● زنان

نخست که نام "سفیران سبز" را شنیدم بسیار شائبه برایم پیش آمد. خواسته بودند که کارگاهی درباره تجارب جنبش زنان برایشان برگزار کنم اما نام اشان برایم جدید بود و ظن به جریانات دیگر می­برد. واژه سنگین سفیران در کنار "سبز" صمیمی و مردمی، غریبه و مقتدرانه بود. از دوستانی چند پرس­ و جو کردم. نشانه­ ها حاکی از تفاوت ­هایی روشن با سفرا و سفارت­ های فخیمه بود. خیالم راحت شد. اما کاشکی این اسم می توانست "قاصدان سبز" باشد، نزدیک تر به احوال و اهداف جوانانی که هنوز مانده بودند.

الاهیات اسلامی در ایران و مصر، گفتمانی فراتاریخی، فراجنسیتی و معطوف به قدرت است که جهت اصلی آن، به قول نیچه «در راستای تملک چیزهاست»؛ ولی گفتمان آزادی زنان و دگرباشان،گفتمانی این‌‌جهانی، متکی بر عقل جزوی و دریافت‌‌های تنانه ـ و مخلوق قراردادهای اجتماعی ـ است...

ویدا حاجبی، یکی از زنان پیشکسوت جامعه زنان ایران است که در سال 1314 در تهران چشم به جهان گشود. وی در سال 1335 تحصیلات آکادمیک خود را در مدرسه عالی معماری پاریس به پایان رساند. ویدا حاجبی فعالیت های سیاسی اش را در جنبش چریکی آمریکای لاتین در ونزوئلا آغاز کرد و پس از آن در سازمان چریک های فدایی خلق به فعالیت پرداخت. ویدا حاجبی در زمان شاه، از سال 1351 در زندان بود و پس از گذراندن 6 سال حبس با موج انقلاب 57 از زندان آزاد شد.

زیبا میرحسینی مردم شناسی است که مطالعات خود را بر حقوق اسلامی، جنسیت و توسعه متمرکز ساخته است. وی لیسانس خود را از دانشگاه تهران (در سال 1974) گرفت و دکترایش در مردم شناسی اجتماعی را در سال 1980 از کمریج اخذ کرد. زیبا میرحسینی محققی مستقل است که شور و علاقه وصف ناپذیری به مباحثه حول عدالت جنسیتی دارد. به عنوان یک فمینیست، نابرابری هایی را که این قوانین بر زنان تحمیل می کنند افشا می کند و نسبت به آنها نقدهای خود را مطرح می سازد، مطالعات وی متوجه بستر اجتماعی حقوقی مسلمانان است.

11 جولای مصادف با 21 تیرماه، «روز جهانی جمعیت» است. این روز، از سال 1989 به یاد 11 جولای 1987 که جمعیت جهان از مرز 5 میلیارد تن عبور کرد، وارد تقویم های بین المللی شد و به رسمیت شناخته شد. پس از آن سازمان ملل، برنامه ای را برای «تنظیم خانواده» و کنترل جمعیت برای اجرا در سراسر جهان تدوین کرد. اما این برنامه ها سبب نشد که سال گذشته جمعیت جهان به 7 میلیارد نرسد. در ایران اما برنامه های تنظیم خانواده با همت «ستاره فرمانفرماییان» با آموزش «پیشگیری از بارداری» و سپس...

در مقدمه قانون اساسی موقعیت زن در جمهوری اسلامی این چنین تعیین شده است: "در ایجاد بنیادهای اجتماعی اسلامی، نیروهای انسانی که تاکنون در خدمت استثمار همه جانبه خارجی بودند هویت اصلی و حقوق انسانی خود را باز می یابند و در این بازیابی طبیعی است که زنان به دلیل ستم بیشتری که تا کنون از نظام طاغوتی متحمل شده اند استیفای حقوق آنان بیشتر خواهد بود. خانواده واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است و توافق عقیدتی و آرمانی در تشکیل خانواده که زمینه ساز اصلی حرکت تکاملی و رشد یابنده انسان است

هويت در لغت به معناي شخصیت، ذات، و حقیقت یک چیز مي باشد (لغت نامه دهخدا) و هویت اجتماعی انسان، بر پایه پنج مؤلفه تأثیرگذار، شکل می‌گیرد كه عبارتند از: عوامل اقليمي، عوامل سياسي و تاريخي، عوامل اقتصادي و معيشتي، عوامل فرهنگی (زبان و ادبیات و هنر، میراث اساطیری، سنن و آداب، اعتقادات و آیین‌ها و رسوم و یادمان‌ها)، و مؤلفه‌های تربیتی.

فرقی نمی‌‌کند چه کسی باشی، مادر باشی، پدر باشی و یا فرزند، زن یا مرد، هر که باشی و رنج‌‌نامه مادرانی چون نرگس محمدی و نسرین ستوده و روایت‌‌های فرزندان‌‌شان را بشنوی و بخوانی، در دل‌‌ات این صحنه‌‌ها را مرور خواهی کرد. صحنه‌‌هایی از جنس مادرانی که رنج‌‌شان ناتمام و دردشان فراموش نشدنی است.

مقاله حاضر، ترجمه مطلبی از «سارا سالم»، زن مصری است که هم اکنون دوره دکترای خود را در موسسه مطالعات اجتماعی در هلند می گذراند. او این مطلب را برای مدرسه فمینیستی به زبان انگلیسی به نگارش درآورده و سپیده یوسف زاده زحمت ترجمه آنرا برعهده داشته است. حوزه کاری و علایق سارا سالم شامل فمینیسم، نئوکولونیالیست، ژئوپلتیک و خاورمیانه است. از همین روست که در مقاله حاضر او تلاش کرده که در مورد تحولات اخیر کشورش، فراتر از کلیشه های رایج در گفتمان های بین المللی در رابطه با اسلام گرایان و...

ما صبحها
از دنده چپ برمی خیزیم
خون هم را كه بریزیم
باز استخوان‌ها را نگه می داریم
تا شمع‌هایی شود
كه شب‌های تاریك را روشن كند

نسرین ستوده، وکیل و فعال جنبش زنان از 13 شهریور 1389 در زندان بسر می برد. وی به دو اتهام: اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام، به شش سال حبس و ۱۰ سال محرومیت از وکالت محکوم شده است. نسرین از آن زمان تا به کنون حتا از یک روز مرخصی محروم بوده است. بر اساس گفته های رضا خندان، همسرش، هفته گذشته نسرین ستوده در ملاقات کابینی خود اعلام کرده است که در اعتراض به عدم امکان ملاقات حضوری با دو فرزند خردسالش «مهرآوه» و «نیما»، دست به اعتصاب غذا خواهد زد.

روز شنبه دوم تیرماه، 23 ژوئن، شهر کلن میزبان علاقمندان به سرنوشت جامعه مدنی ایران پس از انتخابات بود. منصوره شجاعی، فعال حقوق زنان، کاظم کردوانی جامعه شناس و سهراب رزاقی بنیانگذار موسسه کنشگران بقا، سخنرانان میز گرد بودند. منصوره شجاعی اولین سخنران این مراسم به بررسی وضعیت جنبش زنان در جامعه مدنی پرداخت. وی جامعه مدنی را به دو بخش خدماتی – تخصصی و اکتیویستی تقسیم کرد.

زندگی زناشويی در گروی همکاری متقابل همسران است و بدون تلاش های همه جانبه آن دو، خانواده به سرمنزل واقعی خود نمی رسد. اگرچه ممکن است همسران زندگی خود را با امکاناتی اندک آغاز کنند، پس از گذشت سال ها، دست آوردهای مادی و معنوی تلاش آن ها نمايان می شود؛ برون دادهای معنوی در فضايی انتزاعی قرار می گيرد، اما برون دادهای مادی، مانند خانه، ماشين، باغ، ويلا، طلا، و حساب های مالی قابل ديدن و اندازه گيری است و به دليل آن که اين دارايی ها پی آمد تلاش های هر دو (زن و شوهر) است، هر دو مالک آن به شمار می آيند

جلوی پنجره دراز كشیده­ام. چشمم به آسمونه، دنبال چیزی می­­گردم. یك كمی هوایی شده­­ام؛ می­­گن چی شده؟ تازگی­­ها رؤیایی شده­­ای. دست خودم نیست؛ هر چیزی از ته دلم گم می­­شه توی آسمون دنبالش می­­گردم. هر روز با یه اسمی صدام می­­كنن ماه­­زده! هوایی! شیزوفرنی! نمی­­دونن بعضی وقتا پیداشون می­­كنم. شاید هم نشده چیزی گم بكنن و اسمشو ندونن. آدم همش ویلونه. دستش به هیچ كاری نمی­­ره. این دفعه بدجوری دلم برای پیدا كردن گمشده­­ی بی­­اسمم لک می­­زد.

این جنبش درهر حال یک جنبش جوان می باشد که مسیر بسیاری را باید طی کند و زنان درآذربایجان علیرغم موانع یاد شده می توانند نقش تعیین کننده ای درتحولات پیش روی ایفاء کنند. جنبش مستقل زنان آذربایجان یک ضروت انکار ناپذیر است زنان آذربایجان در طی تاریخ همواره حضور بی سابقه ای درمقابل رژیم های فاشیستی و نیز درحیات سیاسی و مقاومت جنبش توده ای داشته اند.

مجموعه فهرست مفصل نام زنان شاعر، توسط آقای محمد ربوبی گردآوری و تنظیم شده است. افزون بر گردآوری فهرست نام شاعران زن و عنوان مجموعه شعرهایشان، آقای ربوبی مقدمه ای نیز بر این فهرست نگاشته اند که در زیر می خوانید، اما به واسطه حجم زیاد فهرست زنان شاعر، ناگزیر شدیم که آنرا به صورت فایل «پی. دی. اف» منتشر کنیم. بنابراین علاقمندان برای مطالعه این فهرست می توانند به لینک زیر مراجعه فرمایند:

کلارا زتکین در جنبش حق رأی زنان نیز نقشی فعالانه ایفا کرد. در سال 1907 کلارا زتکین و سوسیالیست های آلمانی حرکتی را در بین الملل زنان سوسیالیست در اشتوتگارت رهبری کردند و خواستار حق رأی زنان شدند. فردی چون زتکین می توانست در کنفرانس آرای لازم را برای حق رأی همگانی کسب کند، اما قادر به تضمین اجرای آن به دست سوسیال دموکرات ها در سطح بین المللی نبود.(روباتم1387: 259) وقتی سوسیال دموکراتهای اتریش در مبارزات حق رأی عمومی، خواستار این حق برای مردان شدند و...

برای یک لحظه چشم‌‌هایم را از شرکت‌‌کنندگان کار-گروه برگرداندم و از میان پنجره‌‌ی کوچک اتاق کنفرانس، به کوه‌‌های هیمالیا در شمال کاتماندو نگاه کردم. من برای براه انداختن کار-گروهی به آن منطقه رفته بودم. کار-گروهی که حاصل فعالیت‌‌های قابل توجه یونیسف و یونیفم از یک‌‌سال پیش بود. طبق برنامه، گروهی از مردان و زنان از مناطق مختلف جنوب آسیا گرد هم آمده بودند تا در مورد مسئله بغرنج و ریشه‌‌دار «خشونت علیه زنان و دختران»، به بحث بنشینند و به کمک هم راهی برای حل این مشکل پیدا کنند (1).

مجرد بودن در جامعه ما به عنوان یک انتخاب آگاهانه تلقی نمی شود و جایی در زندگی اجتماعی ندارد. از نگاه جامعه، کسی نمی تواند مجرد بودن را آگاهانه و عامدانه انتخاب کرده باشد و چون فردیت جایگاهی ندارد و فردگرایی رشد نیافته، پس نمی تواند به عنوان یک انتخاب پذیرفته شود. مجرد بودن اگرچه، نه رسما ولی در عرف ناگفته و نانوشته نوعی کجروی به شمار می آید. کجروی ای که از ناهمنوایی فرد مجرد با یک هنجار اجتماعی به نام ازدواج ناشی می شود. در جامعه ای که نهاد خانواده دارای تقدس و اعتبار است، مجرد بودن...

«خرداد»، شعری است سروده ماندانا زندیان. او سروده زیبایش را همراه با یادداشتی کوتاه روانه مدرسه فمینیستی کرد که دلمان نیامد آن چند خطی را که در جوف سروده اش فرستاده بود، از قلم بیاندازیم. ماندانا در یادداشت اش نوشته بود: «دربارۀ خرداد، که ماه نسل من است- از دوم و سوم تا بیست و دوم و بیست و پنجم و ...- اصلا فلسفه و نگرش تمام رخدادهای آن بر پایۀ پرهیز از تندی و شعار و همۀ آن چیزهاست که شما نمی خواهید و ما نیز، که در غیر این صورت خشونت و لجبازی مانند آنچه سی و چند سال پیش بر همۀ ما آوار شد، تکرار شد

اوایل خرداد سال 1384 است، سالی که قرار است آقای سید محمد خاتمی صندلی ریاست جمهوری را به فردی دیگر واگذار کند. «هم‌‌اندیشی فعالان جنبش زنان» که در سال 1382 توسط طیف گسترده ای از زنان فعال تشکیل شده بود، تصمیم گرفت از فضایی که معمولا قبل از انتخابات برای تبلیغات کاندیداها گشوده می شود استفاده کند و مطالبات حقوقی زنان را که هم‌‌چنان از دولت های گذشته بی‌‌پاسخ مانده بود را به عرصه عمومی بکشاند.

جامعه مدنی مفهوم نوینی است که از اوایل قرن هفدهم تا نوزدهم پدید آمد. در تعریف از جامعه مدنی نخستین نقل از هگل فیلسوف آلمانی است. هگل را عموما در زمره نخستين نظريه پردازانی می دانند که دولت را از جامعه مدني متمایزمی کند. جامعه مدني در فلسفه هگل، «دقيقه اي ميان خانواده و دولت» است. هرچند روایات زیادی در تعریف جامعه مدنی ازسوی فلاسفه و جامعه شناسان در دست است اما در این میان آنچه بیش از همه جاافتاده است

ساعت 14 دیروز در میدان تونل تعدادی از مردان پارچه نوشته ای را باز کردند که روی آن نوشته شده بوده: "ممنوعیت سقط جنین، خشونت علیه زنان است". با به نمایش در آمدن این پارچه نوشته، بر تعداد مردان حاضر در میدان افزوده شد و با شعارهایی که در محکومیت سخنان نخست وزیر ترکیه بود شروع به راهپیمایی به طرف میدان تقسیم و خیابان استقلال کردند . این مردان حامی آزادی سقط جنین شعارهای زیر را سر می دادند: «به خاطر نطفه خودت زنان را گناهکار ندان»، «کودک برای افزایش قدرت کار و زن برای سرمایه نیست»

نقد ادبی فمینیستی تا اواخر سال‌های ۱۹۶۰ به عنوان نگرشی آگاهانه و جمعی در ادبیات مطرح نبود، اما در عین حال این نقد، ریشه در تاریخ دو قرن مبارزه در راه احقاق حقوق زنان داشته و بر آثاری از این دست متکی بود. آثاری چون "حقانیت حقوق زن" اثر مری ولستن کرافت (۱۷۹۲)، "انقیاد زنان" اثر جان استوارت میل (۱۸۶۹)، "زنان در قرن نوزدهم" اثر مارگارت فولر (۱۸۴۵).نقد ادبی عصر ما با جنبش فمینیست‌ های سیاسی در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی و نیز در حوزه‌های آزادی فرهنگی و برابری، پیوند دارد. ادامه مطلب ...

- بدحجابی دیگه خاله، نمیدونی چه جرم سنگینیه این بدحجابی. چه فجایعی که به بار نمی آره، ولی از شوخی گذشته بهش بگید خودشو آماده کنه که خیلی تحقیرآمیز رفتار می کنن، و موقع عکس گرفتن، اسم و فامیلشو می نویسن روی یه تکه کاغذ و زیرش می نویسن به جرم بدحجابی، به شعور آدم توهین می شه، آدم حالش بد می شه، احساس مجرم بودن می کنه، سفارش کنین خونسرد باشه. راستی یه مانتو هم براش ببرین که مانتوشو عوض کنه. البته به من که گفتن با همین مانتوتم می تونی بری.

«سکوت نکن، فریاد بزن: سقط جنین حق ماست! بدن ما از آن ماست! ممنوعیت سقط جنین دعوت به قتل زنان است...» این ها بخشی از شعارهای چند هزار زن معترض ترک به سخنان نخست وزیر کشورشان «رجب طیب اردوغان» است. روز یکشنبه تعداد زیادی از زنان و مردان ترکیه در شهرهای مختلف در اعتراض به سخنرانی نخست وزیر کشورشان که خواهان لغو حق کنترل زنان بر بدن خود شده بود تجمع های مسالمت آمیز و راهپیمایی های مختلفی برگزار کردند.

روز 18 خردادماه 1391، جمعی از فعالان جنبش زنان از طیف های گوناگون، گرد هم آمدند تا یاد و خاطره سه زن تاثیرگذار (فریده ماشینی، هاله سحابی و ستاره فرمانفرماییان) که در خردادماه از میان ما رفتند را گرامی بدارند. گزارش این مراسم پیشتر در مدرسه فمینیستی منتشر شده است. مطلب زیر متن تحریرشده سخنرانی مینو مرتاضی است در مراسم «بزرگداشت سه بانوی تلاشگر برابری»:

امروز 18 خردادماه 1391 در آستانه سالگرد 22 خرداد، جمعی از فعالان جنبش زنان از طیف های گوناگون، گرد هم آمدند تا یاد و خاطره سه زن تاثیرگذار (فریده ماشینی، هاله سحابی و ستاره فرمانفرماییان) که در خردادماه از میان ما رفتند را گرامی بدارند. در این مراسم فعالان زن از گروه های گوناگون حضور داشتند و مینو مرتاضی، پروین فهیمی (مادر سهراب اعرابی)، زهره تنکابنی، فخرالسادات محتشمی پور، نیره توکلی، فیروزه صابر، نوشین احمدی خراسانی، لی لی فرهادپور، شهلا فروزانفر، و... سخنرانی کردند. در این جمع صمیمانه خانواده

در سیستم استثمارگرانه حاکم بر زندگی و کار کارگران خانگی، واسطه ها نقش بسیار مخرب مهمی دارند. واسطه ها، افرادی سودجو هستند که از طريق استثمار شديد کارگران خانگی به زندگی انگلی خود ادامه می دهند. آنها در چهارچوب قوانين مهاجرت ارتجاعی و ضدکارگری، بطور فردی و يا از طريق ثبت يک شرکت خدماتی، با تحمیل بدترین شرایط به متقاضیان به استخدام کارگران مهاجر پرداخته و آنها را با ويزاهای موقت به خانه های ثروتمندان در کشورهای عربی خليج فارس می فرستند.

مردانگی وجود ندارد. لااقل به آن صورتی که ما فکر می کنیم وجود ندارد. هیچ تعریف ابدی و خارج از زمان برای مردانگی وجود ندارد. تعریف مردانگی، از این فرهنگ به آن فرهنگ و از این زمان به آن زمان تغییر می کند. مسئله خیلی ساده بر سر این است که ما چگونه مردانگی و روابط قدرت میان خود مردان و میان مردان و زنان را تعریف می کنیم.

می گویند وقتی تخم مرغ به وسیله ی نیرویی از خارج می شکند، یک زندگی به پایان می رسد. اما زمانی که تخم مرغ به وسیله نیرویی از داخل می شکند، یک زندگی آغاز می شود. تغییرات بزرگ همیشه از داخل انسان ها آغاز می شود. ستاره فرمانفرمائیان نیرویی بود که تغییرات بزرگ را در انسان ها و در جامعه به شکوفایی و بازدهی می رساند. ارزش او به اراده و توانایی اش در انجام کارهای بزرگ و به ظاهر غیر ممکن بود. او فارغ از هر نوع خودخواهی و خودبینی، زمان و زندگی اش را وقف محروم ترین قشر جامعه می کرد.

گسترش روزافزون رسانه‌‌های الکترونیکی و شبکه‌‌های اینترنتی، جهان زیست ما را کوچک و همبسته کرده است. هر تصویری و خبر هر حادثه‌‌ای اگر در مناطق پرت و منزوی دنیا هم بوقوع پیوسته است به سرعت و در کمتر از دقیقه، به همه نقاط جهان منعکس می‌‌گردد. رایج شدن سبک زندگی مهاجرتی بدون وابستگی به خاک و ملیت، این وضعیت را تشدید کرده و مثلا اخبار و تصاویر بیش از هزار قایق روی رودخانه تیمز لندن که به مناسبت شصتمین سال سلطنت ملکه الیزابت در انگلستان، در همین لحظه ادامه دارد...

فریده ماشینی، پژوهشگر و فعال حقوق زنان، روز 10 خرداد 1391 بر اثر ابتلا به سرطان درگذشت. وی که دغدغه اصلی زندگی اش را مسائل زنان و ارتقای حقوق و منزلت آنان شکل می داد، دانش آموخته رشته مطالعات زنان بود و سالها مسئولیت ریاست کمیسیون زنان حزب مشارکت را بر عهده داشت. فریده ماشینی در ائتلاف های زنان همچون «هم اندیشی فعالان جنبش زنان» (1382)، «ائتلاف زنان علیه لایحه حمایت از خانواده» (1387)، «همگرایی طرح مطالبات زنان در انتخابات» (1388)، و نیز «همگرایی سبز جنبش زنان» (1388 ـ 1389) نقش مهمی داشت.

گاهی فکر می‏کنم جامعه‏‌ی ایران دارد شباهتی پیدا می‏کند به سرنوشت کشتی تایتانیک. جامعه‏‌ی ایران به ویژه در سالیان اخیر، می‏شود گفت در همه‌ی زمینه‌‏ها روند انحطاطی شتاب‌‏آلودی را طی می‏کند. فقر، بیکاری فزاینده، گسترش بزهکاری، فرار از کشور، شدت‏‌یابی سرکوب‏‌ها، دستگیری‏‌ها و زندان‏‌ها، افزایش میزان اعدام‌‏ها در کشور و افزایش بزهکاری در تمام ابعاد گوناگونش و از جمله تجاوزات جنسی، به نظر من، نشانگر این واقعیت است که جامعه‏‌ی ایران در پی یک نوع سرکوب سیاسی و فطرت سیاسی، نوعی شکوفایی..

غزال مرادی، شاعر جوان کشورمان، شعری با عنوان «سیاه و سفید» سروده که آن را به نسرین ستوده، وکیل و فعال حقوق زنان، تقدیم کرده است و ما در مدرسه فمینیستی این شعر را به مناسبت سالگرد تولد 49 سالگی نسرین ستوده منتشر می کنیم: