حقوق مسائل قومیت‌ها در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری

در دهمین دور انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸، مهدی کروبی و میرحسین موسوی نامزد ریاست جمهوری وعده دادند که در صورت احراز مقام ریاست جمهوری امکان تدریس زبان مادری اقوام را فراهم می‌کنند. میرحسین موسوی علاوه بر پوشیدن لباس ترکمن‌ها، تلاش کرد به زبان ترکی آذری نیز سخن بگوید.

از سوی دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی که به ریاست احمدی نژاد، رئیس جمهور دور نهم و نامزد انتخابات دور دهم ریاست جمهوری در آن‌زمان حتی مصوبه‌ی تدریس زبان‌های مختلف اقوام را تصویب کرد. اما نه  موسوی و کروبی امکان تحقق وعده خویش را یافتند و نه مصوبه‌ی احمدی نژاد اجرا شد. بسیاری از منتقدین این گونه وعده‌ها را بخشی از تبلیغات انتخاباتی ارزیابی کردند که هنوز بر روی کاغذ باقی مانده است.

داغ‌ترین موضوع انتخابات در مناطق قومی

برخی از اعضای ستاد انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری در مناطق قومی در گفت و گو با دویچه وله توضیح دادند، وابستگی قومی نامزدها در این مناطق بسیار موثر است و انتظار می‌رود این بار نیز مشکلات قومیت‌ها به داغ‌ترین مسئله‌ی انتخاباتی تبدیل شود.

پیش‌بینی می‌شود از جمله بحث مربوط به  اجرای مواد ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی مربوط به زبان و ادبیات اقوام مثل دوره‌های پیشین به عنوان موضوع اصلی در تبلیغات نامزدها در مناطق قومی تبدیل شود.

خبرگزاری ایلنا با انتشار سخنان محمد‌باقر قالیباف شهردار تهران نوشته است که "تهدید دانستن قومیت‌ها گناهی نابخشودنی است".  این نامزد ریاست جمهوری قومیت‌ها را فرصتی برای پیشرفت ایران توصیف کرده است.

قالیباف: قومیت‌ها فرصت بی‌بدیل برای پیشرفت کشور

به گزارش خبرگزاری ایلنا، محمد‌باقر قالیباف کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری طی سخنانی در جمع نخبگان ایل بختیاری در ۲۵ فرودین ۱۳۹۲ صریحا گفت: «‌یکی از اشکالاتی که بعضا مطرح می‌شود بحث مربوط به اقوام و قومیت‌ها در کشور است؛ متاسفانه برخی افراد این موضوع را به تهدیدی بزرگ تعبیر می‌کنند که این اشتباهی بزرگ و گناهی نابخشودنی است، چرا که اقوام و قومیت‌ها یکی از فرصت‌های بی‌بدیل نظام اسلامی به حساب می‌آیند.»

شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست احمدی نژاد مصوبه‌ی تدریس زبان‌های مختلف اقوام را تصویب کرد. اما این مصوبه هم اجرا نشد

محمد‌باقر قالیباف نخستین بار در سال ۱۳۸۴ در انتخابات ریاست جمهوری ایران  وارد صحنه‌ی انتخابات شد و با کسب بیش از ۴ میلیون رای پس از علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی، محمود احمدی نژاد و مهدی کروبی، بیشتر از علی لاریجانی رای آورده بود. قالیباف در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ کاندید نشد و علیه اعتراضات جنبش سبز موضع‌گیری کرد.

آراء قومیت‌ها درانتخابات ریاست جمهوری

نوید قائدی، فعال اجتماعی مقیم اهواز و آگاه به مسائل انتخابات و قومیت‌ها به دویچه وله می‌گوید: «نقش قومیت‌ها متفاوت است. مثلا قوم لر و بختیاری که در ۶ استان کشور زندگی می‌کنند و از مرکز تا جنوب غربی ایران پراکنده هستند بسیار مهم است. قوم لر و بختیاری بعد از آذری زبان‌ها بیشترین جمعیت قومیتی کشور را دارند. بنابراین آذری‌ها، لرها و بختیاری‌ها بین ۴۰ تا ۵۰ درصد در انتخابات ریاست جمهوری آراء خواهند داشت.»

فرامرز بختیار، فعال سیاسی مقیم آلمان و یکی از موسسین "حزب اتحاد لر و بختیاری" در گفت و گو با دویچه وله درباره‌ی نقش قوم لر و بختیاری در انتخابات ریاست جمهوری چنین توضیح می‌دهد: «بختیاری‌ها و لرها بیشتر در استان کهگیلویه و بویراحمد، غرب استان فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، قسمتی از غرب و جنوب اصفهان، بخشی از خوزستان همچنین  در استان‌های لرستان ، ایلام و نیز استان همدان و قسمتی از کرمانشاه و استان مرکزی و شهرستان اندیمشک از استان خوزستان زندگی می‌کنند.»

به عقید‌ی فرامرز بختیار نامزدهای ریاست جمهوری وابسته به قوم لر و بختیاری گرچه به حاکمیت وابسته بودند و در دوره‌های مختلف برای جذب آراء مردم لر و بختیاری‌تبلیغات زیادی کردند ولی تابحال پیروز نشده‌اند. وی در این رابطه مثال می‌آورد که دردور دهم انتخابات ریاست جمهوری محسن رضایی، فرمانده‌ی سپاه در دوران جنگ ایران و عراق و مهدی کروبی رئیس دو دوره مجلس شورای اسلامی ازشخصیت‌های لرتبار کشور بوده‌اند.

نوید قائدی فعال اجتماعی مقیم اهواز و آگاه به موضوع انتخابات و قومیت‌ها هم می‌گوید ایل بختیاری به دلیل پراکندگی زیادی که در استان‌های کشور دارند حس قومیتی آنها کم رنگ‌تر است و انسجام قومیت‌های دیگری چون کرد، بلوچ، ترکمن دراستا‌ن‌های حاشیه‌‌ای کشور را ندارند. قائدی تاکید می‌کند، گرایش آنان به یک نامزد انتخاباتی می‌تواند با اینحال بسیار موثر باشد.

براساس داده‌های وزارت کشور ایران در دوره‌های مختلف ریاست جمهوری اهالی مناطق قومی کشور مشارکتی فعال و "پررنگی" داشته‌اند و به پای صندوق‌های رای آمده‌اند. آگاهان به مسئله‌ی قومیت‌ها هم گفتند اهالی استان‌ها و مناطق قومی کشور به رغم داشتن تردید به اجرای درخواست‌های قومی، این بار نیز به نامزدهایی رای خواهند داد که درخواست‌های قومی آنها را بپذیرند.

آیا رای دهندگان مناطق قومی به وعده‌ها باور دارند؟

پیش‌بینی می‌شود اجرای مواد ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی مربوط به زبان و ادبیات اقوام مثل دوره‌های پیشین به عنوان موضوع اصلی در تبلیغات نامزدها در مناطق قومی تبدیل شود

یک فعال سیاسی در ستاد انتخابات نامزد ریاست جمهوری در استان گلستان که نخواست نامش ذکرشود به دویچه وله گفت: «با وجودی که از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون اصولی همچون حق آموزش زبان مادری، حق آزادی تجمعات مسالمت‌آمیز و حقوق اهل سنت که مصرح قانون اساسی جمهوری اسلامی است به اجرا درنیامده است هنوز هم مردم عادی تا حدی وعده‌های کاندیداهای انتخابات را باور می‌کنند. هرچند الآن مردم عادی هم چندان امیدی به اصلاح امور اقوام در سیستم فعلی ندارند اما قول کاندیداها هنوز هم در رأی تأثیر دارد.»

وی ادامه می‌دهد: «در مورد روشنفکران و نخبگان اقوام موضوع فرق می‌کند. آنها می‌دانند که نمی‌توانند روی حرف داوطلبان انتخابات چندان تکیه کنند. اما همیشه مجبور به تصمیم‌گیری بین انتخاب بد و بدتر هستند. به این‌صورت که آنها می‌دانند ریاست جمهوری بالاترین و عالیترین مقام در جمهوری اسلامی نیست و رئیس جمهور در واقع تصمیم‌گیرنده در این مسأله نمی‌باشد اما مجبورند به کسی رأی بدهند که حداقل وضع موجود را بدترنکند.»

این فعال انتخاباتی که در ۳ دوره قبل در ستادهای انتخاباتی مختلفی فعالیت داشته، ادامه می‌دهد: «به عنوان مثال دکترمعین در انتخابات ۱۳۸۴ قول تشکیل وزارتی به نام وزارت اقوام را داد که قرار بود وزیر آن نیز از بین قومیت‌ها انتخاب گردد. اما عموم روشنفکران و نخبگان اقوام واقفند که تصمیم برای تشکیل این وزارتخانه از دایره‌ی اختیارات رئیس جمهور خارج است. در چنین شرایطی اعتقاد به عمل داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری به وعده‌ها ساده اندیشی است.»

این فعال ستاد انتخابات ریاست جمهوری اما تاکید می‌کند: «با این وجود اقوام ترجیح می‌دهند به کاندیداهای منتقد و اصلاح‌طلب رأی دهند تا کاندیداهای جناح راست. چرا که به طور پیش‌فرض طیف راست را نماینده‌ی دیدگاه خاص و تنگ‌نظرانه و افراطی می‌دانند.»