شایعه ال نینیو و سوال‌هایی که مردم ایران می‌پرسند

دکتر ناصر کرمی

استاد دانشگاه برگن نروژ

شایعه این است: "بنابراعلام سازمان هواشناسی جهانی اثرات پدیده ال نینیو در تاریخ ۳۰ آذر به منطقه خاورمیانه خواهد رسید. مطابق داده های دریافتی ماهواره های هواشناسی و پایگاه های مستقر در آمریکای شمالی و مرکز دریای آرام و اقیانوس اطلس و هزاران پایگاه دیگر در کشورهای مختلف، این سازمان وقوع پدیده ال نینیوی امسال را بی سابقه خوانده و به تمامی نیروهای امدادی از جمله صلیب سرخ اعلام آماده باش کرد. هم اکنون بسیاری از کشور ها از جمله بحرین امارات و ترکیه و انگلستان و مجارستان و قبرس و... در حال آماده باش [هستند] و دستور به ذخیره انرژی از جمله گاز مایع داده اند. با توجه به نادیده گرفتن این پدیده توسط مقامات ایران و بروز حوادثی چون طوفان تهران که حتی پیش بینی هم نشده بود باید مردم به طور خودجوش اقدام به جمع آوری مواد اولیه و ضروری شامل آب و نفت و آذوقه کافی و همچنین کمک های اولیه و لباس کافی نمایند. طبق گزارش ها این پدیده در ۳۰ آذر امسال وارد کشورمان شده و موج سرمای عظیمی به طول حدودا ۱ ماه و دمای ۴۵- حتی در گرم سیرترین نقطه کشور ثبت خواهد شد. لازم به ذکر است که این موج سرما همراه با توده هوای بارشی نیز می باشد که با توجه به همراه داشتن ابرهای تراز میانی جو تا پایان پدیده یعنی تا یک ماه خورشید در آسمان پنهان خواهد شد. لازم است مردم عزیز اقدامات لازم را به عمل آورند. ایسنا و شبکه خبر".

سئوالهایی که در شبکه های اجتماعی بسیار مطرح شده:

۱- آیا این خبر واقعیت دارد؟

پاسخ: نخیر، مطلقا کذب است. اساسا ال نینیو نه چنین ماهیتی دارد و نه چنین تاثیری بر ایران. آن منابع خبری هم که به همراه این شایعه ذکر شده اند ساختگی هستند و چنین نهادها یا چنین رسانه هایی تاکنون چنین خبری منتشر نکرده اند.

۲- آیا دمای هوا در ماه آذر و دی مخصوصا خیلی سرد خواهد شد؟

پاسخ: نه، به هیچ وجه. ما هیچ سرمای غیر معمولی در آذر، دی یا بهمن نخواهیم داشت. پیش بینی ها می گویند اتفاقا احتمال اینکه زمستان امسال حدود یک درجه گرمتر از حد معمول باشد هم وجود دارد. آن کمیت ذکر شده در متن شایعه، رسیدن سرما به منفی ۴۵ درجه حتی در مناطق گرمسیر یک جوک واقعی است. پنج هزار سال است دست کم هر ده سال یک بار ال نینیو رخ می دهد و در پنجاه سال اخیر توالی ال نینیو بیشتر شده و حتی تقریبا بسامد وقوع آن به یک سال در میان رسیده است. اما چنان سرمایی در مناطق گرمسیر ایران احتمالا در بیست هزار سال گذشته هم رخ نداده است.

۳- آیا احتمال بارش های غول آسا در دی ماه وجود دارد؟

پاسخ: چنین نشانه ای اصلا وجود ندارد. به نظر نمی رسد بارش های امسال بیشتر از نرمال باشد. ممکن است در مناطقی از کشور تحت تاثیر ال نینیو سیلاب رخ دهد. اما همین سیلاب ها هم در قالب وضعیت های نرمال اقلیمی ایران رخ می دهند یعنی شدیدتر از سیلاب های که قبلا تجربه شده اند نخواهند بود.

۴- چقدر طول می کشد تا پدیده ال نینیو بر ایران اثر بگذارد؟

پاسخ: ال نینیو یک وضعیت جوی است، نه یک رخداد گذرای اقلیمی. به طور مثال ال نینیو پدیده ای مثل خشکسالی است که وقوع آن مدت طولانی به طول انجامیده و روندی سینوسی دارد، یعنی به تدریج شدت گرفته و به تدریج هم فرومیکاهد. مثل توفان های حاره ای نیست که ناگهان در یک تاریخ قابل تشخیص به یک منطقه هجوم بیاورد. ال نینیوی امسال (که شدیدترین ال نینیو تاریخ است) هر تاثیری بخواهد بر ایران بگذارد از هفته های پیش قاعدتا باید آغاز شده باشد. پس همین که چند هفته گذشته و کماکان زنده ایم نشان می دهد که جای هیچ نگرانی نیست!

۵- آیا همین برف های اخیر در تهران نشانه تاثیر ال نینیو است؟

پاسخ: میلیونها سال است که از نیمه آذر و (بعضا حتی زودتر، از نیمه آبان) تا نیمه بهار در تهران برف می بارد. دیر و زود و کم و زیاد دارد اما کمیتی چند برابر نرمال یا عدم بارش در سالهای طولانی دست کم از زمانی که ال نینیو رصد می شود مشاهده نشده است. برف پاییز امسال اصلا پدیده کم سابقه ای در شهر تهران نیست و اصلا نمی شود مستقیما آن را به ال نینیو ربط داد. اگر قدری بیشتر به حافظه خود رجوع کنیم احتمالا به یاد می آوریم که پارسال و پیرارسال و غالب سال های قبل از آن هم در تهران برف باریده است.

۶- آیا درست است که در بسیاری کشورهای جهان برای ال نینیو دستور آماده باش صادر شده؟

پاسخ: ال نینیو بر نقاط مختلف جهان تاثیرات متفاوت دارد. اثر آن بر مناطقی مثل سواحل شرقی استرالیا، جنوب شرق آسیا و همچنین سواحل غربی آمریکای جنوبی و مرکزی شدیدتر است. برخی کشورهای این مناطق باید در برابر وقوع سیلاب های شدید یا خشکسالی آماده باشند. اما اثر ال نینیو بر بقیه مناطق جهان غیر مستقیم و محدود است. در منطقه خاورمیانه برای امسال هیج وضعیت حادی ناشی از ال نینیو پیش بینی نشده است.

۷- اصلا ال نینیو یعنی چی؟

پاسخ: به طور ساده باید گفت که "ال نینیو یک جور وضعیت اقلیمی است مربوط به جنوب اقیانوس آرام. اینکه حرکت طبیعی جریان آب سرد از لایه های پایین اقیانوس به سمت بالا و از غرب به سمت شرق (یعنی از سواحل شیلی و پرو در غرب آمریکای جنوبی به سمت آب های شرق استرالیا و اندونزی در اقیانوسیه و آسیا) در برخی سالها تغییر کرده و متعاقب آن آشوب های اقلیمی مناطقی از جهان را در بر می گیرد". اگر می خواهید بدانید که اساسا چرا ال نینیو شکل می گیرد نیز باید به این فراز توجه کنید: "تب و تاب اقلیم جهان به واقع تابعی است از دم و بازدم انرژی دریافتی از خورشید. اقیانوس ها بسیار بیشتر از خشکی ها می توانند انرژی خورشیدی در خود ذخیره کنند. اما انرژی ذخیره شده بالاخره در جایی باید رها شود. ال نینیو فرآیندی است که در آن بزرگترین پهناب اقیانوسی جهان انرژی ذخیره شده خود را رها می کند. رهاسازی این انرژی همه دیگر مولفه های اقلیمی جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. طبیعی است که مناطقی مثل سواحل غربی آمریکای جنوبی و مرکزی و حتی ساحل کالیفرنیا در آمریکا یا سواحل شرقی استرالیا و به طور کلی آسیای جنوب شرقی بیشتر تحت تاثیر ال نینیو باشند و مناطقی مثل آفریقا و غرب آسیا کمتر."