ترامپ، برجام و تحریم ها؛ پاسخ به چند پرسش کلیدی برای امشب

تحریم هایی که ترامپ باید امشب درباره آن تصمیم گیری کند، چیست؟
قانون کاهش مشتریان نفت خام ایران و تحریم بانک و موسسات مالی پرداخت کننده پول نفت صادراتی ایران که از کاهش مرحله به مرحله خرید نفت ایران خودداری می‌کنند.
آمریکا چند دسته تحریم علیه ایران اجرا می‌کند؟
تحریم های آمریکا علیه ایران شامل دو شکل تحریم اولیه و ثانویه است. تحریم‌های اولیه تحریمی است که ایالات متحده مستقیما علیه ایران تصویب کرده و این کشور را هدف قرار داده است. تحریم‌های ثانویه تحریم افراد، موسسات و دولت‌هایی است که با ایران همکاری می کنند و در واقع تحریم غیرمستقیم علیه ایران است. برجام این دسته از تحریم‌ها یعنی تحریم‌های ثانویه اتمی را رفع کرده است.
تحریم‌های ثانویه علیه ایران که رفع شده چند گروه است؟
قوانین تحریم فدرال که توسط کنگره آمریکا تصویب شده و بخشی از قوانین ملی آمریکا است؛ بخشنامه ها یا دستورات اجرایی که توسط رئیس جمهور آمریکا صادر شده؛ و قوانین تحریم ایالتی که علیه ایران اجرا می‌شود.
آیا بخشی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران به طور دایمی لغو شده است؟
دستورات اجرای رئیس جمهور که تحریم‌های مرتبط با برنامه اتمی ایران علیه این کشور اعمال می‌کرد، با دستور مشابهی به طور دائم لغو شد.
رفع چه تحریم‌های اتمی علیه ایران دائمی نیست؟
دولت ایالات متحده بر اساس برجام متعهد شده است که اجرای تحریم‌های مرتبط با برنامه اتمی ایران را "متوقف" کند. اصطلاح توقف به این دلیل به کار می‌رود که برخی از تحریم‌ها مصوبه کنگره است و در ردیف قوانین ملی و لازم الاجراست. رئیس جمهور آمریکا باید با صدور فرمانی گروهی از تحریم ها را هر چهار ماه یک بار و گروهی دیگر را هر شش ماه متوقف کند. دولت آمریکا بر اساس برجام متعهد است که از اجرای قوانین ایالتی هم جلوگیری کند.
آیا ایران به تعهدات خود در برجام پایبند بوده؟
مرجع داوری درباره پایبندی ایران به تعهدات خود در برجام، آژانس بین المللی انرژی اتمی است که تنها سازمان بی طرف فنی در این زمینه در جهان است. توافق برجام و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، آژانس را ملزم کرده که هر سه ماه یک بار درباره اجرای تعهدات ایران در برجام گزارش بدهد. آژانس از ابتدای اجرای توافق برجام تاکنون در ۱۱ گزارش، پایبندی ایران به همه تعهدات این کشور را تایید کرده است.
آیا آمریکا تعهدات خود عملی کرده است؟
مرجع داوری درباره اجرای تعهدات طرف های ایران در توافق برجام، خود کشور ایران است. ایران می گوید ایالات متحده آمریکا در مجموع گرچه تحریم های اتمی علیه ایران را رفع کرده اما موانع موثر در راه سرمایه گذاری موسسات مالی و بانکی بزرگ دنیا در ایران را برنداشته است. ایران معتقد است علیرغم اینکه آمریکا هیچگاه توافق برجام را دقیق و موثر اجرا نکرده اما در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما به تعهدات خود بیشتر از دوره دونالد ترامپ پایبند بوده است.
انتقاد ترامپ و مخالفان آمریکایی به برجام چیست؟
مخالفان برجام در آمریکا می گویند بندهایی از این توافق که راه انحراف احتمالی ایران به ساخت سلاح اتمی را مسدود کرده، موقت است و ایران پس از پایان محدودیت‌های زمانی در نظر گرفته شده در برجام، مجددا می تواند کار بر برنامه هایی را آغاز کند که ظرفیت رسیدن به مرحله ساخت سلاح اتمی را دارد. دیگر موضوعی که مخالفان آمریکایی برجام می‌گویند این است که توافق هسته‌ای منابع مالی مسدود شده ایران را آزاد کرده اما به برنامه موشک‌های بالستیک ایران و اقدامات منطقه‌ای این کشور در خاورمیانه نپرداخته است. به تعبیر مخالفان، دسترسی مجدد ایران به منابع مالی‌اش که برجام آن را مهیا کرده، "باعث تشدید اقدامات بی ثبات کننده ایران" از جمله در سوریه، عراق و یمن شده است.
مخالفان ایرانی برجام چه می‌گویند؟
مخالفان ایرانی برجام می گویند مذاکره کنندگان جمهوری اسلامی ایران امتیازات زیادتر از حدی که آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر نظام جمهوری اسلامی تعیین کرده بود، به طرف های غربی داده اند و عملا باعث تعطیلی برنامه اتمی ایران شده‌اند در حالی که به عقیده آنها نظام جمهوری اسلامی به طور کامل از منافع رفع تحریم ها برخوردار نشده است. موضوع دیگری که مخالفان که عمده آنها از طیف اصولگرایان هستند می گویند برگشت تحریم های بین‌المللی علیه ایران به آسانی صورت می گیرد در حالی که بازگشت برنامه هسته ای به ایران به شرایط پیش از برجام، طولانی و زمانبر خواهد بود.
موضع اروپایی ها در قبال انتقادات ترامپ چیست؟
سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان و اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده در اجرای برجام، خواهان اجرای بی کم و کاست توافق هسته‌ای از سوی همه طرف‌ها از جمله ایالات متحده آمریکا هستند. اروپا می گوید اگر برجام نقصی دارد، اجرایش بهتر از کنار گذاشتن کامل آن است.
روسیه و چین چه می‌گویند؟
روسیه می گوید هرگونه مذاکره و تصمیم گیری درباره برجام باید با توافق و اجماع همه طرف های برجام از جمله ایران باشد. چین هم خواهان پابیندی آمریکا به توافق است نشانه‌ای از آشکار از تمایل به اجرای شروط دونالد ترامپ در محدود کردن برنامه موشک های بالستیک ایران از خود نشان نداده است.
برجام اشاره‌ای به برنامه موشکی ایران دارد؟
توافق برجام صرفا درباره برنامه هسته ای ایران و رفع تحریم‌های بین المللی علیه آن است و هیچ موضوع دیگری از جمله برنامه موشکی ایران را در برنمی‌گیرد.
شورای امنیت به برنامه موشکی ایران پرداخته است؟
توافق برجام در یک قطعنامه از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد تایید شده است. در یکی از پیوست های این قطعنامه از ایران خواسته شده "هیچ فعالیتی مرتبط با موشک های بالستیک طراحی شده با قابلیت حمل سلاح های هسته ای، شامل پرتاب با استفاده از چنین فناوری‌های موشک‌های بالستیک، صورت ندهد".
آیا قوانین بین‌المللی ایران را از داشتن موشک بالستیک محروم می‌کند؟
تا زمانی که دولت‌ها سلاح‌های متعارف تولید، خرید یا نگهداری می‌کنند، به طور عادی هیچ مقررات بین‌المللی نمی تواند آنها را از داشتن سلاح‌هایی که برای مصارف دفاعی است، محروم کند. تولید و آزمایش و نگهداری موشک های بالستیک ایران که برد آن از سوی این کشور محدود به دوهزار کیلومتر هم شده، خلاف هیچیک از مقررات بین المللی موجود در جهان نیست.
آیا خروج آمریکا به معنی فروپاشی برجام است؟
در صورتی که ایران تمایل داشته باشد به تعهداتش بر مبنای این توافق ادامه بدهد و دیگر شرکای برجام یعنی اروپا، چین و روسیه هم به آن پایبند بمانند، توافق می‌تواند بدون حضور آمریکا ادامه داشته باشد.
آیا برجام قابل تغییر دادن است؟
اعمال تغییر یا الحاق متمم در متن توافق برجام پیش بینی نشده است و راه از پیش توافق شده در این باره بسته است.هیچیک از طرف های برجام هم به جز ایالات متحده آمریکا به مذاکره دوباره بر سر مفاد یا اعمال تغییر در این توافق تمایلی نشان نداده‌اند.
در صورت نقض توافق از سوی ترامپ، گزینه های ایران چیست؟
استفاده از مکانیزم حل اختلاف که در خود برجام پیش بینی شده یکی از راه هاست. بازگشت برنامه اتمی ایران به پیش از برجام یا از سرگیری بخش هایی از آن یکی دیگر از واکنش های احتمالی ایران خواهد. احتمال اینکه برجام بدون حضور آمریکا و با تضمین اروپا به حیات خود ادامه دهد هم وجود دارد. دو مقام های ارشد جمهوری اسلامی ایران هم یکی از گزینه ها را خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی اعلام کرده اند.