چالشي بزرگ پيشاروي صنعت هسته ای

کشور فرانسه با 58 راکتور هسته ای از بزرگترین توليد كنندگان برق هسته ای در دنیامي باشد. 76 درصد برق فرانسه از طریق راکتورهای هسته ای تولید می شود، درصدی كه در کشورهای بزرگ دنیا بی نظیر است.

گرچه تولید برق هسته ای آمریکا از فرانسه بیشتر است وامریکا با تولید بیش از 100 گیگاوات بزرگترين تولید کننده برق هسته ای در جهان است اما درصد برق هسته ای در امریکا تنها 20 درصد کل تولید برق است. در کشورهای کوچک هم درصد برق هسته ای می تواند بالا باشد چون با چند راکتور هم می توان بخش مهمی از برق کشورهای کوچک را تولید کرد.

کشورهای مانند اسلونی،اسلواکی، سوئیس، بلژیک یا چک کشورهايي از اين نمونه هستند. برخی از کشورها مانند اوکراین و ارمنستان که نسبتا برق هسته ای بالايي دارند نیز وارٍث سیاست هسته ای شوروی سابق هستند

كشورفرانسه که کشوری نسبتا پرجمعیت و بزرگ و صنعتی است نمونه منحصر بفردي مي باشد. گسترش صنعت هسته ای فرانسه اندكى بعد از جنگ جهانی دوم صورت گرفت. این سیاست هم جنبه نظامی داشت و هم جنبه تولید انرژی.

برای اینکه فرانسه امریکا و انگلستان از سويي و روسیه شوروی از سوی دیگر عقب نماند ژنرال دوگل سرمایه گذاری بزرگی در صنعت هسته ای انجام داد بخشی از این سیاستها چون جنبه نظامي داشتند کاملا محرمانه بودند. بعد از او هم ژیسکاردستن این سیاست را خصوصا در زمينه تولید انرژی تقویت کرد. بحران کمبود نفت در دهه 70، بالا رفتن قیمت آن و نیاز فرانسه به مستقل بودن در زمینه هسته ای، خصوصا فاصله سیاسی ای که در دهه هاى بعد از جنگ از هم پيمانانش در ناتو گرفت و همچنين حضور نظامی اش در افریقا که به او اجازه می داد براحتی به منابع مهم اورانیوم آفریقا دسترسی داشته باشد باعث شد فرانسه تقریبا تمامی هم و غم خود را در تقويت سياست هسته ای قرار دهد،  اما اکنون این سئوال مهم در فرانسه مطرح شده است که آیا باید به این سیاست ادامه داد یا نه؟ برای اولین بار در زمان فرانسوا هولاند رئیس جمهوری فعلی فرانسه، تصمیم گرفته شد که توليد برق هسته ای از میزان فعلى (بيش از 76) درصد به 50 درصد کاهش یابد. البته طبق برنامه اعلام شده این کاهش ظرف 15 سال آینده صورت خواهد پذیرفت. تحقیقات مختلف در سالهای اخیر بیش از پیش کارايي و بازدهى مطلوب صنعت هسته ای را زیر سئوال برده است. تصمیم آلمان دال بر پایان دادن استفاده از انرژی هسته تا سال ٢٠٢٢، حادثه فوکوشیما و قبل از آن چرنوبیل از مواردى بودند كه در تصمیم اخير فرانسه موثر واقع شده اند .اما اکنون به غیر از مسئله ایمنی نیروگاههای هسته ای واقعیت اقتصادی مهمی نیز بر آن افزوده شده است و آن اینکه برای اولین بار محاسبات مختلف نشان می دهند که در آینده نزدیک برقی که از طریق انرژی های تجدید پذیر مانند آفتاب و باد بدست می اید هزينه بيشترى از برق هسته ای نخواهد داشت. تا چند سال پیش همه بر این نظر بودند که هزينه توليد انرژی های تجدیدپذیر بسیار گران تمام می شود و حتي تا چند برابر برق هسته ای برآورد می شد. اما اکنون پیشرفت تكنولوژى های مختلف باعث پایین آمدن هزینه توليد اين نوع انرژى ها اعم از برق خورشیدی، بادی و غيره شده است. 

مطالعه آژانس محیط زیست و کنترل انرژی فرانسه  [et de la maîtrise de l'énergie environnementAgence de de'  (Ademe)]  در باره هزینه تولید برٍق در فرانسه بنا بود در ماه آوریل گذشته منتشر شود اما به بهانه اینکه این گزارش هنوز کامل نشده است، انتشار ان به تعويق افتاد. همین امر باعث شد که دو روز پیش سایت خبری مستقل "مدیاپارت" دست به انتشار تحقيق مزبور بزند. نتیجه مهم این تحقیق این است که اگر فرانسه تا سال 2050 از انرژی هسته ای کاملا چشم پوشی کند می تواند بدون هزینه اي بيشتر برق خود را از طریق انرژیهای تجدیدپذیر تولید کند. این برای اولین بار است که مسئله کنار گذاشتن کامل انرژی هسته ای در فرانسه مطرح می شود و در اين زمينه نه تنها انجمنهای مدنی بلکه یک آژانس دولتی، تحقيقى را منتشر نموده که توسط محققان و اندیشمندان بین المللی مورد بررسی قرار گرفته است. طبق این پروژه در سال 2050 فرانسه می تواند برقش را 63 درصد از طریق باد، 17 درصد از طریق خورشید، 13 دزصد از طریق سد و 7 درصد از طریق گرمایی [مانند چوب و گرمای زیرزمینی] تهیه کند. بدین قرار امکان اينکه در فرانسه توليد انرژی هسته ای کاملا حذف شود بطور جدى تحت بررسي قرار گرفته شده است. 

 در فرانسه گروه هاى صاحب نفوذ جانبدار انرژى هسته ای بسیار قوی هستند و علاوه بر اين گذران زندگى هزاران نفر به صنعت هسته ای وابسته است اما امروزه هيچكدام توان پاسخگويى به استدلالهای طرفداران انرژیهای تجدید پذیر را ندارند. آنها تا چند سال پیش مدعی بودند که توليد برق هسته ای هم ارزان است و هم باعث گرمي کره زمین نمی شود چون اثر گلخانه ای آن بسیار ناچیز است. اما در حال حاضر هم توليد انرژیهای تجدیدپذیر  ارزان شده و هم اثر گلخانه ای شان بسیار ناچیز است. از اینرو آخرین استدلالهای جانبداران صنعت هسته ای ديگر كار ارايي خود را از دست داده اند. باید اضافه کرد که قبلا جانبداران صاحب نفوذصنعت هسته اى در استدلال هاى خود گوشزد مي نمودند كه اين صنعت به لحاظ نظامی نیز امری استراتژیک برای فرانسه می باشد اما اکنون برآورد شده كه  کشورهایی که بمب هسته ای دارند از جهت نگهدارى و هزينه به دليل تعداد و حجم زياد اين تسليحات دچار مشكل اساسى مي باشند.  

بمبهائی که تعداد آنها آنچنان زیاد است که می توانند کلیه کره زمین را چندين و چند بار از بین ببرند. جالب است که بدانیم برای اولین بار میشل روکار نخست وزیر اسبق فرانسه که خود فرزند یکی از پدران بمب اتمی فرانسه است دو سال پیش در مقاله ای مدعی شد که كشور فرانسه باید از تسلیحات هسته ای اش چشم پوشى کند زیرا هزینه نگهداری این سلاح بسیار بالاست و به کشور فشار اقتصادی زيادى را تحميل مي كند. یک ژنرال فرانسوی نیر همین نظریه را ارايه داده بود، اما چندان مورد  توجه قرار نگرفت. هر چند وقتى نخست وزیر سابق فرانسه نيز  به اين نظر اشاره مي كند،  مي تواند دال بر اين باشد كه  سلاح هسته ای اکنون دیگر آن اثر قدیم دوران جنگ سرد را ندارد و ارتش کشورها بیشتر نیاز به سلاحهایی دارند که بتوانند براحتی و بسرعت و بطور محلی از آنها استفاده کنند کاری که با بمبهای اتمی ممکن نیست. از اینرو فرانسه در سالهای آینده با چالشی بزرگ روبرو خواهد بود و سیاستمداران فرانسه باید تصميم های  مهمی اتخاذ کنند. بخشی از صنعت هسته ای فرانسه برای ادامه حیات، امید خود را به کشورهای جهان سوم بسته است. کشورهائی مانند عربستان که قصد دارند تا چند سال آینده تعداد زیادی راکتور بسازند می توانند به کمک اين بخش از صنعت فرانسه بیایند. اما این مسئله نیز حتمی نیست. بهرحال  انچه مسلم است اين است كه فرانسه دیگر در دهه هاي 70 و 80  (سالهای شکوفائی صنعت هسته ای) قرار ندارد. اگر سناریوی کنار گذاشتن تدریجی صنعت انرژی هسته ای در فرانسه عملی شود تاثیری مهم در کشورهای دیگر خصوصا در کشورهای جهان سوم خواهد گذاشت و این سئوال مطرح خواهد شد که چرا باید از کشوری که مهمترین کشورهای هسته ای بوده است و حال می خواهد آن را کنار بگذارد باید نیروگاه هسته ای خرید.

 تجربه فرانسه را در این مطلب مطرح کرده ام اما دل در وطن دارم و هدفم این  است که يادآوري كنم خرید نیروگاههای جدید از روسیه از سوی رژیم ولایت فقیه در شرایط فعلی كاملآ غیر معقول به نظر ميرسد. متاسفانه در اینباره اطلاعات درست در اختیار مردم ایران قرار نمی گیرد. این تصمیم، همانند تصمیم براه انداختن صنعت غنی سازی که منجر به فاجعه ای غير قابل جبران برای ایران شد، صرفا از نوع تصمیمهای سیاسی از جانب رژيم می باشد که در آن محاسبات اقتصادى و راه حلهای درست و منطقى را در نظر نمی گیرند.  در اين محاسبات  تنها اصلي كه در مد نظر ميباشد اصل "حفظ نظام از اوجب واجبات است" می باشد. توسعه صنعت هسته ای در ایران توجیه افتصادی  نداشته و ندارد. با توجه به شرايط جغرافيائى و إمكانات طبيعى، برای ایران بیش از فرانسه سرمایه گذاری در نیروگاههای گازی، خورشیدی و بادی و پیشبرد سیاست صرفه جوئی در مصرف مي باید در الویت قرا گیرد.