جنگ قدرت در دربار سعودی؛ ستون‌ها فرو می‌ریزند یا کاخ پابرجا خواهد ماند

ه گفته یکی از این منابع، شاهزاده احمد، تنها برادر تنی زنده ملک سلمان از حمایت اعضای خانواده، دستگاه امنیتی و برخی کشورهای غربی برخوردار است.

از سال ١٩٥٣، شش برادر بر یکی از آخرین نظام های پادشاهی مطلقه در دنیا حکومت کرده‌اند که همگی پسران ملک عبدالعزیز آل سعود، بنیانگذار عربستان مدرن یا حکومت سوم عربستان بوده‌اند. تولید وسیع نفت به وسیله شرکت‌های غربی در زمان او آغاز شد و او بود که در سال ١٩٤٥ بر عرشه یک ناوشکن آمریکایی در دریای سرخ با فرانکلین روزولت رئیس جمهور وقت آمریکا دیدار کرد و اتحادی را با این کشور رقم زد که تا به حال پا برجا مانده است، عربستان دسترسی آمریکا به نفت را تضمین می‌کند و آمریکا هم حمایت از عربستان را در مقابل دشمنان بدون دخالت در امور داخلی آن.

ملک عبدالعزیز حداقل ٤٣ پسر و ٥٥ دختر داشت که شش نفر از این پسران بعد از درگذشت او بر عربستان حکومت کرده‌اند. تا به حال پس از درگذشت هر برادر بجای انتقال سلطنت به پسر او، تخت شاهی به برادر دیگری میرسید.

حق نشر عکسMONDADORI PORTFOLIOImage captionملک عبدالعزیز و چهار فرزندش (١٩٣٥)

در عربستان گروهی که به هفت سُدَیری یا عائله سدیری (فرزندان حصه سدیری، یکی از همسران عبدالعزیز) معروفند، مهمترین حلقه قدرت شمرده می‌شد. هفت برادر تنی از فرزندان ملک عبدالعزیز که با نفوذترین اعضای خانواده سلطنتی بودند که بعد شش نفر شدند، یکی از آنها ترکی بن عبدالعزیز پس از چند ماجرای جنجالی عملا از خاندان کنار گذاشته شده بود و در سال ٢٠١٦ درگذشت. او سرنوشتی مشابه شاه ایران یا صدام حسین را برای خاندان سلطنتی عربستان پیش‌بینی کرده بود. از این شش نفر فهد و سلمان به پادشاهی رسیدند.

در سال ٢٠١٥ پس از درگذشت ملک عبدالله، برادرش سلمان به پادشاهی رسید و رسم را شکست و بجای برادر کوچکترش احمد، برادرزاده‌اش، محمد بن نایف را ولیعهد و پسر محبوب و ٣۰ ساله اش محمد را نایب ولیعهد کرد. بعد از مدتی محمد بن نایف با محمد بن سلمان بیعت و ولیعهدی را به او واگذار کرد.

حق نشر عکسGETTY IMAGES

ملک سلمان همچنین بر خلاف سنت اجماع، برای تعیین ولیعهد با هیات بیعت که وظیفه انتخاب پادشاه و ولیعهد عربستان سعودی را بر عهده دارد مشورت نکرد و رویترز از قول منبع مطلع می‌نویسد که شاهزاده احمد که یکی از اعضای این هیات ٣٤ نفره بود با ولایتعهدی محمد بن سلمان مخالف بوده است.

در سال ٢٠١٧ شاهزاده عبدالرحمان (یکی از هفت سدیری) در گذشت و به این ترتیب به جز ملک سلمان، شاهزاده احمد تنها فرزند زنده ملک عبدالعزیز از خاندان سدیری است.

ملک سلمان پادشاه کنونی ٨٢ سال دارد و شاهزاده احمد ٧٦ سال. بنابراین از خیل نوادگان مذکر ملک عبدالعزیز، بعد از درگذشت ملک سلمان و شاهزاده احمد هر کسی می‌تواند خود را برای پادشاهی بر عربستان صاحب حق بداند.

اما با توجه به نفوذ خاندان سدیری در ساختار حکومتی عربستان سعودی به نظر می‌رسد بخت سلطنت با اعضای این خانواده باشد. با آغاز سلطنت ملک عبدالله در سال ۲۰۰۵ همه ولیعهدهای عربستان تا امروز از خاندان سدیری بوده‌اند و تلاش ملک سلمان نیز بر این بوده که ادامه سلطنت پس از او در دست اعضای این خاندان باقی بماند.

حق نشر عکسBANDAR ALGALOUD / SAUDI ROYAL COUNCILImage captionژوئن ٢٠١٧ ملک سلمان محمد بن نایف، ولیعهد را برکنار کرد و محمد بن سلمان از نایب ولایتعهدی به ولایتعهدی ارتقا یافت

قتل جمال قاشقجی

انگشت اتهام در قتل جمال قاشقجی که اکنون به سمت محمد بن سلمان به عنوان آمر اصلی نشانه گرفته شده، فرصتی فراهم کرد برای شاهزاده احمد که خود را به تخت شاهی برساند و به گزارش رویترز، او که چهل سال معاون وزیر کشور عربستان بوده از حمایت آمریکا هم برخوردار است.

گفته می‌شود خاندان سلطنتی عربستان حدود پانزده عضو دارد اما حدود دو هزار نفر هستند که سررشته های قدرت و ثروت و تصمیم‌گیری را در دست دارند.

محمد بن سلمان جوان که به ولیعهدی رسید، با اصلاحاتی مثل اجازه رانندگی به زنان خود را سر زبانها انداخت اما با در اختیار گرفتن کنترل دستگاه اطلاعاتی و امنیتی اعضای ارشد خاندان را از خود رنجاند. او محمد بن نایف وزیر کشور بانفوذ عربستان را برکنار کرد و متعب بن عبدالله فرمانده گارد ملی را به دلیل فساد مالی بازداشت کرد و هر دو سمت را خود به عهده گرفت.

حق نشر عکسGETTY IMAGESImage captionمتعب بن عبدالله

متعب بن عبدالله یکی از پرقدرت ترین افرادی بود که محمد بن سلمان از اریکه قدرت به پایین کشید، فرزند ملک عبدالله، که در عمل از سال ۱۹۹۶ کنترل گارد ملی را در دست داشت و حتی پیش بینی می‌شد که در آینده بر تخت سلطنت تکیه بزند. گارد ملی به لحاظ بافت و سیستم عقیدتی با سپاه پاسداران ایران قابل مقایسه است و تعداد نفرات آن بین ۷۵ تا ۱۰۰ هزار نفر برآورد می‌شود.

سال پیش محمد بن سلمان بیش از دویست شاهزاده‌، سیاستمدار و تاجر سعودی را در 'طرح مقابله با فساد' در هتل مجلل کارلتون ریتس ریاض زندانی کرد. بیشتر این افراد بعد از چند ماه آزاد شدند و به گفته دفتر دادستانی سعودی بیش از صد میلیارد دلار از بازداشت‌شدگان دریافت شد.

با کنار زدن محمد بن نایف از پست وزارت کشور و متعب بن عبدالله از ریاست گارد ملی و در اختیار داشتن پست وزارت دفاع، قدرت در عربستان به نحوی بی‌سابقه در دست یک نفر متمرکز شده است.

اما با اینکه هیات بیعت با ولایتعهدی محمد بن سلمان موافقت کرده اما بعد از درگذشت ملک سلمان، محمد پسرش باید نظر موافق این هیات را برای رسیدن به پادشاهی به دست آورد. با توجه به اینکه پدرش این هیات را به حاشیه راند و برخی اعضای هیات با محمد بن سلمان مخالفند، ولیعهد جوان ممکن است نتواند نظر آنها را جلب کند و به پادشاهی برسد.

به گزارش رویترز از منابع سعودی، در خاندان سلطنتی تصور بر این است که محمد بن سلمان ستونهای حاکمیت تقریبا صد ساله آل سعود را تخریب کرده، خاندان سلطنتی را تضعیف و بی‌ثبات کرده و جنگ پرهزینه و تاکنون بی‌نتیجه در یمن هم محصول تصمیم‌گیری‌های توجیه‌ناپذیر اوست.

حق نشر عکسGETTY IMAGESImage captionولید بن طلال یکی از شاخص‌ترین اعضای خاندان سلطنتی عربستان بود که در هتل کارلتون ریتس زندانی شد

آنها معتقدند قصر دو میلیارد دلاری که محمد بن سلمان قصد دارد برای پدرش در شرما در دریای سرخ بسازد در واقع قفسی طلایی است که پدرش را تا حد ممکن از ریاض دور نگه دارد، قصر تا نزدیکترین شهر تبوک بیش از صد کیلومتر فاصله دارد.

با این حال ملک سلمان همچنان از پسرش حمایت می‌کند و به نوشته رویترز محمد بن سلمان هم با وجود تمام مسائلی که درگیرش شده همچنان سیاست‌های خود را ادامه می‌دهد.

با وجود فشار بین‌المللی بر عربستان پس از قتل جمال خاشقجی و همچنین نارضایتی در برخی اعضای خاندان سلطنتی، پادشاه عربستان دیروز (دوشنبه ۱۹ نوامبر) در نطق سالانه خود در مجلس مشورتی، به این بحران اشاره‌ای نکرد اما از دستگاه قضایی و دادستان‌های عربستان تقدیر کرد.

پادشاه عربستان همچنین تاکید کرد که محمد بن سلمان فرزند جوان و جانشینش باید بر توسعه منابع انسانی و آماده کردن جوانان برای آینده تمرکز کند.

به نظر می‌رسد ملک سلمان فعلا تنها بهایی را که برای افشا شدن قتل روزنامه‌نگار عربستانی حاضر است بپردازد، در یمن است و دیروز گفت از تلاش سازمان ملل برای آتش‌بس در این کشور حمایت می‌کند.

نوار صوتی و "زیر و زبر شدن کاخ سعود"

انتشار نوار صوتی قتل جمال قاشقجی می‌تواند معادله را هر چه بیشتر به ضرر محمد بن سلمان و به نفع مخالفانش بهم بزند. دیروز روزنامه ینی شفق ترکیه نوشت که نوار صوتی قتل جمال خاشقجی "امروز یا این هفته" منتشر خواهد شد که حاوی "مکالمه بین قاتل‌ها، گفتگو با ریاض بعد از قتل و گفتگویی است که ثابت می‌کند محمد بن سلمان آمر قتل بوده است."

"این اطلاعات دنیا را تکان خواهد داد، زلزله‌ای منطقه‌ای ایجاد خواهد کرد، کاخ سعودی را زیر و رو خواهد کرد و شرایطی تازه را برای ساختار جدید قدرت در منطقه فراهم خواهد کرد."

امروز یک رسانه دیگر ترکیه گزارشی منتشر کرد و مدعی شد شرحی است از هفت دقیقه از نوار صوتی قتل خاشقجی.

حق نشر عکسGETTY IMAGESImage captionگزارش‌ها حاکی از روابط نزدیک و دوستانه محمد بن سلمان و جارد کوشنر داماد دونالد ترامپ است

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا یکشنبه، گفت که نتوانسته به این نوار صوتی "وحشتناک"، "دردناک" و "خشن" گوش کند. قرار است امروز نتیجه ارزیابی سیا از اطلاعات موجود از جمله این فایل صوتی منتشر شود.

دیروز ران وایدن سناتور دموکرات و عضو کمیسیون اطلاعات و امنیت سنای آمریکا در بیانیه‌ای از دستگاه اطلاعاتی آمریکا خواست به مردم آمریکا بگوید که بر اساس ارزیابی آنها آمر قتل جمال قاشقجی چه کسی بوده است.

رجب طیب اردوغان در سخنرانی خود در مجلس ترکیه درباره ماجرای قتل قاشقجی روشن کرد که دستور قتل در رده‌های بالای حکومت عربستان گرفته شده و تا روشن نشدن کامل ماجرا این موضوع را دنبال خواهد کرد.

انتشار نوار صوتی هزینه بقای محمد بن سلمان را برای پادشاه سالمند سعودی به مرتبه‌ای خواهد رساند که شاید ناچار شود عشق به پسر محبوبش را فدای مصلحت کند.