انتقاد از خود مثل تغدیه است، مثل غذا خوردن است. اگر شخصی یک ماه غذا نخورد احتمالا جان خود را از دست خواهد داد. اما اگر ده پرس غذا را یکجا بخورد احتمالا بیمار خواهد شد.
به عبارت دیگر باید از افراط و تفریط پرهیز کرد. انتقاد و انتقاد از خود نیز ضروری است ولی باید با حساب و کتاب و عاقلانه و عادلانه و منصفانه باشد.
انتقاد از خود و انتقاد درون حزبی به علل متفاوتی ضروری هستند و باید جاری شوند. مهمترین آنها ایجاد شرایط لازم برای بازبینی، تجدید نظر و اصلاح برنامه سیاسی است.
اگر نقد و انتقاد درونی صورت نگیرد امکان تصحیح و تغییر برنامه بوجود نمی‌آید.
نقد، اساس و زیربنای تغییر را فراهم می‌آورد، و ارزیابی مجدد از شرایط و بیان حقیقت گذشته می‌تواند راه آینده را بازتر کند. می‌تواند پایگاه اجتماعی یک سیاستمدار و یا یک جریان سیاسی را تقویت نماید و آنها را در موقعیتی نیرومندتر قرار دهد.
انتقاد از خود و بیان حقیقت به معنایی احیای حقوق انسان‌ها است به همین خاطر اگر بیان آن حتی به ضرر فوری نیروی خودی باشد انجام آن ضروری است و می‌تواند انتظار داشت که سود و بهره حاصل از این انتقاد در سطحی عالی‌تر و مصلحتی بالاتر به نفع عمل کننده باشد.
انتقاد از خود دو سو دارد: امکان تصحیح برنامه سیاسی را فراهم می‌کند و می‌تواند پایگاه سیاستمدار را وسیع نماید.
اما نقد و انتقاد به خود باید با حساب، مصلحت و دقت انجام شود چراکه می‌تواند ویرانگر باشد و به معنایی به خودکشی سیاسی بی‌انجامد.
وقتی انتقاد به شکل و درجه‌ای بیان شود که به قهر و حذف از خود بی‌انجامد نتایج آن ویرانگری است.
سیاستمداران می‌توانند در نتیجه انتقاد از خود، پایگاه اجتماعیشان را متزلزل کنند و آنرا از دست بدهند.
اساسا، سیاست نیاز به افراد و احزاب نیرومند دارد که با اطمینان به نفس امور را مدیریت کنند. سیاستمداران و احزابی که بی‌مهابا به انتقاد از خود بپردازند نمی‌توانند چنین تصویر نیرومندی از خود ارائه دهند.
به همین خاطر انتقاد به شرایط خودی اگر نتواند بدرستی اجرا شود می‌تواند ابعاد تخریبی داشته باشد.
شاید حتی بتوان انقلاب‌های جهان (و از جمله انقلاب ۱۳۵۷ ایران) را نوعی انتقاد-از-خود عملی ولی افراطی تفسیر کرد که بدون حساب و تعیین روند عاقلانه سرانجام به هرج و مرج مطلق و سرنگونی نهادهای حکومتی می‌انجامد.
برای جلوگیری از پیامدهای احتمالا مخرب انتقاد از خود می‌توان روش‌های خاصی را در نقد مد نظر قرار داد و شرایطی را لحاظ کرد، از جمله اینکه باید:
- انتقاد از خود را کارشناسانه دنبال کرد (یعنی در تعیین موضوع، روش شناخت و حکم مقایسه دقت بخرج داد)؛
- کار را بر اساس ارزیابی دقیق پیش برد (از جمله اینکه جزئیات معادله را حساب کرد)؛
- انصاف داشت (یعنی عدل و مروت را در قضاوت رعایت کرد)؛
- مخاطبان آن را مشخص نمود (یعنی میان نخبگان، مردم و حکومت تفاوت قائل شد)؛
- و روش بیان برای هر مخاطب را مشخص کرد (یعنی مسائل را شمرده، شفاف و قابل فهم برای هر یک از گروه‌های مخاطب بیان کرد).
این ویژگی‌ها پرهیز از پاپولیسم، عوامزدگی و سطحی‌نگری را مدنظر دارد. می‌تواند به پیشبرد صحیح، موثر و مفید انتقاد از خود بی‌انجامد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید