پرسشهای زیادی در روزهای گذشته در مورد علل عقبنشینی نیروهای پیشمرگه از شهرهای کردنشین مطرح شده است. نقش واقعی احزاب سیاسی کرد، کشورهای منطقه و نیز آمریکا در این عقبنشینی ها هنوز به طور کامل روشن نشده است. مهمترین پرسشی که در این میان مطرح میشود این است: آینده اقلیم کردستان عراق چه خواهد بود؟
در این میان، در چند روز گذشته، در فضای مجازی فارسیزبان شاهد اخبار متناقض و گاها نادرستی در مورد وقایع کردستان عراق بودیم. برای شناخت بهتر از رخدادهای اخیر در کردستان عراق، تارنمای دماوند مصاحبهای با آقای هندرن فرج هورامی، خبرنگار و تحلیلگر سیاسی مستقل کرد عراق، انجام داده که در زیر میخوانید.
الان در کرکوک چه اتفاقی دارد میافتد؟
الان کرکوک، استان کرکوک، به طور کامل در کنترل حکومت مرکزی عراق است. نیروهای ارتش عراق و پلیس فدرال با همراهی نیروهای حشدالشعبی، که زیر فرمان جمهوری اسلامی هستند، استان کرکوک را به طور کاملتصرف کردهاند. گفته میشود که قاسم سلیمانی، رییس سپاه قدس، خودش آنجا هست و سرپرستی جنگها علیه اقلیم کردستان عراق را بر عهده دارد .
امروز گفته شد که همچنان درگیریها ادامه دارد. آیا این واقعیت دارد؟
یک شهرستان کوچک هست در شمال کرکوک سر راه اتوبان اصلی کرکوک به اربیل . آنجا آخرین شهرستان استان کرکوک هست که امروز صبح نیروهای حشدالشعبی و نیروهای ارتش عراق به آنجا رفته بودند و در آنجا باپیشمرگههای حزب دموکرات بارزانی روبرو شده بودند ویک درگیری یکی دو ساعته شروع شده بود که الان گفته میشود که جنگ تمام شده و نیروهای حشدالشعبی میگویند که از آنجا جلوتر و به سمت اربیل نمیروند.
یعنی نمیخواهند فراتر از مرزهای قبلی پیشروی کنند؟
ابتدا گفته میشد که نیروهای اقلیم باید به مرزهای ۲۰۱۶ ،قبل از جنگ شهر موصل، برگردند، اما بعد از این شکست،حکومت مرکزی عراق میگوید که ما مرزهای۲۰۱۴ و ۲۰۱۶را قبول نداریم و می خواهند به مرزهای سال ۱۹۹۱برگردند و الان شهرهای مخمور و گمیر و دیبگی را بهتصرف درآوردهاند.
دیروز در شبکههای اجتماعی فارسیزبان، برخی صحبت از این میکردند که نیروهای بارزانی کرکوک را از نیروهای ارتش عراق پس گرفتهاند و حشدالشعبی عقبنشینی کرده است، اما انگار ظاهرا چنین چیزی حقیقت ندارد؟
نه. بعد از رفراندوم، هم آقای بارزانی هم اتحادیه میهنی کردستان، خانم هرو ابراهیم احمد، همسر مام جلال، باقاسم سلیمانی نشست داشتند که ریاست نیروهای حشدالشعبی هم آنجا بودند و توافقنامه ای را امضا کردندکه نیروهای کرد، پیشمرگههای حزب بارزانی و طالبانی،عقبنشینی بکنند و آنها هم عقبنشینی کردند. اما چون شرمنده بودند و نمیدانستند چطور این موضوع را به مردم بگویند –چون ۹۳ درصد مردمی که دررفرراندوم شرکت کرده بودند رای داده بودند به استقلال کردستان عراق- و آقای بارزانی و روسای حزب آقای بارزانی نمیدانستند چطور بگویند که ما با قاسم سلیمانی توافق کردهایم و باید عقبنشینی کنیم. برای همین آمدند و یک سناریو درست کردند، بدینترتیب که بعضی از افراد حزب آقای طالبانی میگویند که نیروهای بارزانی به ما خیانت کردند، و برخی از افراد حزب آقای بارزانی میگویند که نه این نیروهای اتحادیه میهنی بودند که از پشت به ما خنجرزدند. بر اساس این توافق، پیشمرگههای بارزانی ازسنجار و مخمور بدون جنگ خارج شدند و عقب نشینی کردند و پیشمرگههای اتحادیه میهنی از کرکوک و خانقین و جلاولا عقب نشینی کردند. پریشب گفتند که مردم به خیابان ریختند و نیروهای حشدالشعبی از شهر کرکوک فرار کردند که همهاش دروغ بود؛ چون من خودم اهل آنجا هستم. بر حسب توافقی که بین بارزانی و هیروابراهیم احمد و قاسم سلیمانی شده، بعد از عقبنشینی پیشمرگهها و تصرف مناطق کردنشین توسط حشدالشعبی، و بعد از برقراری امنیت، حشدالشعبی قرار بود از شهرها خارج بشود و فقط نیروهای پلیس عراق برای برقراری آرامش در شهر ها باید آنجا باقی بمانند. الان هم پلیس یا نیروی اننظامی دست کردهاست ولی دیگرمثل قبل از رفراندوم نیست. این مناطق مورد اختلاف، که ما کردها به آن مناطق کردی بیرون از اقلیم کردستان می گوییم، دیگرمتاسفانه تحت تسلط اقلیم کردستان نیستند و نزدیک به چهل درصد خاک کردستان عراق،بدون جنگ، به حکومت عراق واگذار شد که نتیجه همین رفراندوم آقای بارزانی بود. آمریکا هشدار دارد، برخی احزاب کردی هشدار دادند، برخی روشنفکران وسیاستمداران هشدار دادند، دوست و دشمن، هرکس گفت که این راهی که آقای بارزانی می رود اشتباه است و راه برگشت هم ندارد. متاسفانه ایشان اصرار کردند ووضعیت وخیم کردستان را به این روز رساندند.
• ولی متاسفانه برای پرده پوشی شکستهای ۲۶ سال گذشته و بحرانها و مشکلات زیادی که بارزانی باندانمکاریها و سیاستهای غلطش آفریده بود، این مشکلات حل نشدنی بودند و آقای بارزانی آمدند همه پرسی استقلال کردستان را مطرح کرد که متاسفانه سخنانی که آقای بارزانی قبل از رفراندوم میگفت مثل "ما میایستیم" ، " ما بعد از رفراندوم استقلال کشور رااعلام خواهیم کرد" همه دروغ بودند. الان هم آقای بارزانی نمیخواهد مسئولیت را بپذیرد و دست از کاربکشد و استعفا بکند. این مشکلی است که آقای بارزانی دارد و همیشه بعد از شکست میآید بهانه میآورد. مثلاالان میگویند که نیروهای اتحادیه میهنی به ما خیانت کردند. خوب نیروهای اتحادیه میهنی در کرکوک خیانت کردند، آنها که در مخمور نبودند، در سنجار که نبودند، دردیبگه که نبودند، در سد موصل که نبودند، در این مناطق چرا مقاومتی نشد و نیروهای آقای بارزانی بدون جنگ عقب نشینی کردند؟ اینها همه سوال هایی هستند که آقای بارزانی باید به آن جواب بدهد.
