایگزین کردن برجام با توافقی جدید بود. توافقی که در برابر رفع تحریم‌ها مانع از دستیابی ایران به سلاح اتمی شود.

استیون هدلی هم به نمایندگان کنگره توصیه کرد که اگر به دنبال واکنش مناسب به اعتراضات اخیر در ایران هستند باید از کاخ‌سفید بخواهند که همسو و یک صدا با متحدانش از ایران بخواهد که حق اعتراض شهروندانش را به رسمیت بشناسد و از سرکوب و خشونت علیه آنها پرهیز کند.

سایر اخبار ایران در رسانه‌های آمریکا

• تصاویر اعتراضات چهار روز گذشته در ایران بارها در رسانه‌های مختلف آمریکایی پخش شده اما از میان آنها دو ویدئو بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؛ ویدئویی که در آن دانشجویان از راه رفتن روی پرچم‌های آمریکا و اسرائیل خودداری می کنند و دیگری ویدئوهایی که در آنها پوستر و تمثال قاسم سلیمانی پاره می‌شود.
• در چهار روز گذشته روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز توانسته با تایید ویدئوهای مربوط به لحظات هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری اوکراین نقش مهمی در وادار کردن مقام‌های ایرانی به ارایه توضیحات بیشتر داشته باشد.
• مهاجرت کیمیا علیزاده، ورزشکار ایرانی به هلند و همچنین استعفای دو مجری زن صدا و سیما از دیگر اخبار ایران بود که مورد توجه رسانه های آمریکایی قرار گرفت به طوری که عصر سه‌شنبه یکی از نمایندگان کنگره با خواندن بیانیه یکی از مجریان زن صدا و سیما از اعتراف و عذرخواهی او به علت "13 سال دروغ گفتن به مردم" این کشور را به عنوان نشانه‌ای از اضمحلال کامل اعتماد عمومی به حکومت ایران برشمرد.

حق نشر عکسTHE CANADIAN PRESSImage captionتصاویر مراسم بزرگداشت و هم‌دردی با بازماندگان در شهرهای مختلف کانادا بازتاب وسیعی در رسانه های این کشور و آمریکا داشته است