آنکارا به مسکو نزدیک شده و اردوغان به پوتین، شبیه گردیده.
پس از پیروزی در داخل، حالا چهار مسأله عمده دیپلماتیک روی میز کار اردوغان قرار دارد؛ چهار چالش عمده پیش روی مردی که خط سیاست خارجی‌اش مدتی است روی موج غرب‌ستیزی افتاده است.
اتحادیه اروپا نگران است
دستکم از کودتای ژوئیه ۲۰۱۶ به این سو، روابط میان ترکیه و اتحادیه اروپا ناآرام و طوفانی بوده است.
کودتای ژوئیه همان بهانه‌ای بود که اردوغان برای سرکوب و حذف محالفانش نیاز داشت. پس از کودتا، حزب حاکم عدالت و توسعه هزاران نفر از جمله رهبران حزب دموکراتیک خلق‌ها، و صدها روزنامه‌نگار را دستگیر و زندانی کرد. ده‌ها هزار کارمند دولت نیز از کار برکنار شدند. حتی ویکی‌پدیا هم مدتی فیلتر شد. این حذف و تصفیه گسترده که از ژوئیه ۲۰۱۶ تا امروز ادامه داشته، و همچنین زمزمه‌هایی که از همان زمان در مورد احیا مجازات اعدام در ترکیه به گوش می‌رسد، برای بروکسل ناخوشایند و نگران‌کننده است.
پس از کودتادی ژوئیه ۲۰۱۶، کارزار انتخاباتی حزب اردوغان در کشورهای اروپایی در جریان همه‌پرسی قانون اساسی (آوریل ۲۰۱۷) آتش تنش میان ترکیه و اروپا را شعله‌ورتر کرد.
در آن زمان، همایش انتخاباتی وزیر دادگستری ترکیه در آلمان برای تبلیغ رأی «آری» در همه‌پرسی لغو شد و سپس هلند از فرود هواپیمای وزیر خارجه ترکیه برای ایراد سخترانی انتخاباتی در روتردام جلوگیری کرد. اردوغان در واکنش، دولتهای آلمان و هلند را «فاشیست و نژادپرست» خطاب کرد و طی سخنانی گفت که اگر اروپایی‌ها راه کنونی خود را ادامه دهند، دیگر نمی‌توانند روی امنیت و آرامش را در خیابان‌هایشان ببینند. هرچند، او با این سخنان توانست احساسات ملی‌گرای ترک‌ها را به نفع کارزار «آری» برانگیزند و بسیج کنند، اما درعین حال بیش از پیش با اروپا فاصله گرفت.
مسأله مهاجران یکی دیگر از محورهای اصلی تنش آنکارا و بروکسل است.
ترکیه و اتحادیه اروپا در مارس ۲۰۱۶ توافق‌نامه‌ای به امضاء رسانده‌اند که به موجب آن آنکارا موظف شده که جلوی موج مهاجرتی به اروپا از طریق ترکیه را بگیرد، و در یک کلام، همچون یک سپر مهاجرتی برای اروپا عمل کند. اردوغان بارها تهدید کرده که این توافق‌نامه را به حالت تعلیق درمی‌آورد و «میلیون‌ها» مهاجر را به اروپا می‌فرسد.
همین تنش‌ها امروز باعث شده که پس از پیروزی اردوغان در انتخابات، بروکسل تنها به صدور یک بیانیه کوتاه تبریک اکتفا کند. تنها چند روز پس از پیروزی اردوغان، چهارشنبه ۲۷ ژوئن، شورای وزرای اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرد که مذکرات پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا به حالت تعلیق درآمده است.
واقعیت آن است که از مدتها پیش، حزب اعتدال و توسعه اشتیاق خود را به پیوستن به اتحادیه اروپا از دست داده است. اگرچه در بدو ورود به قدرت، برگ برنده اردوغان در مقابل کمالیست‌های ملی‌گرا، رابطه مناسب این حزب با اروپا بود، اما مجموعه‌ای از اتفاقات داخلی و جهانی باعث شده میان او و اروپا فاصله بیفتد و او روز به روز مسیری مخالف آنچه بدواً برگزیده بود در پیش بگیرد. آنچه مشخص است، چشم پوشی از رویای ترکیه اروپایی، دست اردوغان را در این سالها برای سرکوب بازتر کرده است.
جهان اسلام، رهبر می‌خواهد
سالهاست که اردوغان، با تأکید بر آرمان فلسطین و با تکیه بر میراث امپراطوری عثمانی، در رویای ایفا نقش رهبری جهان اسلام است. امروز، با توجه به آنکه عربستان تحت رهبری محمد بن سلمان عملاً به متحد منطقه‌ای اسرائیل بدل شده، اردوغان راه را برای تبدیل آنکارا به پایتخت جهان اسلام هموارتر می‌بیند.
اردوغان درون مرزهای ترکیه توانسته همان مأموریتی را به پایان برساند که نجم‌الدین اربکان، معمار اسلام‌گرایی ترکیه از انجام آن ناتوان ماند. دو دهه پس از کودتای پست‌مدرن ارتش علیه اربکان در سال ۱۹۹۷، و به شکلی بی‌سابقه از زمان شکل‌گیری ترکیه نوین به دست مصطفی کمال آتاتورک، اردوغان توانسته حضور اسلام‌گرایان در قدرت را تضمین کند، و با پاگذاشتن در کفش پدر ملت، ترکیه را، به جای لائیسته و پیوند با غرب، در مسیر تمدنی دیگری قرار دهد؛ مسیری که با احیا و تقویت نظام آموزشی مدارس مذهبی تربیت امام خطیب، ساخت مساجد، و افزایش بودجه و کارمندان سازمان دیانت از پیش زیرسازی آن انجام شده است. سازمان دیانت از مدتها قبل شبکه تلویزیونی و خطوط تلفن مجانی برای مشاوره در مورد رعایت قوانین اسلامی را دارد. رویای اردوغان اما محدود به مرزهای ترکیه نیست.
اردوغان که پیشتر همزمان با بهار عربی، مزه قرار گرفتن در جایگاه قهرمان مسلمانان سنی را چشیده، حالا با اختیارات و امتیازات قانونی ویژه‌ای که به درست آورده، بدون شک مصمم‌تر مسیر ایجاد یک امپراطوری سنی فراملی در خاورمیانه را طی خواهد کرد.
پس از آنکه ترامپ اعلام کرد تصمیم دارد بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت بشناسد، اردوغان از نخستین رهبران جهان اسلام بود که اعتراض کرد و وعده داد کشورهای مسلمان را بسیج کند. او خیلی زود ابتکار عمل را به دست گرفت و رهبران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی را در نشستی فوق‌العاده در استانبول گردهم آورد. در افتاحیه این نشست، اردوغان ضمن معرفی دولت اسرائیل به‌عنوان «دولت ترور» گفت: «کاری که اسرائیل با فلسطینی‌ها می‌کند، گرگ با گوسفندان نمی‌کند.»
با این حال، بسیاری از ملی‌گرایان سکولار ترکیه –که امروز متحد اردوغان هستند— ایجاد یک حوزه نفوذ اسلامی فرامرزی را همسو با منافع ملی ترکیه نمی‌دانند، چالش اصلی اردوغان اما نه در داخل ترکیه که در خارج است و به رقبای منطقه‌ای ترکیه مربوط می‌شود که جاه‌طلبی مشابهی دارند: جبهه شیعیان به رهبری ایران و جبهه سنی‌های سلفی به رهبری علما و شیوخ نجد در عربستان.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید