توافق هسته ای: جزئیات مهم 'برنامه جامع اقدام مشترک'

مسیر غنی سازی اورانیوم

ایران دو مرکز غنی سازی اورانیوم دارد: تاسیسات نطنز و سایت زیرزمینی فردو. ایران در مجموع ۲۰ هزار دستگاه غنی سازی (سانتریفیوژ) در این دو مرکز دارد. بر مبنای توافق وین که "برنامه جامع اقدام مشترک" نام گرفته است، ایران می تواند در ظرف ۱۰ سال آینده حداکثر ۵۰۶۰ دستگاه سانتریفیوژ از نوع سانتریفیوژهای نسل اول خود در تاسیسات نطنز نصب کند.

ذخیره اورانیوم غنی شده ایران نیز در ظرف ۱۵ سال آینده ۹۸ درصد کاهش خواهد یافت و در حد ۳۰۰ کیلوگرم باقی خواهد ماند. در این مدت ایران حداکثر می تواند تا سطح ۳.۶۷ درصد غنی سازی کند.

همچنین بخش توسعه و تحقیقات هسته ای در تاسیسات نطنز انجام خواهد شد و محدودیت ها برای مدت ۸ سال بر آن اعمال خواهد شد.از طرف دیگر، ایران اجازه نخواهد داشت که طی ۱۵ سال آینده در فردو دست به غنی سازی اورانیوم بزند. این مرکز که در دل کوه قرار دارد به یک مرکز تحقیقاتی فیزیکی و هسته ای تبدیل خواهد شد. ۱۰۴۴ سانتریفیوژی که هم اکنون در فردو نصب شده است به تولید رادیوایزوتوپ هایی اختصاص خواهد داشت که در حوزه دارویی، کشاورزی، صنعتی و علمی کاربرد دارند.

مسیر پلوتونیومی

ایران راکتور اراک را طوری بازسازی خواهد کرد که پلوتونیوم آن قابل استفاده در ساخت سلاح هسته ای نباشد

راکتور اراک ایران از نوع آب سنگین است و از پلوتونیوم تولیدشده در آن می توان در ساخت جنگ‌افزار اتمی استفاده کرد. به همین دلیل این راکتور یکی از مسائل اصلی مورد مناقشه در برنامه هسته‌ای ایران بوده است.

قدرت های جهانی ابتدا در نظر داشتند که این راکتور به طور کامل برچیده شود اما ایران این درخواست را نپذیرفت. بر اساس توافق لوزان، قرار شد که راکتور آب سنگین اراک با همکاری مشترک بین المللی بازطراحی شود، به طوری که پلوتونیوم با قابلیت تسلیحاتی در آن تولید نگردد. فرایند بازفرآوری صورت نخواهد گرفت و سوخت مصرف شده به خارج از ایران منتقل شود. کاخ سفید می گوید ایران در وین قبول کرد که راکتور اراک بازطراحی شود تا در آن پلوتونیوم که در ساخت بمب هسته ای کاربرد دارد به دست نیاید. همچنین سوخت مصرفی تا زمانی که راکتور فعال است به خارج از ایران منتقل خواهد شد. ایران همچنین اجازه ساخت راکتورهای آب سنگین دیگر یا جمع آوری آب سنگین در ظرف ۱۵ سال آینده را نخواهد داشت.

فعالیت های سری

ایران ملزم خواهد بود به سایت های مظنون اجازه دسترسی بدهد

کاخ سفید می گوید اطمینان دارد که برنامه جامع اقدام مشترک مانع آن خواهد شد که ایران به طور سری بمب اتمی بسازد. به گفته آمریکا، ایران به "مراقبت های فوق العاده و شدید، راستی آزمایی و بازرسی" متعهد شده است.

بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی مراکز اتمی اعلام شده ایران را به طور مستمر زیر نظر خواهند گرفت و تایید خواهند کرد که مواد هسته ای به طور مخفیانه برای تولید بمب استفاده نشود. ایران همچنین پذیرفته است که پروتکل الحاقی را اجرا کند که اجازه بازرسی از هر تاسیساتی که آژانس مشکوک بداند را می دهد.

آژانس همچنین می تواند در راستای تحقیقات در مورد جوانب نظامی احتمالی برنامه هسته ای، برای بازدید از مراکز نظامی ایران درخواست بدهد. اما بنا بر برنامه جامع اقدام مشترک، تضمینی برای دسترسی به مراکز نظامی ایران وجود ندارد و ایران می تواند درخواست آژانس را رد کند. در این صورت، یک هیات داوری به مساله رسیدگی خواهد کرد.

زمان گریز هسته ای

در حال حاضر ایران ۲۰ هزار سانتریفیوژ دارد. به گفته کاخ سفید، این تعداد دستگاه غنی سازی اورانیوم، برای تولید ۱۰ بمب هسته ای کافی است. به همین خاطر، آمریکا معتقد است با این تعداد سانتریفیوژ ایران می تواند در ظرف دو تا سه ماه مواد لازم را برای تولید یک سلاح هسته ای تولید کند. این دوره زمانی زمان گریز هسته ای نام دارد.

به گفته کاخ سفید، در صورت اجرای برنامه جامع اقدام مشترک زمان گریز هسته ای ایران به یک سال یا حتی بیشتر افزایش پیدا خواهد کرد. ایران همچنین پذیرفته است فعالیت های توسعه و تحقیقاتی که به تولید سلاح هسته ای کمک می کند انجام ندهد.

تحریم ها

تحریم های سازمان ملل متحد علیه برنامه موشک های بالستیک ایران حداکثر تا ۸ سال آینده به قوت خود باقی خواهند ماند

تحریم های سازمان ملل متحد، آمریکا و اتحادیه اروپا که برای توقف برنامه غنی سازی علیه ایران وضع شده به شدت به اقتصاد ایران ضربه زده است. برآورد می شود که این تحریم ها از سال ۲۰۱۲ میلادی تا کنون، بیش از ۱۶۰ میلیون دلار به درآمدهای نفتی ایران زیان وارد کرده است. بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک، ایران به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار از دارایی هایش که در بانک های خارجی مسدود شده اند دسترسی پیدا خواهد کرد. ایران همچنین خواهد توانست صادرات نفت را بدون محدودیت از سر بگیرد.

آمریکا می گوید تا زمانی که آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید نکند که ایران به تعهداتش در برنامه جامع اقدام مشترک عمل کرده است، تحریم برطرف نخواهند شد. اگر ایران به برخی تعهداتش عمل نکند، تحریم های سازمان ملل متحد به طور اتوماتیک علیه این کشور وضع خواهند شد، و این تحریم ها می تواند تا پنج سال بعد هم تمدید شوند.

یک کمیته مشترک متشکل از نمایندگان گروه ۱+۵، اتحادیه اروپا و ایران، برای نظارت بر اجرای توافق نهایی تاسیس خواهد شد. اگر این کمیته نتواند مناقشه را حل و فصل کند موضوع به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع داده خواهد شد.

ایران همچنین پذیرفته است که تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل متحد علیه این کشور تا پنج سال آینده ادامه پیدا کند، گرچه این احتمال وجود دارد که اگر آژانس اتمی از ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران ابزار اطمینان کند، تحریم های تسلیحاتی زودتر از موعد پنج سال لغو شوند. تحریم های سازمان ملل متحد علیه برنامه موشک های بالستیک ایران حداکثر تا ۸ سال آینده به قوت خود باقی خواهند ماند.