چرا بارزانی و اتحادیه میهنی حاضر به چنین عقبنشینی خفتباری شدند؟ آیا آنان احساس کردند که نمیتوانند در مقابل نیروهای عراقی مقاومت کنند؟ اگر اینچنین است، پس چرا از ابتدا گفتند که ما می ایستیم؟
نظر من این است که اینها توافق کرده بودند. فاضل میلانی، دبیر اول حزب دموکرات کردستان عراق، چند شب پیش با تلویزیون حدث عربی، مصاحبه ای داشت و گفت ما سیام ماه گذشته این توافق را با حکومت مرکزی عراق انجام دادیم. ما عراقی هستیم. نمی دانم شما این مصاحبه را دیدید یا نه؟
نه متاسفانه
می توانم برایتان بفرستم. ایشان در آنجا اعتراف میکنند که با حکومت عراق و با عبادی توافق کردند برای عقبنشینی. دیگر این سخنان آقای فاضل میلانی هیچ شکی را برای هیچکس نمی گذارد که چه کسی و کجاخیانت کرده و بهانه بیاورند برای این شکست بزرگ و بلایی که بر سر مردم کردستان عراق آوردند.
بله به شکلی این همهپرسی ظاهرا باعث شده که مردم کردستان عراق بهای بسیار سنگینی را بپردازند و بخشهایی از کردستان را، بطور ویژه کرکوک که بعد از مدتها کردها توانسته بودند بازپس بگیرند، از دست بدهند. آیا این رفراندوم تبعات منفی دیگری نیز برای مردم کردستان عراق داشته است؟
بله. کافی است که تنها به وضعیت مرزهای اقلیم با کشورهای همسایه اشاره کنم. مرزهای ایران با اقلیم، ترکیه با اقلیم، اینها همه در دست ترکیه و ایران هستند. نمیگذارند از آنجا آمد و شد صورت بگیرد، کسی بیاید و برود، تجارتی ، بازرگانی در این مرزها بشود. این از لحاظ اقتصادی زیان بزرگی برای مردم کردستان عراق است.
بعضی از طرفداران بارزانی در ایران می گویند، یعنی ادعا داشتند، که اقلیم کردستان حیاط خلوت آمریکاست و آمریکا اجازه نمیدهد که نیروهای دولت مرکزی عراق وارد کرکوک شوند. حتی پریشب یکی از خبرنگاران ایرانی در اربیل اعلام کرد آمریکا به دولت عراق التیماتوم داده که نیروهای حشدالشعبی در کمتر از ۲۴ ساعت از کرکوک بیرون بروند، وگرنه این نیروها را بمباران هوایی میکند. البته از همان ابتدا مشخص بود که این اخبار نادرست است. اما موضع آمریکا در این میان چه بود؟
آمریکاییها هشدار دادند؛ اما نه به دولت عراق که به دولت اقلیم هشدار دادند. از اول هشدار داده بودند؛ نه فقط آمریکا، بلکه اتحادیه اروپا، کشورهای عربی، انگلستان، آلمان، اینها همه هشدار داده بودند که ما با شما همپیمان هستیم و میخواهیم به این همپیمانی ادامه بدهیم ، میخواهیم به شما کمک بکنیم، میخواهیم به نیروهای پیشمرگه کمک بکنیم، در این وضعیت که هنوز جنگ با تروریستهای داعش تمام نشده، برگزاری رفراندوم کار درستی نیست. به آقای بارزانی و سرکردگان دیگر کرد در اقلیم گفتند که اگر رفراندوم انجام بدهید بعدا ما از شما دفاع نخواهیم کرد. با برگزاری رفراندوم ممکن است دستآوردهای ۲۶ سال گذشته و حقوقی که قانون اساسی عراق به شما داده را هم از دست بدهید.ولی متاسفانه کسی گوش نکرد به این هشدار و الان هم ما هزینه این ندانمکاری بارزانی را میدهیم و باید این را خوب بدانیم که آمریکا اگر چراغ سبز را برای حشدالشعبی و نیروهای عراقی روشن نکرده بود، هیچوقت نیروهای حشد الشعبی با نیروهای عراقی نمی توانستند وارد کرکوک و مناطق دیگر بشوند. مثلا همین خبرنگار ایرانی که در اربیل گفته بود بمباران می کنند، آنجایی که ادعا شد هواپیماهای آمریکایی بمباران کردهاند، جایی بود به اسم کیوان که مقر نیروهای آمریکایی آنجا بود. چطور می شود نیروهای آمریکایی این مناطق را از هوا بزنند؟ اینها همه اش شایعه بود بخاطر اینکه یک روحیهای به مردم کرد بدهند که روحیهشان شکسته است و دچار یک آشفتگی درونی بسیاری شده اند. نمی دانم اگر شما دوست کرد از نزدیک داشته باشید و با او حرف زده باشید و بدانید که آنها بخاطر ندانمکاری همین آقای بارزانی و دیگر سرکردگان اتحادیه میهنی، حتی اتحاد اسلامی و احزاب کوچک دیگر که این رفراندوم را تایید کردند، در چه مشکل بزرگی کردها بسر می برند.
گوران چی؟ نظرتون درباره گوران چیست؟ گورن یک مقدار متفاوت نبود؟
گوران متفاوت بود. گوران تا آخرین لحظه، حتی روز برگزاری رفراندوم، با جماعت اسلامی اطلاعیه دادند که این اشتباه بزرگی است و پارلمان تعطیل شده، بحران های اقتصادی داریم نیروهای پیشمرگ یکی نیستند، نیروهای پلیس یکی نیستند، درست است حکومتی هست به نام حکومت اقلیم کردستان ولی در مناطق زیر سلطه اتحاد میهنی، بارزانی هیچکاره است و در مناطق زیر سلطه پارتی، اتحاد میهنی هیچکاره است. دو اداره متفاوت دولتی در اداره اقلیم کردستان بود. گوران با جماعت اتحاد اسلامی در مورد رفراندوم هشدار دادند، قبول نمیکردند، خواهان الغای رفراندوم بودند ولی در آخرین روز که متاسفانه رفراندوم برگزار میشد، هم گوران هم جماعت اسلامی به رفراندوم پیوستند و رای دادند.
بارزانی در مورد برخورد ترکیه هم ظاهرا اشتباه محاسبه داشت و تصور میکرد که با کمک به دولت ترکیه در سرکوب کردهای آن کشور و تضعیف پ ک ک و نیز فروش نفت ارزان و انتقال صدهاهزار بشکه نفت از ترکیه و تبدیل اقلیم به بازار اجناس آن کشور، ترکیه در قبال همهپرسی استقلال ساکت خواهد نشست؟
به نظر من، این توطئه ای بود که ترک ها به کمکجمهوری اسلامی به راه انداختند. اول آمدند پرچمکردستان عراق را در دیدارهای اردوغان و داوود اغلو با بارزانی در کنار پرچم ترکیه سر میز گذاشتند بعد از آن همدر فرودگاه استانبول پرچم کردستان عراق را بلند کردند.آقای بارزانی را با این پرچم فریب دادند و گفتند مامشکلی با کشور در شمال عراق نداریم و آقای بارزانی رابه این روز انداختند. قبلاً دولت عراق ۱۷ درصد از بودجهکشور را به اقلیم کردستان میداد. ترک ها گفتند بیاییدگاز و نفت را مستقیما به ما بفروشید. ما راه را به دروازههای جهانی برای شما باز میکنیم. شما مستقل باشید، باعراقی ها چکار دارید؟ با این حرف ها، با این اطمیناندادنها، آقای بارزانی را فریب دادند . همین رسانههایآقای بارزانی تا یک هفته قبل از برگزاری رفراندوممیگفتند که ترکیه پشتیبان کشور مستقل کردها در شمالعراق است. تازه در هفته آخر فهمیدند ترکیه این ها را بهباتلاق انداخته و با جمهوری اسلامی ایران بر سر همهچیز به توافق رسیدهاند. دیروز هم آقای سعدی احمدپیره، سخنگوی اتحادیه میهنی کردستان، در یک جلسهمطبوعاتی گفت که در جنگ کرکوک، در کنار قاسمسلیمانی، رئیس سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه، میت،هم حضور داشته و حتی حکومت سوریه، علیرغممشکلاتی که دارد، آنها هم آگاه بوده اند از این مسئله. مامیدانیم حکومت عراق دست نشانده جمهوری اسلامیایران است. برخی از مردم میپرسند چرا اقلیم کردستانیا آقای بارزانی یا اتحادیه میهنی، برای مسائل کردستانعراق، با قاسم سلیمانی دیدار میکنند و چرا نمیروند باعبادی نخست وزیر توافق بکنند؟ راستی این است کهآقای عبادی شاید بگویم استاندار عراق است از طرفجمهوری اسلامی ایران؛ به همین خاطر زمام امور درعراق، البته با چراغ سبز آمریکا، تا امروز در دست ایران وآقای قاسم سلیمانی است.
تا پیش از این همهپرسی، در همه جا با مسعود بارزانی به عنوان رهبر یک کشور نیمهمستقل رفتار میشد، اما اکنون ظاهرا حتی اقلیم کردستان عراق را هم نمیتواند ترک کند، نه از طریق هوایی و نه از طریق زمینی. حتی ممکن است اگر بخواهد اقلیم را ترک کند توسط نیروهای عراقی دستگیر شود. چگونه وضعیت اقلیم به اینجا رسید؟
ببینید، من بیشتر از شما میگویم و اضافه میکنم.واقعیت این است که قبل از رفراندوم، کردستان عراقکشور مستقلی بود ولی به رسمیت اعلامش نکرده بودند.فرودگاهها در دست اقلیم کردستان بودند، مرزها در دستاقلیم کردستان بودند، ویزا در دست اقلیم کردستان بود،صدور شناسنامه و اوراق رسمی، همه، در دست دولتاقلیم کردستان بود. با این رفراندوم، ما همه اینها را ازدست دادیم. دولت اقلیم، طبق توافقی که جدیدا با همینآقای بارزانی کردهاند، باید مرزها را همه تسلیم همینحکومت مرکزی عراق کند. فرودگاه ها، حتی ارتش عراقمیبایستی برگردند به اقلیم کردستان. نه تنها درکرکوک،بلکه حتی در داخل اقلیم. اقلیم کردستانی که یک سربازعراقی در مدت ۲۶ سال گذشته، یک پلیس عراقی، یککارمند عراقی نبوده، الان باید آنها هم بیایند و ارتش وپلیس و کارمند عراقی در مرکز شهرهای اقلیم کردستانمستقر بشوند.
با این حساب که صحبت میکنید آیا برخلاف چیزی که طرفداران بارزانی میگویند که بقیه کردها خیانت کرده اند آیا میشود گفت که واقعاً خیانت اصلی را خود مسعود بارزانی به مردم کردستان عراق کرد؟
ببینید، خیانت را بارزانی و ناخواسته همه آنهایی کردندکه فریب سخنانش را خوردند. اول آقای بارزانی آمد گفت۸۰ کشور جهان پشتیبان ما هستد، مرحله بعد که اینکشورها همه آمدند گفتند که نه ما پشتیبان نیستیم وخواهان یکپارچگی عراق هستیم، آقای بارزانی آمد گفتاینها در نشستهایی که با هم داریم چیزی میگویند ووقتی با رسانه های گروهی حرف میزنند چیز دیگریمیگویند. بارزانی فریب میداد، این فریب دادن آقایبارزانی ادامه داشت. متاسفانه برخی از سرکردگاناتحادیه میهنی ، جماعت اسلامی کردستان، چند تا ازاحزاب کوچکتر و همینطور بسیاری از نویسندگان وروشنفکران بزرگ اقلیم کردستان عراق، به جز اقلیتی،همه فریب خوردند. مردم هم وقتی حرفها و اصرارهایآقای بارزانی را میشنیدند میگفتند حتماً یک چیزیهست ، شاید بارزانی یک چیزی میداند! بارزانی اطمینانمیداد به مردم، به احزاب، به کردها در ایران و ترکیه و درسرتاسر جهان، که رفراندوم راه درستی است و اومیتواند در برابر همه جهان، ازجمله آمریکا و ایران وعراق و ترکیه بایستد و کشور مستقل کردستان را اعلامبکند که متاسفانه اینطور نشد. الان در کردستان عراقوضعیت خیلی وخیم است و، همچنانکه گفتم، ارتشعراق بیش از چهل درصد از نواحی کردنشین عراق راتصرف کرده و معلوم هم نیست چه پیامد های بد دیگریدر انتظار مردم کردستان عراق است.
به عنوان آخرین سوال، اقلیم کردستان روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه، و بعد از فتح کرکوک تا ۶۵۰ هزار بشکه می فروخت
نزدیک به ۸۰۰ هزار. در حالی که کشور ۸۰ ملیونی ایران ۲ ملیون بشکه در روز میفروشد. ببینید، این رقم بسیار بالا بود، ولی گفته میشود که بحران اقتصادی در کردستان عراق بسیار شدید بود، فساد گسترده مالی بود، بیکاری بود و حتی پیشمرگهها بعضاً سلاح های خودشان را میفروختند و میرفتند پناهنده میشدند به اروپا. حقوقها داده نمیشد و اکنون اقلیم حدود ۴۰ میلیارد دلار بدهی دارد. این از وضعیت اقتصادی اقلیم. از بعد سیاسی هم متاسفانه پارلمان بسته شده بود. رئیس اقلیم هم که مدتی بود که دوره اش گذشته بود. یعنی به شکلی یک حکومت غیرقانونی در اقلیم بر سر کار است. گفته بودند به زودی انتخابات برگزار میشود که این انتخابات را هم انداختند عقب .
هنوز رسما به تعویق نیانداخته اند. چون قرار بود دیروزپارلمان این مسئله را در دستور کار خود قرار بدهد، ولینشد و آن نشست ملغی شد .
پس هنوز رسما به تعلیق نیفتاده . خوب، آیا ناکارآمدی دولت بارزانی در ۱۴ سال گذشته و همینطور تبعات سنگین همهپرسی استقلال کردستان عراق و نیز از دست دادن ۴۰ درصد از سرزمینهای کردستان باعث نمیشود که مردم کردستان عراق علیه دولت اقلیم اعتراضهایی انجام بدهند؟ آیا، با ادامه شرایط کنونی، مسعود بارزانی میتواند به حکومت ادامه بدهد؟
چه مردم کردستان بخواهند و چه نخواهند، با اینرفراندوم و با این وضعیتی که پیش آمده آقای بارزانیدورانش به پایان رسیده. او دیگر نمیتواند بر کردستانعراق، بر دولت اقلیم و حتی بر حزب دموکرات کردستانعراق رهبری کند و تسلط داشته باشد. امروز کردستانعراق آینده نامعلوم و خطرناکی در پیش دارد. اگر احزابو مردم دست به دست یکدیگر ندهند و به زودی یکطرحی نریزند برای رهایی از این وضعیت وخیم، شاهدفروپاشی کامل ساختار اقلیم خواهیم بود. چاره اول کاراین است که آقای بارزانی و دولت اقلیم کردستان، هرچهزودتر، هر دو استعفا بکنند و یک حکومت انتقالیتکنوکرات تشکیل بشود. یک سر و سامانی به این وضعیتبدهد و با عراق و آمریکا و ایران و ترکیه هم سریعا واردمذاکره بشود و سپس انتخابات پارلمان و ریاست اقلیمکردستان برگزار بشود.
بسیار عالی. مسئله آخر هم در مورد اینکه به هر حال کردهای عراق با ایرانیان همتبار هستند، فرهنگ و تاریخ و اسطورههای مشترک دارند. شما چه انتظاری از مردم ایران دارید؟
درسته. ما هزاران سال است با هم هستیم، فرهنگمشترک داریم با هم خویشاوندی داریم. بیش ار هر کشورو ملت دیگری ایران و ایرانیان باید پشتیبان مردم کردعراق باشند و این خویشاوندی که از لحاظ زبانی وفرهنگی و تاریخی داریم بیشتر ما را با هم متحد بکند .
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمیکند.
توجه داشته باشید کامنتهایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید