به گفته مشاور معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، در ایران ۱۰ هزار شرکت نوپا یا «استارتاپ» (Startup) در حوزه‌های مختلف خدماتی، علمی، تولیدی و تکنولوژی وجود دارند که موفق هستند. این در حالی است که در ماه‌های اخیر، چندین استارت‌آپ تعطیل شدند، بعضی هم کلاً از ایران رفتند و برخی هم برای در‌امان ماندن از محدودیت‌های حکومتی، نیرو‌های متخصص خود را به کشور‌های همسایه اعزام کردند.
در هفته اول تیر۱۴۰۲ خبر مهاجرت نازنین دانشور، مدیر استارتاپ موفقی به نام «تخفیفان» از ایران منتشر شد که به گفته خود او علت مهاجرت، مشکلات و محدودیت‌های دولتی بود؛ محدودیت‌های مانند قطعی یا سرعت پایین اینترنت و فیلترینگ.
انجمن تجارت الکترونیک تهران، در آخرین گزارش از «وضعیت بحرانی» کیفیت اینترنت ایران خبر داد: «در بین ۱۰۰ کشور جهان با بیشترین تولید ناخالص ملی، ایران پس از میانمار دومین اینترنت پر اختلال و پس از چین دومین اینترنت محدود جهان را دارد و اینترنت ایران جزء پنج اینترنت کند جهان است.»
این محدودیت‌ها و اختلال در حالی رخ می‌دهد که به گفته میلاد منشی‌پور بنیانگذار تپسی، استارتاپ موفق ایرانی «سهم اینترنت در استارتاپ‌ها بسیار بالاست و استارتاپ‌ها آنلاین محور هستند و در آینده، استارتاپ، اینترنت و کسب و کار آنلاین بیشترین نقش را در اقتصاد ایران بازی خواهند کرد. و محدویدت‌ها مانع بزرگی هستند. »
استارتاپ‌ها یا همان شرکت‌های نوپا معمولاً تکنولوژی محور هستند و بر مبنای یک ایده نو متولد می‌شوند.
استارتاپ‌ها نوآوری را به سطح زندگی روزمره برده و خون تازه به رگ‌های اقتصاد تزریق می‌کنند و با این پویایی، شغل و توسعه ایجاد می‌کنند.
اخیرا خبر مهاجرت نازنین دانشور از کشور منتشر شد
مایکروسافت، فیس بوک، یوتیوب، یاهو، آمازون، اوبر، ایربی‌ان‌بی، پالانتیر (Palantir)، پینترست (Pinterest) و دراپ باکس (Dropbox) نمونه‌های موفق استارتاپ‌های فناوری در جهان هستند.
دیجی‌کالا، اسنپ، تپسی، کافه بازار، شیپور، دیوار، ترب، جعبه، فیلیمو و جابینجا هم از جمله استارتاپ‌های موفق ایرانی هستند.
سایت دیجی کالا اخیر گزارش سالانه ۱۴۰۱ را منتشر کرده و نوشته این سایت ماهانه بیش از ۴۱ میلیون بازدید‌کننده دارد و روزی ۳. ۵ میلیون جست‌وجو در آن انجام می‌شود. گردش مالی دیجی کالا را حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان در سال اعلام کردند.
روزنامه بهار در بهمن ۱۴۰۰ در مورد موفقیت استارتاپ اسنپ و تپسی نوشته بود: «تعداد راننده‌های اسنپ به سه میلیون و ۴۰۰ هزار نفر و تعداد رانندگان تپسی نیز به ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر می‌رسد.»
استارتاپ‌ها با این انگیزه ایجاد می‌شوند که به تجارت بزرگ تبدیل شوند. و وقتی موفق می‌شوند تأثیر زیادی بر اقتصاد می‌گذارند.
ایجاد اشتغال و استخدام نیروی متخصص، رفع کمبود‌های اقتصادی و اجتماعی و در نهایت تغییر شکل اقتصاد از وضعیت سنتی به مدرن از جمله کارکرد‌های استارتاپ‌ها هستند.
راز موفقیت برخی استارتاپ‌ها چیست؟
فضای استارتاپی، فضای با رقابت بالاست. به همین دلیل شکست، زیاد اتفاق می‌افتد.
سایت تحلیلی و خبری کارآفرین entrepreneur.com در مقاله‌ای نوشته ۵۰ درصد استارتاپ‌ها در سال اول شکست می‌خورند و ۳۰ درصد بقیه هم در پنج سال ابتدای از دور خارج شده و ممکن است تنها ۲۰ درصد موفق شوند. و به یک شرکت بزرگ تبدیل شوند.
با این وجود گروه مالی سی‌تی گروپ در گزارشی نوشته استارتاپ‌های در بلند مدت موفق هستند که بتوانند سرمایه‌گذار خوب پیدا کنند.
بنابراین راز میلیون دلاری استارتاپ‌ها، پیدا کردن سرمایه‌گذار خوب است.
البته سرمایه‌گذاران هم می‌دانند که هر استارتاپی موفق نمی‌شود، به همین دلیل پیدا کردن سرمایه‌گذار برای استارتاپ‌ها کار آسانی نیست.
سایت cbinsights وابسته به یک موسسه مالی در حوزه فناوری اعلام کرده که رقم سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها در سال ۲۰۲۲ حدود ۴۱۵ میلیارد دلار بوده و در سال‌های اخیر این سرمایه‌گذاری‌ها کمتر شده.
برای تأمین مالی استارتاپ‌ها چندین روش وجود دارد.
تأمین مالی از طریق پس انداز شخصی، دوستان و خانواده، سرمایه‌گذاری خطرپذیر، سرمایه‌گذار به کمک فرشته نجات، تأمین مالی از طریق وام، تأمین مالی جمعی، وام، سرمایه‌گذاری توسط شتاب‌دهنده‌ها، کمک دولتی روش‌های جمع‌آوری سرمایه از طریق استارتاپ‌ها هستند.
در ایران هم مانند دیگر کشور‌ها همه روش‌های سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها وجود دارد.
سرمایه‌گذاری جسورانه، خطرپذیر یا همان (Venture capital) برای استارتاپ‌های کوچکی که ریسک بالایی دارند انجام می‌شود. یعنی سرمایه‌گذار از ابتدا می‌داند که ممکن است این استارتاپ موفق نشود با این وجود شانس خود را امتحان می‌کند.
علت این سرمایه‌گذاری این است که در صورت موفقیت، سودآوری قابل توجهی دارد.
منبع تصویر،GETTY IMAGES
در ایران صندوق‌های جسورانه زیادی با کمک شرکت فرابورس ایران تشکیل شده ولی همه آن‌ها موفق نبودند و بیشتر آن‌ها از دور خارج شدند.
فرابورس ایران یکی از ارکان بورس ایران است. و در آن سهام خرید و فروش می‌شود.
سازمان بورس ایران خرداد پارسال اعلام کرده که بزرگ‌ترین صندوق جسورانه ایران را با سرمایه ۲۵۰ میلیارد تومان به نام «ارغوان» راه‌اندازی کرد.
سرمایه‌گذاران فرشته یا Angel Investor فرشته‌های نجاتی هستند که در مراحل ابتدایی راه‌اندازی و زمانی که تقریباً بودجه استارتاپ تمام شده و کم کم باید شکست را بپذیرد، اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.
تأمین مالی جمعی یا Crowdfunding جمع‌آوری سرمایه‌های خرد مردم برای حمایت از‌ایده‌های خلاق است.
در ایران تأمین مالی جمعی برای استارتاپ‌ها را سازمان بورس مدیریت می‌کند.
شتاب‌دهنده‌ها (Accelerators) مراکزی هستند که امکان رشد سریع و اصولی شرکت‌های استارتاپی را مهیا می‌سازند. آن‌ها به استارتاپ‌ها خدماتی مثل مشاوره و آموزش ارائه می‌دهند.
شتاب‌دهنده‌ها سرمایه‌گذار هم پیدا می‌کنند.
مهمترین شتاب‌دهنده در ایران متعلق به دانشگاه شریف به نام شتاب دهنده شریف است. که مدعی است که برای ۳۴ استارتاپ موفق سرمایه‌گذار پیدا کرده.
کمک‌های دولتی در ایران به عقیده بعضی از فعالان استارتاپی در ایران موجب رانت شده است.
مدیرعامل استارتاپی به نام «نیو» به روزنامه کسب و کار گفته است: «با ورود دولتی‌ها، پول رانتی نیز به اکوسیستم وارد و باعث شد افرادی که ذاتاً نباید وارد اکوسیستم استارت‌آپی می‌شدند، به دلیل این پول وارد شدند و به این اکو سیستم ضربه زدند.»
در گزارش روزنامه کسب و کار آمده بود: «از وقتی که دولت جمهوری اسلامی وارد حوزه استارتاپ شده، این اکوسیستم به هم ریخته، چراکه برخی از استارتاپ‌ها به دولت وصل می‌شوند و حمایت رانتی دریافت می‌کنند و در انتها یک‌ایده و استارتاپ شکست خورده را تحویل اقتصاد کشور می‌دهند.»
موفقیت با گذر از هفت خان رستم
علاوه بر ریسک‌هایی که استارتاپ‌ها در جهان دارند، در ایران باید ریسک سیاسی را هم به آن افزود.
موفقیت یک استارتاپ در ایران نیاز به رد شدن از موانع زیادی مانند قطعی یا کندی اینترنت، فیلترینگ، تحریم‌ها و محدودیت‌های حکومتی دارد.
استارتاپ‌ها برای فرار از این سخت‌گیری‌ها و محدودیت‌ها دو راه دارند یا باید کار را تعطیل کنند. یا اینکه مهاجرت کنند.
سحر بنکدارپور، رئیس مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران به هفته نامه تجارت فردا گفت: « محدودیت‌های اینترنت و حتی صحبت کردن از صیانت از اینترنت و اینترنت ملی سبب مهاجرت زیاد استارتاپ‌ها شد.»
بعضی از استارتاپ‌ها برای زنده ماندن، روش جدیدی را ابداع کردند.
یک منبع آگاه در شرکت فرابورس ایران به بی‌بی‌سی فارسی گفت: « به دلیل محدودیت‌ها، شرایط کار برای استارتاپ‌ها در ایران سخت شده و سه راه برای آن‌ها باقی مانده. یا باید تعطیل کنند. که بیشتر همین کار را می‌کنند. یا مهاجرت کنند یا اینکه بخشی از نیروی کار را به کشور‌های همسایه اعزام کنند. آن‌ها برنامه‌نویس و متخصص‌های خود را برای فرار از محدودیت به کشور‌های همسایه مثل امارات می‌فرستند تا با استفاده از فضای کاری آنجا فعالیت کنند. البته شرکت در ایران فعال است ولی نیروی متخصص ان‌ها در کشور دیگری برای آن‌ها کار می‌کنند. »
بی‌بی‌سی فارسی در سال ۱۳۹۸ گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد به دلیل محدودیت بر اثر اعتراضات در آن سال، اکثر استارتاپ‌ها برای امنیت اطلاعات، از سرور‌های خارجی استفاده می‌کردند.
اما دیدگاه در مورد تحریم‌ها متفاوت است.
فعالان استارتاپی می‌گویند که تحریم‌ها نفس استارتاپ را بریده است.
منبع تصویر،GETTY IMAGES
رئیس مرکز نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران اخیراً به روزنامه دنیای اقتصاد گفت: «در سال‌های اخیر مهاجرت نخبگان و نیرو‌های انسانی متخصص که خود صاحبان استارت‌آپ‌ها بودند وضعیت کسب‌وکار‌های واقعی کشور را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده است. مهمترین علت این مهاجرت‌ها تحریم و پیش‌بینی‌ناپذیری اقتصاد کشور در آینده است.»
پیش‌تر، امید هاشمی، مدیر واحد كسب و كار‌های نوین در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران به ایرنا گفته بود: « با تشدید تحریم‌ها در سال‌های اخیر، حدود ۶۰ درصد از استارتاپ‌های كه در مراحل شكل‌گیری بوده و تیم‌های زیر چهار یا پنچ نفر داشتند، تعطیل شده و ادامه فعالیت نمی‌دهند. همچنین ۳۰ تا ۴۰ درصد استارتاپ‌های كه در مرحله رشد و بین ۵ تا ۱۵ نفر نیرو داشتند هم فعالیتشان متوقف شد.»
او علت تحریم‌ها را دسترسی نداشتن به نرم‌افزار‌ها و سخت‌افزار‌های مورد نیاز اعلام کرد.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته بود که به دلیل تحریم‌ها تنها ۰. ۶ درصد از استارتاپ‌های ایران در سطح بین‌المللی فعال هستند.
با این وجود، منبع آگاه بی‌بی‌سی فارسی در شرکت فرابورس ایران می‌گوید که دیدگاه غالب در دولت سیزدهم این است که تحریم برای استارتاپ‌ها نعمت است.
او می‌گوید: «مدیران دولتی معتقدند که اگر ایران تحریم نبود و مانند بقیه کشور‌ها رویه عادی داشت قطعاً شرکت‌های بزرگ دنیا در ایران فعال بودند اما در حال حاضر بجای نتفلیکس، فیلیمو، بجای اوبر، اسنپ و تپسی، بجای یوتیوب، آپارات و بجای آمازون، دیجی‌کالا در ایران کار می‌کند. و اگر ایران مانند کشور‌های دیگر دنیا بود امکان موفقیت این استارتاپ‌ها وجود نداشت.»
احتمالاً منظور این مدیران دولت فعال نبودن قانون کپی رایت در ایران است. در حالی که نبود این قانون در ایران، خود یکی از عوامل شکست استارتاپ‌ها است.
روزنامه فرهیختگان به نقل از چندین مدیر عامل شرکت استارتاپی گزارشی در سال ۱۴۰۰ منتشر کرد که تقریباً همه آن‌ها یکی از مهمترین عامل شکست استارتاپ‌ها را در کنار عوامل دیگر، رعایت نکردن قوانین حق کپی یا همان قانون کپی رایت دانستند.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید