آغاز حرکت قطار مهاجرت نخبگان ایرانی از ایستگاه مدرسه

اینکه چرا بعضی کشورها فقیر و برخی غنی هستند یکی از قدیمی‌ترین مباحث اقتصاد است و تفاوت در سیستم‌های آموزشی کشورها به بخش‌هایی از این سئوال پاسخ می‌دهد. سیستم‌های آموزشی بهتر در مدارس باعث افزایش درآمد کشورهای درحال توسعه می‌شوند.
درحالی‌که کشورهای در حال توسعه نیازمند نیروهای متخصص کارآمد هستند، بسیاری از دانشمندان، مهندسان، پزشکان و پژوهشگران از کشورهای درحال توسعه در آمریکا، کانادا و غرب اروپا کار می‌کنند. به این پدیده "فرارمغزها" می‌گویند.
هم‌زمان، در ‌حالی‌که بهبود اوضاع آموزشی برای کشورهای در حال توسعه ارزش افزوده به‌همراه دارد، اما با وجود پدیده "فرار مغزها" سرمایه‌گذاری در نظام آموزشی کشور لزوما منجر به رشد اقتصادی نمی‌شود. تا زمانی که دلایلی که نخبگان را وادار به ترک کشور خود می‌کنند از بین نروند، تلاش‌ها برای بهبود نظام آموزشی بی‌ثمر خواهند بود.
مهاجرت تحصیل کرده‌های ایرانی به خارج
به گزارش هفته‌نامه "متن"، آمارهای سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد چهار تا پنج میلیون مهاجر ایرانی در ۲۲ کشور جهان سکونت دارند که سهم آمریکا از این لحاظ از همه بیشتر است. بیش از یک چهارم ایرانی‌تبارهای آمریکا دارای مدارک کارشناسی ارشد و دکترا هستند. به گزارش این هفته‌ نامه امارات متحده عربی ، بریتانیا و کانادا و آلمان به‌ترتیب بعد از آمریکا بیشترین مهاجر ایرانی را دارند.
رضا فرجی دانا، وزیر سابق علوم ایران پیشتر گفته ‌بود: «هر سال ۱۵۰ هزار نفر از نخبگان ایران کشور را ترک می‌کنند.» فرجی دانا هزینه این مهاجرت‌‌ها را سالانه ۱۵۰ میلیارد دلار برآورد کرد.
سال‌های ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد را خیلی از کارشناسان سال‌های "سونامی مهاجرت نخبگان" نامیده‌اند. در این دوران مهاجرت از میان دانشجویان، دانشگاهیان و نیروهای تحصیل کرده افزایش چشم‌گیری یافت.
بر اساس نظرسنجی‌ها آینده مبهم شغلی، فشارهای اجتماعی و اقتصادی، محدودیت آزادی‌های مدنی و سیاست‌زدگی جامعه را از جمله دلایل مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور برشمرده‌ شده‌اند. ایرانیان هم‌چنین به امید امنیت شغلی، درآمد بهتر، بهبود کیفیت زندگی و فراهم شدن امکانات تحصیلی بهتر برای نسل آینده خود به مهاجرت اقدام می‌کنند.

شیوع مهاجرت در مقاطع پیش از دانشگاه در ایران
بعد از منتشر‌شدن خبرهای مربوط به برگزیدگان المپیادها و دیگررقابت‌های علمی بین‌المللی و اعلام رتبه‌های برتر کنکورهای سراسری و شادی متعاقب آن، چمدان‌ها بسته می‌شوند تا نخبگان جوان به کشورهایی با چشم‌اندازهای تحصیلی و شغلی بهتر راهی شوند.
رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی معاون وزیر آموزش وپرورش، در گفت‌وگو با روزنامه خراسان در مورد مهاجرت دانش‌آموزان گفت: «یکی از مسائل نگران‌کننده‌ای که هم‌اکنون در کشور با آن مواجهیم، مهاجرت استعداد‌های برتر دانش‌آموزی به خارج از کشور است. در گذشته مهاجرت نخبگان عمدتا در دوره‌های تحصیلات تکمیلی اتفاق می‌افتاد، اما با توجه به شواهدی که در دست داریم و گزارش‌هایی که از برخی مدارسی که دانش‌آموزان نخبه در آن تحصیل می‌کنند، به دستمان رسیده، متاسفانه مهاجرت به خارج از کشور به رده‌های پایین‌تر رسیده است و امروز بسیاری از دانش‌آموزان ما ترجیح می‌دهند بعد از اتمام دوره متوسطه تحصیلات خود را در خارج از کشور ادامه دهند که این بسیار جای نگرانی دارد».
حکیم‌زاده در این باره افزود: «مقطع زمانی دبیرستان به دانشگاه مهم‌ترین مقطع و دورانی است که باعث شکل‌گیری هویت جوانان می‌شود و فرصتی را فراهم می‌کند که دانش‌آموزان بیش از پیش با ارزش‌های جامعه عجین شوند. برهمین اساس چنان‌چه مهاجرت به خارج از کشور در دوران دانشجویی و پس از آن انجام شود، تمایل به بازگشت به کشوردرمهاجران بیشتر است، اما زمانی که هنوزهویت جوانان به طور کامل شکل نگرفته است، بعد ازخروج از کشور احتمال بازگشت آنان کمتر خواهد بود».
کارشناسان حوزه‌های آموزشی معتقدند آموزش‌های غیر مهارت‌محور و سهل‌انگاری در مورد رشد خلاقیت‌های دانش‌آموزان و به مرحله تولید رساندن نوآوری‌های آنان از ضعف‌های سیستم آموزشی مدارس در ایران است. به نظر می‌رسد این عوامل به‌همراه عدم توجه کافی از سوی دولت ‌و مسئولان به موفقیت‌های بین‌المللی دانش‌آموزان ازعوامل شیوع مهاجرت نخبگان به مدارس است.