مرتضی کاظمیان روزنامه نگار و فعال ملی مذهبی ایرانی ساکن پاریس است
کمتر از سه ماه تا برگزاری انتخابات مجلس در ایران زمان باقی است. حاکمیت سیاسی چه راهبردی در مواجهه با منتقدان و مخالفان برگزیده است؟ آیا امیدی به بسط فضای سیاسی وجود دارد؟
شهریورماه گذشته بود که ۱۴۳ روشنفکر و کنشگر سیاسی و مدنی در داخل کشور، نامه ای خطاب به محمد خاتمی نوشتند. آنان تاکید کردند که شرط‌ها و لوازمی که رییس جمهور دوران اصلاحات برشمرده، نه تنها متحقق نشده که فضای سیاسی دچار انسداد بیشتر شده است.
واکنش حاکمیت به این نامه سرگشاده، ارزیابی امضاکنندگان آن را تایید کرد. برخی از آنان (به‌ویژه نیروهای ملی مذهبی) احضار و به خاطر امضای نامه تهدید شدند. از دکتر ابراهیم یزدی ۸۱ ساله تا فعالان سیاسی کمتر شناخته شده، توسط نهادهای امنیتی مورد توبیخ قرار گرفتند. برخی مانند دکتر غفار فرزدی، استاد دانشگاه تبریز در بازجویی مورد ضرب و شتم واقع شدند. مهندس محمد توسلی، مسئول دفتر نهضت آزادی ایران در آبان ماه بازداشت و به انفرادی منتقل گردید. ارعاب و تلاش برای وادار کردن منتقدان و مخالفان به سکوت، شدت یافت.
برخی از فعالان سیاسی دیگر که حکم تعلیقی دارند یا به قید وثیقه آزادند، تهدید شدند که در صورت تکرار این دست اقدامات، طعم زندان را خواهند چشید و شاهد اجرای حکم خواهند بود. تلاش برای مرعوب کردن کنشگران سیاسی و مدنی، بی تعارف پیگیری شد.
امنیت نظام؛ کلیدواژه حاکمیت
«امنیت» بیش از پیش به مهمترین کلیدواژه جمهوری اسلامی تبدیل می شود. البته امنیت با قرائتی که رهبر جمهوری اسلامی از آن به دست می دهد.
شهریورماه گذشته، رهبر جمهوری اسلامی در نخستین اظهارنظر صریح خود در مورد انتخابات مجلس نهم تصریح کرد: «امسال ما در آخر سال، انتخابات را داریم. انتخابات همیشه در کشور ما تا حدودى یک حادثه چالش‌برانگیز است. اگرچه در مقایسه با انتخابات‌هایى که در بعضى از کشورهاى دنیا - چه کشورهاى به اصطلاح پیشرفته، و چه بعضى از کشورهاى دیگر - برگزار می شود، که تویشان چه خباثت‌ها، چه خیانت‌ها، چه درگیرى‌ها، حتّى چه کشت و کشتارها اتفاق مى‌افتد، بحمدالله این حوادث در کشور ما نیست، اما بالاخره یک چالشى است؛ مردم را متوجه می کند. مراقب باشید این چالش به امنیت کشور صدمه نزند. انتخابات که مظهر حضور مردم است، مظهر مردم‌سالارى دینى است، باید پشتوانه امنیت ما باشد. نباید اجازه داد که این چیزى که ذخیره امنیت است، پشتوانه امنیت است، به امنیت ما صدمه وارد کند. دیدید، حس کردید، از نزدیک لمس کردید آن وقتى را که دشمنان می‌خواهند از انتخابات علیه امنیت کشور سوء استفاده کنند. باید همه مراقب باشند، همه به هوش باشند. آحاد مردم، مسئولان گوناگون، منبرداران سیاسى، کسانى که می‌توانند با مردم حرف بزنند، همه مراقب باشند، مواظب باشند؛ از انتخابات مانند یک نعمت الهى پاسدارى کنند.»
سخنان رهبر جمهوری اسلامی مثل همیشه، تعریف کننده خطوط اصلی اقدام برای دستگاه‌ها و نهادهای مختلف در جمهوری اسلامی شد. قرائت‌ها البته با همان عینک ملاحظات امنیتی صورت گرفت.
چنان که احمدرضا رادان، جانشین فرمانده نیروی انتظامی از زاویه خود اعلام کرد: «ساز و کار تأمین امنیت یک سازوکار امتحان شده بوده و از قبل تأمین شده است که برای نیروی انتظامی سهل و روان برگزار می‌شود. با اطمینان خاطر اعلام می‌کنم که امنیت مطلوب در انتخابات آتی مجلس برای مردم و در شأن نظام اسلامی تأمین می‌شود.»
وی تاکید کرد: «قطعاً در این راستا با هر‌گونه شیطنتی در قالب شیطنت‌هایی که بعضی‌ها دل به شایعات خوش کرده‌اند هم مقابله خواهد شد.»
روی سخن مقام ارشد نیروی انتظامی با تغییرخواهان است؛ آنهایی که پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ معترض بودند و در قالب «سبزها» به بروز و ظهور خیابانی پرداختند. رادان البته ازجمله مقام‌های ارشد نظامی در ایران است که مخالفان سیاسی او را به ایفای نقش موثر و ویژه در سرکوب‌های پس از انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ و به‌خصوص وقایع بازداشتگاه کهریزک، متهم می‌کنند.
در نقطه ای کاملا متفاوت با قرائت رسمی، مخالفان و منتقدان حاکمیت سیاسی کنونی در ایران تاکید می کنند که بدون مشارکت همه گروه ها و بسط فضای سیاسی و گسترش آزادی های اساسی، امنیت واقعی در کشور محقق نمی شود. وضعی که به عقیده آنان وجود ندارد. اختلاف نظر مزبور، البته با بی توجهی صاحبان قدرت، و به نفع تشدید فضای ارعاب ادامه یافته است.
مانور اقتدار یا تلاش برای ارعاب؟
مقام‌های امنیتی و نظامی و انتظامی در جمهوری اسلامی در هفته‌های اخیر دور جدیدی از قدرت‌نمایی را کلید زده‌اند. این اقدام در حالی صورت می گیرد که بحران مشروعیت از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ بدین سو، گریبان ساخت سیاسی را در ایران رها نکرده است.
ازجمله این قدرت‌نمایی‌ها، سخنان جدید جانشین فرمانده یگان ویژه نیروی انتظامی است که به تشریح ویژگی‌های «نوپو» پرداخته است.
اسدالله هادی‌نژاد با اعلام اینکه ۳۰ واحد نیروهای یگان ویژه در مرکز ۳۰ استان کشور مشغول انجام وظایفشان هستند، اعلام کرده که بخشی از وظایف نیروهای یگان ویژه «مقابله با اغتشاشات» است. «زمانی که قدرت و توان از اداره و کنترل ماموران کلانتری و نیروهای دیگر خارج شود، به گونه‌ای که آنان نتوانند صحنه اغتشاش را آرام کنند و اغتشاشات گسترش پیدا کند واحدهای یگان ویژه وارد عمل شده و نسبت به آرام کردن محیط اقدام می‌کنند.»
«نیروهای جان برکف یگان‌های ویژه پاسداران ناجا» البته شرایط خاصی دارند: «حداقل قد ۱۷۵ سانتی‌متری که الزامی بوده و از طرف دیگر افراد باید اندام متناسب و نیرومندی داشته باشند.»
جانشین فرمانده یگان ویژه ناجا تجهیزات نیروهای خود را به تفصیل، تشریح می‌کند: «انواع خودروها، تجهیزات انفرادی مانند کلاه ایمنی، ماسک، سپر، لباس ضد ضربه، تجهیزات رهایی گروگان، خودرو آبپاش و برخی از جنگ افزار‌ها و تجهیزاتی که برای کنترل اغتشاشات از آنها استفاده می‌شود (شامل تفنگ پرتاب گاز، تپانچه گاز، دستگاه‌های پرتاب گاز، نارنجک دستی اشگ آور و اسپری اشک آور).
در کنار این‌ها «مهمات سلاح‌های کنترل اغتشاش» نیز فهرست می شوند: «نارنجک پرتابی اشک آور، نارنجک باتومی، فشنگ گازی، فشنگ ساچمه ریز، فشنگ پلاستیکی، مشقی و نارنجک دستی اشک آور، سپرها و کلاه حفاظتی، باتوم، ماسک ضد گاز، جلیقه ضد ضربه و ضد گلوله، بی‌سیم، دوربین چشمی دید در روز و شب، دستگاه نشانه روی لیزری، نورافکن و...»
در اقدامی دیگر، خبرگزاری های نزدیک به حکومت در نخستین ماه پاییز، از مانور ۳۱ هزار نفری نیروی «گردان های امنیتی امام علی» در پایتخت خبر دادند. برخی تصاویر این اجتماع، نیروهای بسیجی را مسلح به لباس‌ها و تجهیزات ویژه برای مواجهه با شورش‌های احتمالی نشان می داد.
محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران در این مانور گفته بود: «وظیفه ما فقط مقابله فیزیکی با حوادث نیست و باید بدانیم که چگونه با کسانی که از روی ناآگاهی و یا فریب در صحنه اعتراض‌ها حاضر شده‌اند، برخورد کنیم.»
مانور قدرت مزبور با اجتماع مجدد بسیجیان در هفته نخست آذرماه ادامه یافت. این‌بار خبرگزاری‌های حکومتی، تعداد بسیجیان حاضر در مراسم را ۵۰ هزار نفر اعلام کردند. نکته قابل تأمل‌تر، حضور برجسته نیروهای ویژه و ضدشورش بسیجی بود. آنها با لباس‌ها و تجهیزات ویژه، کوشیدند خودنمایی کنند.
تجهیز نیروهای مزبور، به گونه‌ای قابل پیش بینی، کم هزینه نیست. به عنوان یک شاهد، محمد مطهری، فرمانده لشگر ۴۱ ثاراللـه کرمان در آبان‌ماه ۱۳۸۹ اعلام کرد: «بودجه‌ای که هرساله به منظور تامین تجهیزات و امکانات مورد نیاز گردان‌های عاشورا و الزهرا اختصاص می یابد ۳۵۰ میلیون دلار است.»
دولت رانتی در ایران، البته برای تامین این بودجه یا ارقام مشابه ظاهرا دغدغه چندانی ندارد؛ به‌ویژه آن‌که بحث «امنیت» در میان باشد.
استراتژی: النصر بالرعب
حاکمیت سیاسی در ایران آشکارا می‌کوشد بحران مشروعیت خود را با اقتدار نامشروع، و با تهدید و ارعاب مخالفان و منتقدان وضع موجود، ترمیم و جبران کند. این تلاش در سطوح مختلفی جریان دارد. مستقل از قدرت‌نمایی نیروهای نظامی و انتظامی و شبه نظامی، نهادهای امنیتی نیز هم‌زمان جهدی وافر در پیش گرفته‌اند.
محمد نوری‌زاد، نویسنده و فیلمساز حامی جنبش سبز، در نامه چهاردهم خود به رهبر جمهوری اسلامی به نمونه‌هایی غریب از تلاش برای حاکم کردن «ترس» اشاره می‌کند. به‌عنوان نمونه، او به آیت الله نوری همدانی، مرجع همسو با حاکمیت استناد می‌کند: «سه چهار نفر از نمایندگان مستقل مجلس، دوستانه به ایشان متذکر می‌شوند: آقا، از بیانات شما افراط گونه استفاده می‌شود. یک عنایتی هم به مشکلات مردم، به آزادی، به دخالت‌های بی‌دلیل دستگاه‌ها درکار روزمره مردم بفرمایید. به اشاره آیت الله، همه به زیرزمین خانه می‌روند. ظاهراً در زیرزمین خانه شنودی در کار نیست. در آنجا، حضرت آیت الله لب به سخن می گشاید: آقایان، من کاره‌ای نیستم. شعار کوثری می‌نویسند و به دست من می‌دهند که: همین را جلوی دوربین صداوسیما بگو. عمده حرف‌های مرا به من دیکته می کنند. و ادامه می‌دهد: جوانک پاسدار که از نوه من کوچک‌تر است، رخ به رخ من می‌ایستد و به من می‌گوید: تو، کاره‌ای نیستی! مرا ترسانده‌اند آقایان...»
زندانیان سیاسی اوین نیز روایت‌های در خور تأملی دارند. بهمن احمدی امویی، روزنامه‌نگار محبوس در بند ۳۵۰ از بازداشت پیرمرد ۷۵ ساله به جرم نوشتن شعار بر دیوار خبر می دهد؛ و سیامک قادری، دیگر روزنامه نگار زندانی، از بازداشت شهروندانی که در تاکسی لب به انتقاد گشوده‌اند.
آشکار است که حاکمیت سیاسی در ایران، خیزی جدی و بلند برای تشدید فضای رعب و هراس برداشته است. تشدید ترس و حاکم کردن فضای وحشت و سرکوب، راهبردی است که صاحبان قدرت در شرایط کنونی جمهوری اسلامی، همچنان مرجح دانسته‌اند. این راهبردی است که پس از اعلام نتایج رسمی انتخابات ریاست جمهوری دهم نیز اتخاذ شد. راهبردی که حکومت با در پیش گرفتن آن دلیلی نمی‌دید به پرسش‌گران و معترضان، پاسخی قانع کننده در مورد نتیجه انتخابات دهد. در رویکرد مزبور، اقتدار مبتنی بر خشونت و سرکوب و ارعاب جایگزین لوازم و پیش نیازهای اقتدار دموکراتیک شد.
اینک، دو سال و نیم پس از انتخابات خرداد ۸۸ و در روزهایی که تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی علیه ایران وارد دور جدیدی شده است، هسته اصلی قدرت در جمهوری اسلامی می‌کوشد برای فائق آمدن بر بحران در روابط خارجی و نیز بحران‌های داخلی، بیش از پیش بر ارعاب تاکید کند. این راهبرد البته در نقطه‌ای کاملا متفاوت و بعید از پیشنهاد اصلاح‌طلبان و سبزها قرار دارد. پیشنهادی که همچنان بر بسط فضای سیاسی و رفع محدودیت‌ها و آزادی زندانیان سیاسی و احزاب و مطبوعات و فعالیت امن آنان تاکید می‌کند.
زمان ثابت خواهد کرد که رویکرد و راهبرد صاحبان قدرت در جمهوری اسلامی، به چه میزان موثر و ماندگار بوده است.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید