سواستیکا در تاریخ
سواستیکا (صلیب شکسته) به شکل ضربدری است که بازوهای آن با زاویه قائمه خم شده‌اند. از نظر هندسی، شکل آن مثل یک ۲۰ ضلعی نامنتظم است. این واژه در زبان سانسکریت به معنای "خوب برای بودن" است. چلیپا در فرهنگ هند و اروپایی نشانه‌ای بود که روی افراد یا اشیا حک می‌شد تا برایشان اقبال نیک بیاورد. این نماد هزاران سال است که وجود دارد، و بطور خاص به‌عنوان نمادی از آیین هندو بکار می‌رود و معنایش بخت خوش، براهما یا سامسارا (تولد دوباره) است. علاوه بر این، سواستیکا به‌عنوان نماد برای مأموران شناسایی بریتانیا استفاده می‌شد، اما بعد از اعتراضاتی که در دهه ۱۹۳۰ به آن شد، از مدال لیاقت ۱۹۲۲ رابرت بادن- پاول حذف شد.
______________________________________________________________________
همین نشان می‌دهد که اعتبار سواستیکا در غرب در نتیجه استفاده از آن توسط آلمان نازی تا چه حد افول کرده است. چرا آدولف هیتلر و نازی‌ها سواستیکا را از آن خود کردند؟ حزب نازی در دهه ۱۹۲۰ رسما سواستیکا را به‌عنوان نماد خود برگزید. آنها آن را صلیب شکسته می‌خواندند.
دکتر مالکوم کویین، استاد دانشگاه هنرهای لندن، می‌گوید که حزب نازی به ارتباط میان این نماد و آریایی‌ها علاقمند شد. به گفته او، بعضی از روشنفکران آن زمان معتقد بودند که آریایی‌ها در گذشته‌های دور به هند حمله کردند. آنها آریایی‌های اولیه هندوستان را اولین نمونه مهاجمان سفید پوست و اجداد فرهنگی ژرمن‌ها می‌دانستند.
ساختمان برلینگتون هاوس که در ابتدا در قرن هفدهم تکمیل شد. در سنگ‌کاری‌هایی که در بیرون آن انجام شده، اشکال سواستیکا دیده می‌شود
دکتر کویین می‌گوید: "کاری که هیتلر کرد این بود که سواستیکا را به‌عنوان نماد نژاد برتر به رنگ‌های پرچم آلمان در دوره صدارت بیسمارک اضافه کرد، و آلمان را به‌عنوان ملتی معرفی کرد که رسالت اصلی‌اش فتوحات و استعمار است. نازی‌ها تاریخ جدیدی برای خودشان خلق کردند. ظرف چند دهه همه ریشه‌های هندی سواستیکا زدوده شد."
اما سابقه سواستیکا، یا دست‌کم شکلی که این کلمه به آن ارجاع می‌دهد، به هزاران سال پیش از هیتلر بازمی‌گردد. دکتر جسیکا فریزیر، محقق مرکز مطالعات هندوی آکسفورد، به بی‌بی‌سی گفت که نمونه‌هایی از سواستیکا در چین، ژاپن، مغولستان، مدیترانه کهن، در میان سرخپوستان آمریکایی، و همچنین در جزایر بریتانیا، پیدا شده است.
سنگ سواستیکا در وودهاوس کرگ در بالای ایلکلی قرار دارد و بر دره وارف مشرف است
او می‌گوید: "سواستیکا در اصل به معنای معماست. شاید صرفا یک شکل هندسی زیبا باشد که در سراسر جهان مورد پسند قرار می‌گیرد." ممکن است اولین سواستیکاها معنایی مذهبی یا نجومی داشته باشند. البته شاید هم اینطور نباشد. یکی از اولین نمونه‌های سواستیکا در منتهی علیه ایلکلی مور در وست یورک‌شایر قرار دارد. تصور می‌شود این حکاکی در اوایل عصر برنز، یعنی حدود ۲۰۰۰ هزار سال پیش از میلاد مسیح انجام گرفته باشد.
این نقش که در طراحی آن از سواستیکا الهام گرفته شده است، روی ساختمان وزارت خارجه بریتانیا در لندن حک شده است
این طرح که تا حد زیادی دچار فرسایش شده، شامل یک سواستیکای شیاردار و چند تخلخل مدور است. دیو ولدریک، باستان‌شناس ساکن یورک‌شایر، توضیح می‌دهد که سنگ سواستیکا اختراع دوره ملکه ویکتوریاست. دلیل جذب شدن گردشگران به آن پرنقش و نگار بودنش نیست، بلکه نام آن است. آقای ولدریک گفت که این حکاکی احتمالا محتوایی مذهبی دارد.
این بخش از ساختمان شورای شهر اسکس در سال ۱۹۳۹ تکمیل شد؛ یعنی همان سالی که بریتانیا و آلمان نازی با هم وارد جنگ شدند. اما طراحی آن سال‌ها پیش نهایی شده بود
او گفت: "اما هیچ سابقه مکتوبی وجود ندارد. این یکی از تخته سنگ‌های حکاکی شده در منطقه است. بعضی از این تخته سنگ‌ها بسیار پرنقش و نگارند، و بعضی دیگر بسیار ساده. یک نقش دیگر هم هست که تا حدی به سواستیکا شبیه است و روی بعضی از سنگ‌ها هم نقشهایی نردبانی وجود دارد. بخشی از مشکل تفسیر نقوش این است که نمی‌دانید در گذشته چه شکلی داشته اند." چند هزار سال جلوتر نقش سواستیکا به وفور در انگلستان به‌چشم می‌خورد؛ البته این بار نه برآمدگی‌های سنگی، که روی ساختمان‌ها.
یکی از لوح‌های نصب شده در بیرون "ایندیا هاوس"، مقر کمیساریای عالی هند در مرکز لندن حاوی دو سواستیکا است
به گفته دکتر کویین، بسیاری از این نقش‌ها از قرن هجدهم به بعد و در نتیجه استعمار هند به بریتانیا آمده اند. رودیارد کیپلینگ، نویسنده بریتانیایی، که بشدت از فرهنگ هند تأثیر پذیرفته بود، تا زمان ظهور نازیسم روی روکش همه کتاب‌هایش سواستیکا داشت. در طرح‌های دیگر حاوی سواستیکا که در ساختمان‌هایی مثل شورای شهر اسکس دیده می‌شوند، اکثرا از نقش‌های یونانی الهام گرفته شده است.
زمینه سنتوری کلیسای سنت اندورز در نزدیکی گریت درنفورد در ویلت‌شایر حاوی نقشهایی شبیه سواستیکاست
سرمنشأ آنها هرچه که باشد، سواستیکا خواندنشان بدون اطلاع از نیت معمارانی که این طرح‌ها را در کلیساها، ساختمان‌های دولتی، بانک‌ها و ایستگاه‌های راه آهن مسأله‌ساز است. دکتر کویین می‌گوید که این طرح‌ها اکثرا "جنبه تزئینی دارند و بصورت اتفاقی از اشکال متقارنی مثل نماد چلیپا استفاده می‌کنند".
_____________________________________________________________
افسانه‌های رایج درباره سواستیکا
بسیاری معتقدند که وجه تفاوت چلیپای هندو با سواستیکای نازی در این است که دومی ۴۵ درجه چرخانده شده است. دکتر مالکوم کویین می‌گوید که سواستیکای نازی "معمولا برای نشان دادن تحرک و پویایی، مورب بود"، اما همیشه اینطور نبود. بعضی دیگر هم ادعا کرده اند که بازوهای سواستیکای نازی به سمت راست هستند، و بازوهای سواستیکای هندو به سمت چپ. این ادعاها غلطند. سواستیکا همواره رو به سمت راست دارد. دکتر کویین می‌گوید که نمادی که رو به سمت چپ دارد، "سواستیکا" خوانده می‌شود.
_____________________________________________________________
بیشتر آنها هم پیشینه‌ای قدیمی‌تر از آلمان نازی دارند. شاوناکا ریشی داس، مدیر مرکز مطالعات هندوی آکسفورد، می‌گوید: "اکثر غربی‌ها با دیدن سواستیکا به یاد آلمان نازی می‌افتند. اما باید توجه داشت که در این زمینه با فرهنگی کهن سر و کار داریم، و آلمانی‌ها این نماد را از فرهنگی دیگر به عاریه گرفته، و در کمتر از دو دهه با استفاده غلط، اعتبار آن را در سطح بین‌المللی خراب کردند."
آقای ریشی داس تعریف کرد که چطور خودش زمانی در خانه‌ای در بلفاست زندگی می‌کرد که روی کاشی‌های کف دستشویی آن نقش سواستیکا بود. او گفت: "در زمان جنگ شماری از سربازان آمریکایی در آن خانه اسکان داده شده بودند. مردی که آن خانه را ساخته بود از معماران سرشناس دوران خودش بود. دخترش به من گفت که این نماد در تمدن سلتی ریشه دارد." آقای ریشی داس گفت که آن خانه بعدا به یک معبد کریشنا تبدیل شد. با آنکه نقش‌های سواستیکای منفرد، نظیر آنی که در خانه‌ای در آیلشام نورفوک که در تصویر زیر دیده می‌شود، کم نیستند، یافتن سواستیکا در نقش‌های تکرارشونده معمول‌تر است.
در نمای این خانه‌های سنگ و شنی در نزدیکی آیلشام در نورفوک از یک طرح سواستیکای انحنا دار استفاده شده است
از جمله مثال‌های آن می‌توان از ساختمان آکادمی سلطنتی هنرها در برلینگتون هاوس و ساختمان وزارت امور خارحه در خیابان کینگ چارلز لندن نام برد. همانطور که آقای ریشی داس در بلفاست متوجه شد، دیوارها تنها سطح‌هایی نیستند که رویشان نقش سواستیکا وجود دارد. کف‌ها هم همینطور هستند. برای مثال، کف زمین شعبه بانک نت‌وست در خیابان داربی شهر بولتون دو سواستیکا نقش بسته است. در سال ۲۰۰۶ از این بانک خواسته شد این نقش را خراب کند، اما بانک در جواب گفت که ساختمان در سال ۱۹۲۷ ساخته شده، و در آن زمان استفاده از سواستیکا در معماری امری مرسوم بوده است. در نتیجه، با درخواست تعویض کف مخالفت شد.
یک نقش سواستیکای بزرگ روی زمین ایستگاه متروی آپ‌مینستر بریج در هورن‌چرچ
کف زمین پینتد هال در کالج نظامی اولد رویال نیوال در گرینیچ هم طرح سواستیکا به‌چشم می‌خورد. در ورودی ایستگاه متروی آپ‌مینستر بریج در هورن‌چرچ در شرق لندن هم طرح قرمز، سفید و سیاه سواستیکا دیده می‌شود. آیا نقش سواستیکا هیچگاه خواهد توانست به عرصه معماری غربی بازگردد؟ دکتر کویین می‌گوید که تا آنجایی که او می‌داند، از زمان جنگ جهانی دوم، هیچ ساختمانی بجز معابد هندو در انگلستان ساخته نشده که طرح سواستیکا در آن وجود داشته باشد.
ممکن است در آینده طرح سواستیکا باز هم در معماری هندو مورد استفاده قرار گیرد، اما بعید است دیگر در ساختمان‌های عمومی بکار گرفته شود.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید