جاناتان مارکوس
خبرنگار بی‌بی‌سی در مسائل دیپلماتیک
درگیری‌های اخیر در غزه برای بسیاری از اسرائیلی‌ها هراس و شادی را همزمان به همراه آورد. هراس به‌خاطر اینکه برای اولین بار موشک‌های دوربرد حماس و دیگر گروه‌های فلسطینی به اطراف تل‌آویو و بیت‌المقدس رسید؛ و شادی و شعف به‌خاطر موفقیت چشمگیر سیستم دفاعی اسرائیل، موسوم به گنبد آهنین.
کارشناسان ادعا می‌کنند که این سیستم در ۸۵ درصد مواقع با موفقیت موشک‌هایی را که به‌سوی مناطق پرجمعیت شلیک می‌شدند، هدف قرار داده است. با توجه به آنچه در این درگیری‌ها روی داد، برخی کارشناسان اسرائیلی ادعا می‌کنند که گنبد آهنین و سیستم‌های مشابه دیگر، که به مرحله بهره‌برداری رسیده، یا در حال ساخت هستند، قواعد استراتژیک بازی را در منطقه تغییر داده اند.
یک تحلیلگر مسائل استراتژیک اسرائیل بنام اوفر شلاه به من گفت: "در نبردهای هوایی که در جریان جنگ لبنان در سال ۱۹۸۲ در گرفت، حدود ۸۲ هواپیمای سوریه سرنگون شدند و سیستم دفاع هوایی این کشور منهدم شد، اما هیچ خسارتی به نیروی هوایی اسرائیل وارد نشد. از آن زمان به‌بعد، کشورهای عربی همسایه اسرائیل به‌دنبال کاهش تفوق هوایی اسرائیل بوده اند، و به این منظور به انبار کردن زرادخانه‌های عظیم راکت و موشک روی آورده اند."
متحد سوریه در لبنان، یعنی حزب‌الله، و همچنین حماس و دیگر گروه‌های فلسطینی مستقر در نوار غزه هم روش مشابهی را در پیش گرفتند. با وجود برتری نظامی عظیم اسرائیل، پرتاب راکت و موشک برای این گروه‌ها راهی برای مقابله با این کشور بود. براساس برخی برآوردها، حزب‌الله لبنان به تنهایی حدود ۶۰ هزار راکت در اختیار دارد، و سخنگوی حزب‌الله هشدار داده که در صورت بروز درگیری در آینده، رگباری از راکت روی شهرهای بزرگ اسرائیل خواهید بارید.
دست بالا
ارتش اسرائیل سالیان درازی به ایجاد سیستم دفاع موشکی با دیده تردید نگاه می‌کرد. به‌نظر می‌رسید این ایده با دکترین سنتی ارتش اسرائیل، که همواره بر عملیات تهاجمی تأکید داشته، در تناقض باشد. اما بعد از جنگ دوم لبنان در سال ۲۰۰۶، گام‌هایی برای ایجاد سیستم دفاعی در مقابل راکت‌های میان‌برد و با برد نزدیک برداشته شد.
اوفر شلاه معتقد است موفقیت گنبد آهنین "صورت معادله را کاملا عوض می‌کند، و آن را به‌سود کشورهایی که از فناوری بالاتری برخوردارند، تغییر می‌دهد." او می‌گوید: "این کشورها قادر خواهند بود از درگیر شدن در جنگ‌های فرسایشی با سازمان‌ها و کشورهایی که به موشک متکی هستند، اجتناب کنند. این امر دست تصمیم‌گیرندگان را تا حد زیادی باز می‌کند." آقای شلاه گفت که در درگیری‌های اخیر، گنبد آهنین برای رهبران اسرائیل زمان خرید.
او می‌گوید اگر این سیستم دفاعی وجود نداشت، ممکن بود اسرائیل خیلی زودتر مجبور شود درباره انجام عملیات زمینی تصمیم بگیرد. اسرائیل همین حالا هم از سیستم "پیکان ۲" برای مقابله با موشک‌های بالستیک دوربرد، مثل موشک شهاب ساخت ایران، استفاده می‌کند. این موشک‌ها در موقع پرواز از جو خارج می‌شوند و دوباره به داخل آن برمی‌گردند. جانشین این سیستم دفاعی، که "پیکان ۳" نام دارد و در دست ساخت است، توانایی دفاعی اسرائیل را تا چهار برابر افزایش می‌دهد.
موشک‌های پیشرفته زمین به‌هوای پاتریوت، که از آمریکا گرفته شده اند هم توان مقابله با موشک‌های بالیستیک را دارند. گنبد آهنین در عملیات اخیر در غزه عملکرد خوبی داشته، و با راکت‌هایی با برد ۴ تا ۷۰ کیلومتر مقابله کرد. سیستم جدیدی بنام "سپر داوود" چند روز پیش برای اولین بار آزمایش شد، و مأموریت آن مقابله با موشک‌هایی با برد ۲۵ تا ۷۰ کیلومتر است. آقای شلاه می‌گوید: "تا چند سال دیگر، اسرائیل یک سیستم دفاعی فعال در اختیار خواهد داشت که قادر خواهد بود تهدیدات اصلی دشمن را خنثی کند."
خطر بمباران
اما در مورد این ارزیابی که گنبد آهنین موازنه نظامی را برهم زده، اتفاق نظر وجود ندارد. جفری وایت، کارشناس امور دفاعی در موسسه مطالعات خاور نزدیک واشنگتن، می‌گوید: "گنبد آهنین تغییر استراتژیکی ایجاد نمی‌کند. این سیستم دفاعی در مقابله با راکت‌ها مزایای مهمی برای اسرائیل دارد، و از جمله مزایای آن امکان کاهش تلفات و خسارت‌ها، انعطاف‌پذیری بیشتر در پاسخ به حملات، و توان بیشتر در ناکام گذاشتن اهداف دشمن است. اما این به معنی پایان همه تهدیدها نیست." او می‌گوید طرف مهاجم چند گزینه در اختیار دارد. یکی از آنها این است که با فرستادن همزمان تعداد زیادی راکت، سیستم دفاعی را گیج کند.
او همچنین خاطرنشان می‌کند که بعضی از موشک‌هایی که در اختیار حزب‌الله قرار دارند، دقیق‌تر هستند، و این به حزب‌الله امکان اجرای حملاتی با دقت بالاتر را می‌دهد. موشک‌های دوربرد بالستیک هم که ممکن است مثلا از طرف ایران شلیک شوند، می‌توانند در آینده به سیستم‌های کمکی برای گول زدن دفاع هوایی اسرائیل مجهز باشند. بخش اعظم هزینه‌های سیستم دفاع موشکی اسرائیل از محل کمک‌های مالی آمریکا تأمین شده، ولی واقعیت این است که این برنامه‌ها همچنان برای دولت اسرائیل خرج زیادی ایجاد می‌کند.
برای مثال، موشک‌های ره‌گیر گنبد آهنین هر یک حدود ۵۰ هزار دلار هزینه دارند. در یک درگیری تمام‌عیار، ممکن است ظرف تنها چند روز صدها فروند از این موشک‌ها مورد استفاده قرار گیرند. ممکن است سیستم دفاع موشکی هنوز تغییری اساسی در صحنه بازی ایجاد نکرده باشد، اما باید بیش از پیش در محاسبات دشمنان اسرائیل لحاظ شود. پیشرفت فناوری اسرائیل در این زمینه چشمگیر است. موفقیت‌های اخیر گنبد آهنین، احتمال فروش آن به کشورهای دیگر را بیشتر می‌کند، چرا که حالا کشورهای بیشتری نگران تهدیدات موشکی هستند.
اما این سیستم‌های دفاعی هر قدر هم که موفق باشند، امنیت و آسایش کامل را برای غیرنظامیان به ارمغان نمی‌آورند. گزینه‌های مختلف دفاع غیرنظامی، پناهگاه‌ها و امثال آن همچنان برای مقابله با موشک‌هایی که از چنگ سیستم دفاعی فرار می‌کنند، لازمند و در جریان درگیری‌های آینده، زندگی غیرنظامیان همچنان مختل خواهد شد. علاوه بر این، سیستم‌های دفاعی از حل و فصل مسأله استراتژیک بزرگتری عاجزند.
کاهش تلفات غیرنظامیان در جبهه خودی مسلما هدفی قابل درک است. اما همانطور که سرمقاله اخیر روزنامه هاآرتص اسرائیل اشاره کرد، "بالیدن به عملکرد گنبد آهنین" نمی‌تواند جایگزین سیاست‌هایی باشد که اسرائیل باید بالاخره به آنها فکر کند. این سرمقاله در ادامه اذعان کرد "هیچکس نباید در این خیال باطل سیر کند که راهی با هزینه قابل قبول برای ادامه بن‌بست دیپلماتیک فعلی پیدا شده است."
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید