چرا چین به "دولت اسلامی" حمله نمی‌کند؟

فرانک عمیدی

در یک سال گذشته که داعش در سوریه و عراق پیشرفت داشته و قدرت گرفته و ائتلاف کشورهای جهان به رهبری آمریکا نیروی بیشتری را صرف شکست داعش کرده‌اند و می‌کنند، چین کماکان در حاشیه مانده و هیچ گونه علاقه ای برای پیوستن به این ائتلاف برای مبارزه با داعش نشان نداده.

بی بی سی :چین دومین قدرت اقتصادی جهان است و برای استمرار این قدرت و توسعه بیشتر نیاز به دسترسی به انرژی و منابع طبیعی ارزان دارد. در چند سال اخیر سرمایه گذاری‌های بزرگ چین در آفریقا در رسانه های غربی سر و صدای زیادی به پا کرده و بسیاری چین را متهم به استعمار در آفریقا کرده اند.

واقعیت این است که چین نیاز به انرژی و منابع طبیعی ارزان برای ادامه رشد دارد و آفریقا گزینه مناسبی برایش بوده. حالا پا گرفتن گروه‌های اسلامی افراطی در کشورهای آفریقایی مانند نیجریه و مالی می‌تواند منافع چین را هم از نظر اقتصادی و هم از نظر امنیتی و جانی به خطر بیاندازد.

جمعه گذشته افراد مسلح مرتبط با داعش به هتلی در پایتخت مالی حمله کردند، آنها بعد از کشتن عده ای از مهمان ها صد و هفتاد مهمان دیگر و کارکنان هتل را گروگان گرفتند. گروگان‌ها بعدا آزاد شدند اما در میان بیست و یک کشته این حادثه، سه شهروند چینی هم بودند.

سخنگوی وزارت خارجه چین با قاطعیت هر چه تمام تر به آن حمله عکس العمل نشان داد و گفت: "دولت چین با هر نوع تروریسم مخالف است و با قدرت تمام با اینگونه اعمال خشونت آمیز که پایه و اساس تمدن بشری را زیر سوال می‌برند برخورد خواهد کرد."

واقعیت این است که شهروندان چینی ثروتمندتر شده اند و این به این معناست که آنها برای تجارت، تفریح و ادامه تحصیل به نقاط مختلف دنیا می‌روند و همین، خطر آنکه آنها قربانی حملات تروریستی بشوند را بیشتر می‌کند.

همه اینها می‌تواند باعث شود که چین در صحنه جنگ با داعش نقشش را کمی تغییر دهد و از حاشیه خارج شود.

اِنزِه هان، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه سوآز لندن می‌گوید در چین افرادی هستند که معتقدند دخالت نظامی این کشور در خاورمیانه و همکاری با روسیه و آمریکا در جنگ علیه داعش می‌تواند تمرین نظامی خوبی برای چین باشد ولی این افراد در اقلیت هستند.

Image copyrightAPImage captionبرجی در شانگهای که به احترام قربانیان حملات اخیر پاریس به رنگ پرچم فرانسه درآمده

انزه هان می‌گوید: "چین بیشترین مقدار رشد و توسعه خود را از سال ۲۰۰۱ میلادی داشته، درست بعد از حوادث یازده سپتامبر و زمانی که آمریکا شدیدا از نظر نظامی در خاورمیانه درگیر بود. سیاستمداران چینی ترجیح می‌دهند که آمریکا و روسیه حواسشان به خاورمیانه باشد و در آن منطقه درگیر باشند، آنها این را فرصتی برای رشد چین می‌دانند."

این روزها تنش بین چین و آمریکا در دریای جنوبی چین بالا گرفته و هر یک از طرفین، دیگری را به نظامی کردن منطقه متهم می‌کند. آمریکا می‌گوید چین با ساختن پایگاه‌های نظامی در این آب‌ها منطقه را پر تنش و نا آرام می‌کند، چین می‌گوید پایگاه‌های نظامی در جزیره های مصنوعی برای حفاظت از شهروندانش است.

به گفته انزه هان، "چین امیدوار است که درگیری شدید آمریکا در خاورمیانه و جنگ با داعش باعث شود آمریکا توجه کمتری به دریای جنوبی چین بکند و دست چین در این آب‌ها بازتر شود"

اولویت چین خاورمیانه نیست. جنوب شرقی آسیا و حضور پررنگتر در این منطقه برای چین مهمتر است ولی به گفته استاد روابط بین‌الملل دانشگاه سوآز چین سعی خواهد کرد در مبارزه با داعش نقش پررنگتری داشته باشد اما نه از نظر نظامی. "کمک‌های بشردوستانه و فرستادن نیروهای حامی صلح بیشتر در دستور کار چین قرار خواهد گرفت".

چین در دو سال گذشته با تنش داخلی بین اقلیت اویغورهای مسلمان و چینی ها روبرو بوده. تنها چند روز پس از حملات اخیر پاریس که بیش از صد کشته به جا گذاشت، شی جین پینگ، رییس جمهوری چین در یک سخنرانی گفت که "چین خود قربانی تروریسم است".

او گفت که جنبش اسلامی شرق ترکستان مسئول ایجاد رعب و وحشت در چین بوده.

به نظر می‌رسد که اگر قرار باشد چین با تروریسم و افراطی‌گری به مبارزه بپردازد، اولویتش مبارزه با افراطی‌گری در داخل مرزهای خود باشد.

هر چند داعش و حملات پراکنده این گروه در گوشه و کنار جهان باعث شده قدرت‌های جهان به لحاظ نظامی بیش از پیش در خاورمیانه درگیر شوند ولی به نظر نمی آید که چین فعلا حاضر باشد سیاست غیر مداخله ای خود را تغییر دهد.

چرا چین به "دولت اسلامی" حمله نمی‌کند؟

دویچه وله :پنج‌شنبه گذشته (۱۹ نوامبر/ ۲۸ آبان) گروه تروریستی "دولت اسلامی" (داعش) اعلام کرد، یک گروگان چینی را در سوریه به قتل رسانده است.

"دولت اسلامی" با انتشار تصویر جسد فان جینگویی خود اعلام کرد که این گروگان بعد از آنکه دولت چین حاضر به پرداخت باج نشد به قتل رسیده است. هنوز هم معلوم نیست که فان جینگوئی ۵۰ ساله چگونه به اسارت دولت اسلامی درآمد.

یک روز بعد (جمعه) سه تن از مدیران یک شرکت دولتی ساخت و ساز راه‌آهن چین در جریانگروگان‌گیری اسلام‌گرایان وابسته به القاعده در هتلی در باماکو، پایتخت مالی کشته شدند.

این دو حمله پیاپی به شهروندان چینی سبب شد که شی جین‌پینگ، رئيس‌جمهور چین واکنش نشان دهد. او کشته شدن اتباع خود را به شدت محکوم کرد و گفت، چین "قاطعانه" با فعالیت‌های تروریستی مقابله خواهد کرد.

با این همه مقابله چین از حد کلمات فراتر نرفت و دولت در عمل همچنان جانب احتیاط را نگه داشت.

"اشپیگل آنلاین" در گزارشی به قلم اولریکه پوتس می‌نویسد، بعید به نظر می‌رسد که پکن در چنین مواردی نقشی فعال در سوریه ایفا کند. سریکانت کونداپالی، استاد دانشگاه جواهر لعل نهرو در دهلی نو در رشته مطالعات چین می‌گوید، شمار قربانیان برای آنکه دولت دست به اقدامی بزند هنوز کم است.

به باور او، دولت چین همه جوانب کار را سبک و سنگین می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که دخالت در سوریه نفعی برایش ندارد.

لی گوفو، از مؤسسه مطالعات بین‌المللی چین در ریشه‌یابی رویکرد محتاطانه دولت این کشور به نتایج بد دخالت سیاسی غرب در خاور میانه اشاره می‌کند. او در گفت‌وگو با خبرگزاری بلومبرگ گفته است: «برای پکن روشن است که رویکرد آمریکا در سوریه و خاور میانه عمل نمی‌کند.»

به نظر او، سیاست آمریکا در سوریه به وخامت بیشتر اوضاع منجر شده و نتایجی معکوس به بار آورده است. گوفو می‌گوید، نتیجه این بوده که با افزایش ضربات (آمریکا) تروریسم نیز بزرگ‌تر می‌شود.

"اشپیگل آنلاین" می‌نویسد، در حقیقت چین برای این که عمیق‌تر از این وارد مسائل خاور میانه نشود دلایل خوبی برای خود دارد:

• به گفته کونداپالی، هزاران چینی ساکن در خارج از کشور در صورتی که دولت چین فعالانه وارد مبارزه با تروریسم شود به خطر خواهند افتاد. تنها در الجزایر ۴۲ هزار و در لیبی ۵۰ هزار چینی مشغول کارند و در صورت دخالت چین در جنگ داخلی سوریه این‌ها قربانیان بالقوه تروریسم خواهند بود.

• در سال گذشته ۱۲۰ میلیون چینی به عنوان جهانگرد به خارج از کشور رفتند. شیه تائو، استاد دانشگاه پکن در رشته مطالعات بین‌المللی معتقد است که این‌ها هم در صورتی که چین به لحاظ نظامی در سوریه فعال شود با خطر بیشتری مواجه خواهند شد.

• علت دیگر بالا رفتن خطر حملات اسلام‌گرایان در خود چین است. در سال‌های پیشین افراطیون اویغور بارها دست به حملاتی خونین در استان شین‌جان چین زده‌اند.

اویغورها که اقلیتی مسلمان و عمدتا صلح‌طلبند با سرکوب شدید دولت مرکزی چین مواجه‌اند. گروه شبه‌نظامی "دولت اسلامی" هم به همین دلیل سال گذشته چین را در رده اول از فهرستی متشکل از ۲۰ کشور قرار داد که در ‌آن‌ها "حقوق مسلمانان با توسل به خشونت پایمال می‌شود."

در چین حدود ۲۰ میلیون مسلمان زندگی می‌کنند. دولت مرکزی چین می‌گوید، نزدیک به ۳۰۰ نفر از اویغورها در سوریه و عراق به گروه "دولت اسلامی" پیوسته‌اند.

"اشپیگل آنلاین" ادامه می‌دهد، با وجود خطرات معلوم نیست که چینی‌ها تا چه زمانی می‌توانند خود را از هرج و مرج موجود در خاور میانه دور نگه دارند.

بعد از این که بریتانیا هم اعلام کرد ، احتمالا به آمریکا، فرانسه و روسیه در حملات هوایی به مواضع "دولت اسلامی" در سوریه خواهد پیوست چین تنها عضو دارای حق وتوی شورای امنیت است که هنوز به راه حل سیاسی بحران سوریه دل بسته است. با این حال فشار بر پکن می‌تواند به‌زودی بسیار بزرگ شود.