چرا عملیات ترکیه در شمال سوریه اهمیت دارد

دولت ترکیه نیروهای کرد این منطقه را متحدان جدایی‌طلبان کرد آن کشور محسوب می‌کند. واقعیت این است که به رغم تغییراتی که در سیاست ترکیه نسبت به درگیری در سوریه روی داده، مخالفت با خودگردانی کردهای ترکیه همواره سیاستی ثابت و بی چون و چرا باقی مانده است.
ترکیه به هیچ روی حاضر به پذیرش تحولی نیست که آن را تهدید ناشی از ایجاد منطقه خودگردان کرد در مرزهای جنوبی خود محسوب می‌کند و به وضوح مایل است برای حذف این خطر، قدرت نظامی لازم را به کار گیرد، اما تا چه اندازه و دامنه کاربرد این قدرت به سوی شمال سوریه گسترش خواهد یافت؟
از مدت‌ها پیش، ایالات متحده نیروهای کرد را آموزش داده و از آنان حمایت کرده است و در واقع، آنان توانمندترین متحدان آمریکا در جنگ علیه داعش بوده‌اند. و با شکست داعش، دست کم از لحاظ در اختیار داشتن اراضی، کردها قادر هستند تسلط خود را در منطقه‌ای با وسعت قابل توجه در شمال ترکیه تثبیت کنند.
برای دولت آمریکا، حمله ترکیه به کردها مساله‌ای دشوار را ایجاد کرده است. اظهارات نامناسب یکی از سخنگویان نظامی آمریکا درباره ایجاد یک نیروی مرزی کرد جهت حفظ امنیت در شمال سوریه بود که باعث شد دولت ترکیه حملات خود را آغاز کند.

هرچند آمریکائیان بعدها در صدد برآمدند تا ایجاد این نیروی مرزی را کم اهمیت جلوه دهند و گفتند که هدف آنان صرفا ادامه ترتیبات کنونی است، ظاهرا فرماندهان آمریکایی در منطقه و سخنگویان دولت دونالد ترامپ قرائت‌های متفاوتی داشته‌اند.

نظامیان آمریکایی بر ادامه حمایت از متحدان کرد خود تاکید داشته‌اند در حالیکه مقامات دولتی با دشواری در صدد بوده‌اند از کردها فاصله بگیرند و همزمان دولت ترکیه را به خویشتن‌داری دعوت کنند.

چنین موقعیتی برای دولت آمریکا دشوار است: ترکیه به عنوان هم‌پیمان آمریکا در ناتو درگیر جنگی شدید علیه متحدان کرد آمریکا در شمال سوریه است و اوضاع ممکن است بدتر از این هم بشود.

اگر عملیات تهاجمی ترکیه به سمت شرق و شهر منبیج گسترش یابد، این خطر جدی وجود دارد که جنگ در مناطقی روی دهد که نیروهای ویژه و مربیان نظامی آمریکایی در آنها حضور دارند. در حالیکه استراتژی آمریکا در سوریه در حال شکل‌گیری است، نیروهای کرد عاملی مهم در این استراتژی محسوب می‌شوند.

ممکن است که داعش از نظر نظامی شکست خورده باشد اما محور توجه دولت آمریکا تغییر یافته است. در حال حاضر، اصل هدایت‌کننده در سیاست منطقه‌ای ایالات متحده مهار کردن ایران است که به واسطه حمایت از حکومت بشار اسد، به یکی از معدود طرف‌هایی تبدیل شده از جنگ داخلی سوریه نفع برده‌اند.

آمریکا می‌خواهد توانایی حکومت بشار اسد در گسترش نفوذ آن به مناطق کلیدی سوریه را محدود کند و همزمان، مانع از آن شود که روسیه ابتکار عمل دیپلماتیک را در این کشور در دست بگیرد.

بحران شمال سوریه نشان می‌دهد که سیاست چند محوری ایالات متحده در راستای مبارزه و شکست داعش برای ایجاد ثبات در سوریه کافی نبوده است. در واقع، بخش‌هایی از سوریه هنوز هم نبردگاه‌هایی خطرناک باقی مانده‌اند.

بخش‌های بزرگی از سوریه لااقل از نظر اسمی در اختیار دولت بشار اسد است اما در مواردی، عملا شبه نظامیان نیمه مستقل بر آنها تسلط دارند.

مقاومت کردها

ایران هم دارای نمایندگان متعددی در سوریه است. گروه‌های مخالف که به نحوی با شبکه القاعده مرتبط هستند نیز بخش‌هایی از خاک این کشور را در ا ختیار دارند. چنین وضعیتی مبنای مناسبی برای ایجاد ثبات نیست و می‌تواند زمینه مساعدی را برای ظهور اسلامگرایی افراطی ایجاد کند.

دشوار بتوان نشان داد که به چه نحو تمرکز توجه آمریکا بر مهار ایران در سوریه خواهد توانست باعث کاهش تنش شود.

اما عملیات نظامی ترکیه برای دولت آن کشور نیز بدون خطر نیست. پیشروی ترکیه در صحنه عملیات نظامی به خاطر مقاومت کردها و شرایط جوی ادامه داشته اما یکسان نبوده است و با موانعی مواجه شده است.

جنگ اخیر باعث ایجاد ابهامات بیشتری شده است. ترکیه که تنها چند سال پیش یک هواپیمای نظامی روسی را که گفته بود از سوریه به حریم هوایی آن کشور تجاوز کرده سرنگون کرد، به گفته برخی منابع به توافقی با روسیه دست یافته تا بتواند از آسمان شمال سوریه برای عملیات نظامی استفاده کند. (روسیه که عملا بر آسمان سوریه مسلط است مانع از ورود هواپیماهای ترکیه نشده است.)

همچنین به گفته موسسه تحقیقاتی مطالعات جنگ در آمریکا، شواهدی در دست است که نشان می‌دهد که نیروهای دولتی سوریه به کردها اجازه داده‌اند تا قوای کمکی خود را از اراضی تحت تسلط آنان عبور دهند و به مقابله با نیروهای ترکیه در عفرین اعزام کنند.

در تحقیقات اخیر این موسسه به این موضوع اشاره شده است که اوایل این هفته، نیروهای طرفدار دولت سوریه به سوی یک ستون زرهی ترکیه که به سوی مناطق جنوب شرق سوریه حرکت می کرد آتش گشودند.

نبردهای جدید

هدف ترکیه ممکن است در اختیار گرفتن مواضعی برای جلوگیری از عملیات آتی نیروهای دولتی سوریه در این منطقه باشد. دولت سوریه عملیات نظامی ترکیه در خاک خود را تجاوز به حق حاکمیت خود محسوب می کند و دولت ترکیه درصدد است مانع از کمک نظامی سوریه به کردها شود.

در حال حاضر، نبردهای جدیدی در جریان است که در آنها، علایق قدرت های بیرونی به عوامل تعیین کننده تبدیل شده است. ترکیه واقعا نسبت به تبعات امنیتی تحولات شمال سوریه حساسیت دارد و ایالات متحده می‌کوشد این حساسیت را درک کند .

در عین حال، رویکرد ترکیه نسبت به بحران سوریه متلون و ناثابت بوده است.

خصومت قدیمی ترکیه نسبت به بشار اسد اندکی تعدیل یافته زیرا ترکیه در صدد است با جلب حمایت روسیه و ایران، راهی دیپلماتیک را برای شکل دادن به آینده سوریه یا دست کم نواحی مرزی آن کشور بیاید.

این تلاش دیپلماتیک تا حدود زیادی با شکست مواجه شده و اجلاس صلح که اخیرا روسیه در شهر سوچی برگزار کرد دستاوردی بیش از نشست‌های متعدد ژنو نداشته است.

دامنه و ابعاد عملیات نظامی ترکیه در سوریه بر روابط آن کشور با روسیه، سوریه و ایران خواهد گذاشت و برای آینده ارتباط با آمریکا و روابط وسیع‌تری که در چارچوب ناتو دارد نیز موثر خواهد بود.

و این خطر هم وجود دارد که ترکیه با تاکید بیش از حد بر استقلال عمل خود، هرچه بیشتر از هم‌پیمانان خود در ناتو دور شود و این موضوعی است که باعث نگرانی در پایتخت‌های کشورهای عضو ناتو شده است.