پیشرفت ایران در ساخت یک راکتور تحقیقاتی در مجتمع اراک

خبرگزاری « رویترز» به نقل از این گزارش محرمانه آژانس بین المللی انرژی اتمی  که روز پنج‌شنبه سوم اسفندماه در اختیار کشورهای عضو این نهاد قرار گرفت، نوشته است، ایران تقریبا احداث یک مدار خنک‌کننده و مدیریت‌کننده در رآکتور آب‌سنگین در نزدیکی اراک را تمام کرده است. تحلیلگران هسته‌ای به رویترز گفته‌اند که این نوع رآکتور می‌تواند پلاتینیوم لازم برای تسلیحات اتمی را تامین کند و برای این کار لازم است سوخت مصرف‌شده آن بازیابی شود. ایران می‌گوید فعالیت هسته‌ای‌اش صرفا مقاصد صلح‌آمیز دارد و طبق گزارش آژانس، تهران می‌گوید «فعالیت بازیابی سوخت هسته‌ای ندارد». در گزارش قبلی آژانس اتمی که در آبان ماه منتشر شده بود، آمده بود که نصب رآکتور آب‌سنگین اراک در جریان است ولی هیچ توضیحی درباره میزان پیشرفت آن داده نشده بود.

نگرانی‌های دولت‌های غربی تاکنون عمدتا بر تاسیسات غنی‌سازی در نطنز و فردو متمرکز بوده است چون این مواد که در سطح بالایی غنی‌سازی می‌شود، می‌تواند چاشنی انفجاری یک بمب اتمی را تامین کند. ولی کارشناسان به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که رآکتور اراک هم می‌تواند در تولید احتمالی سلاح اتمی به کار رود. مارک فیتزپاتریک، مدیر برنامه کنترل تسلیحاتی انستیتوی مطالعات راهبری مستقر (IISS) در لندن، در این باره می‌گوید تجهیزات اراک هم به «یک منبع نگرانی تبدیل می‌شود». انستیتوی علوم و امنیت بین‌المللی (ISIS) که یک مرکز آمریکایی است، نیز گفته است که ایران بنا دارد رآکتور تحقیقاتی پزشکی تهران را برای آزمایش‌کردن سوخت برای تجهیزات اراک استفاده کند. یک گزارش این انستیتو می‌گوید: «رآکتور تهران در حال حاضر بیش از یک رآکتور تولید ایزوتوپ‌های درمانی است که ایران اعلام کرده است. این رآکتور برای فعالیت تجهیزات اراک، ضروری است.» گزارش انستیتوی علوم و امنیت بین‌المللی پیش‌تر گفته است اگر نیروگاه آب‌سنگین به شکل بهینه کار کند، می‌تواند ۹ کیلوگرم پلاتینیوم در هر سال تولید کند که برای دو بمب اتمی کافی است. ایران مکررا گفته است که برنامه‌ای برای بازیابی سوخت مصرف‌شده ندارد ولی مارک فیتزپاتریک می‌گوید پیش از این هندوستان، اسرائیل، کره شمالی و پاکستان از «رآکتورهایی با اندازه مشابه که ظاهرا برای مقاصد تحقیقاتی ساخته شده بودند» برای تولید پلاتینیوم لازم برای بمب اتمی استفاده کرده‌اند. گزارش محرمانه اخیر آژانس در آستانه گفت‌وگوهای ایران و گروه ۱+۵ منتشر شده است. در این گزارش همچنین گفته شده که ایران در نطنز سانتریفوژهای نسل جدید نصب کرده است. دور بعدی مذاکرات ایران و کشورهای ۱+۵ قرار است پس از وقفه‌ای طولانی هفته آینده روز ۸ اسفند (۲۶ فوریه) در قزاقستان برگزار شود. سه دور مذاکرات قبلی در استانبول، بغداد و مسکو از دید هر دو طرف نتیجه‌ای نداشته است. به نوشته رویترز، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این گزارش محرمانه آورده است که ۱۸۰ سانتریفیوژ معروف به  آی‌آر-۲ ام و محفظه‌های خالی سانتریفوژ در تاسیسات نطنز نصب شده‌اند. طبق این گزارش، اگر این تجهیزات موفق عمل کنند می‌توانند به ایران امکان دهند به شکل قابل‌توجهی ذخیره اورانیوم خود را افزایش دهد. تهران در سال‌های گذشته به انتشار گزارش‌های محرمانه آژانس اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعتراض کرده است و حتی گفته است ترور چهره‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، بر اساس اطلاعاتی صورت گرفته است که این ارگان سازمان ملل در جریان آن بوده است. ایران در واکنش به این گزارش ماه فوریه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این گزارش را مثبت خواند و آن را نشانه‌ای از عدم انحراف برنامه هسته‌ای خود به سوی اهداف نظامی دانست. اما اسرائیل با اتخاذ موضعی همسو با ایالات متحده آمریکا اقدام ایران در «نصب سانتریفوژهای پیشرفته در تاسیسات هسته‌ای نطنز» را «بسیار خطرناک» توصیف کرد. این گزارش واکنش منفی ایالات متحده را در پی داشت و ویکتوریا نولند، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اقدام ایران را «تحریک‌آمیز» خواند.