ایران و دیگر کشورهای ساحلی دریای خزر چگونه می‌توانند گاز اتحادیه اروپا را تأمین کنند؟

بی‌بی‌سی مونیتورینگ

نظر ترکمنستان به عنوان تأمین کننده بالقوه گاز اروپا به این طرح جلب شده، جمهوری آذربایجان هم به عنوان یک منبع قابل اعتماد انرژی دیده می شود و اکنون ایران نیز به عنوان یک منبع دیگر برای تأمین گاز مد نظر قرار گرفته است.

جمهوری آذربایجان صد در صد از اتحادیه اروپا برای یافتن منابع جایگزین گاز حمایت می کند، اما باکو نمی تواند پاسخگوی تمام نیازهای اروپا باشد. واردات گاز از ترکمنستان به عنوان منبعی برای گاز بیشتر، اگر با موافقت دولت این کشور همراه شود و روسیه در انجام آن دخالت نکند، صادرات گاز منطقه خزر را افزایش خواهد داد.

احتمال رسیدن به توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی راه را برای ایران هم هموار خواهد کرد تا به آرزویش برای خاتمه دادن به تحریم طولانی مدت جامه عمل بپوشاند و به بازار اروپا دسترسی پیدا کند.

اروپا

پرسش: اتحادیه اروپا برای کاهش وابستگی خود به گاز روسیه چه کرده است؟

پاسخ: با وخیم شدن رابطه با روسیه، اتحادیه اروپا جلب نظر و حمایت ترکمنستان را با جدیت دنبال می کند تا این کشور غنی از گاز را قطب تأمین انرژی خود کند.

گیورگی مارگولاشویلی (راست)، رجب طیب اردوغان (وسط) و الهام علی‌اف روسای جمهور گرجستان، ترکیه و آذربایجان در مراسم افتتاح خط لوله گاز سراسری آناتولی

در همین حال اروپا سعی دارد ایران را به جایگاه یک منبع مقرون به صرفه گاز ارتقا دهد. عشق‌آباد و اتحادیه اروپا هر دو به قرارداد گاز علاقه مندند، ترکمنستان می‌خواهد خریداران گاز خود را بیشتر کند و اتحادیه اروپا هم می‌خواهد برای واردات گاز فروشندگان بیشتری داشته باشد.

ماروس سفکوویچ معاون کمیسیون اروپا گفته است که در اجلاس یازدهم اردیبهشت (اول مه) در عشق آباد، جمهوری آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان، و اتحادیه اروپا، "قدم بزرگی" در راه پروژه خط لوله گاز سراسری دریای خزر برداشتند.

جمهوری آذربایجان

پرسش: چه خطوط لوله‌ای (موجود یا مفروض) گاز آذربایجان را به اروپا خواهد رساند؟

پاسخ: مهمترین خط لوله برای انتقال گاز دریای خزر به اروپا، خط لوله جنوبی است که از چند قسمت تشکیل شده است. در حال حاضر تنها قسمت فعال لوله ۹۷۰ کیلومتری باکو-تفلیس-ارزروم است که سالانه ۷.۷ میلیارد متر مکعب گاز را از ترکمنستان به ترکیه می‌رساند.

قسمت دوم راه لوله جنوبی را خط لوله گاز طبیعی سراسری آناتولی (ترانس آناتولین) تشکیل می دهد که گاز آذربایجان را به اروپا خواهد رساند. ساخت این خط لوله از ابتدای سال ۱۳۹۴ شروع شده است.

برای اینکه دریای خزر به یک منبع قابل اعتماد انرژی بدل شود، آذربایجان باید نظر موافق ترکمنستان را برای احداث خط لوله سراسری خزر (TCP) جلب کند.

جمهوری آذربایجان با اشتیاق از خط لوله سراسری خزر حمایت می‌کند و امیدوار است که منابع مالی بیشتری برای توسعه خط لوله گاز سراسری آناتولی و حضور هر چه بیشتر خود در بازار اروپا جلب کند.

ایران از تمام ظرفیت گازی خود استفاده نکرده است

علاوه بر این باکو بسختی تلاش می‌کند تا برای متقاعد کردن ترکمنستان برای موافقت با احداث این خط لوله، آمریکا و اروپا را هم درگیر کند. دریای خزر و جمهوری آذربایجان تنها گزینه جایگزین اروپا برای تأمین گاز هستند و الهام علی‌اف رییس جمهور جمهوری آذربایجان هم اظهار اطمینان کرده که این پروژه با موفقیت به اجرا در خواهد آمد.

ترکمنستان

پرسش: راه‌های ممکن انتقال گاز ترکمنستان به اروپا کدامند؟

پاسخ: گاز ترکمنستان برای صدور از طریق ترکیه به اروپا باید از جمهوری آذربایجان یا ایران بگذرد. ترکمنستان باید خود خط لوله سیصد کیلومتری زیر دریای خزر بسازد تا به خط لوله سراسری خزر وصل شود.

ترکمنستان فعالانه در تلاش است تا صادرات گاز خود را به اروپا از سالی ۱۰ به ۳۰ میلیارد متر مکعب افزایش دهد. بیانیه وزارت خارجه ترکمنستان حاکی از این است که عشق‌آباد احداث خط لوله از ساحل خود به جمهوری آذربایجان را مد نظر قرار داده است.

گازپروم، شرکت نفت و گاز روسیه، سال گذشته اعلام کرد خرید گاز از ترکمنستان را در سال ۲۰۱۵ از ۱۰ به ۴ میلیارد متر مکعب کاهش خواهد داد و این یکی از عواملی است که ترکمنستان را به یافتن خریداران بیشتر سوق می‌دهد.

این سیاست گازپروم، در باکو و عشق‌آباد این اطمینان‌خاطر را ایجاد کرده که روسیه مانع از احداث خط لوله سراسری خزر نخواهد شد هر چند که مسکو بطور سنتی با این خط لوله مخالف بوده است.

ایران

پرسش: آیا زیرساخت‌های ایران توان فراهم کردن گاز مورد نیاز اروپا را دارد؟

پاسخ: ایران مهمترین صادرکننده گاز طبیعی در اروپاست هرچند که به دلیل تحریم‌های غرب، سوء مدیریت و هدر دادن انرژی در مصارف داخلی نتوانسته از تمام ظرفیت خود استفاده کند.

ایران مدتهاست که به دنبال افزایش صادرات گاز خود است

پرسش: ایران چگونه می‌تواند در انتقال گاز ترکمنستان به ترکیه مشارکت کند؟

پاسخ: ایران از ره‌های متفاوتی می‌تواند گاز طبیعی خود را به اروپا صادر کند اما به گفته علی ماجدی معاون پیشین وزیر نفت ایران، در حال حاضر مقرون به صرفه‌ترین راه خط لوله ترکیه است.

پرسش: آیا اتحادیه اروپا حاضر است به ایران برای مشارکت در این پروژه چراغ سبز بدهد؟

پاسخ: ماروس سفکوویچ رییس بخش انرژی در اتحادیه اروپا دهم اردیبهشت (سی آوریل) گفت اروپا می‌تواند گاز ترکمنستان را از طریق ایران وارد کند و اگر مذاکرات هسته‌ای با ایران موفقیت‌آمیز باشد این می‌تواند گزینه جدیدی برای اتحادیه اروپا باشد.

پرسش: آیا ایران مایل است اروپا برای واردات گاز گزینه‌های بیشتری داشته باشد؟

پاسخ: بیژن زنگنه وزیر نفت ایران گفته است تهران به اتحادیه اروپا گاز صادر نخواهد کرد مگر اینکه تحریم‌ها برداشته شوند اما محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران از این موضوع حمایت کرده است. سفیر ایران در بلغارستان هم گفته است: "ایران می‌تواند اصلی ترین منبع برای تحقق ایده نخست وزیر بلغارستان برای ایجاد 'کانون گازی' در آن کشور باشد."