در سال‌های اخیر هند، چین، کره جنوبی و ژاپن مشتریان اصلی نفت ایران بوده‌اند. ترکیه و برخی کشورهای اروپایی هم از جمله خریداران نفت ایران به شمار آمده‌اند. این واردکنندگان عمده نفت ایران، حالا در پی یافتن جایگزین برای سهمی هستند که با تحریم ایران، از بازار حذف شده است. کیفیت نفت در اینجا نقش تعیین کننده‌ای دارد.
مشتریان عمده نفت ایران به دنبال خرید از کشوری هستند که تولیدش هم‌طراز با نفت این کشور است. چراکه نفت وارداتی هر مشتری متناسب با توان پالایش اوست.
فریدون برکشلی، رییس پیشین هیات ایران در اوپک بر این باور است که «یکی از مشکلات تحریم‌ها این است که تعدادی از کشورها ناچار به تغییر نوع نفت خریداری شده و در نهایت ناگزیر از تغییر طراحی پالایشگاه‌های خود هستند.» تغییراتی که البته برای این خریداران نفت هم زمان‌بر و هم بسیار پرهزینه است.
جایگاه نفت خام ایران در سبد اوپک
سبد اوپک، متشکل از تولید ۱۵ کشور صادرکننده نفت است. نفت عرضه شده از سوی اعضای این سازمان از نظر سبکی و سنگینی متفاوت است. برای سنجش کیفیت یا سبکی و سنگینی نفت خام از شاخص ایپیآی (API) استفاده می‌شود.
بر اساس این شاخص، نفتی که دارای چگالی ایپیآی بالاتر از ۳۵ باشد را نفت سبک و در صورتی که این شاخص بین ۲۵ تا ۳۵ باشد نفت متوسط و نفت خام با ایپیآی پایین‌تر از ۲۵ را نفت خام سنگین نامگذاری می‌کنند. متوسط ایپیآی سبد نفت اوپک حدود ۳۳ است.
رییس پیشین هیات ایران در اوپک تائید می‌کند که «در حال حاضر ۳۵ درصد نفت ایران سبک و ۶۵ درصد نیز سنگین است.»
میزان گوگرد در نفت، دومین معیار سنجش است که نفت بر اساس آن به شیرین یا ترش تقسیم می‌شود. نفت شیرین کمتر از پنج دهم درصد گوگرد دارد و در صورتی که میزان گوگرد در نفت خام بالاتر از پنجم دهم درصد باشد، از آن با عنوان نفت ترش یاد می‌شود.
فریدون برکشلی که ریاست اندیشکده «گروه مطالعات انرژی وین» را برعهده دارد می‌گوید «هندی‌ها خریدار نفت سنگین ایران هستند. ژاپن و کره جنوبی بیش‌تر نفت سبک ایران را می‌خرند و چین هم مشتری هر دو نوع است.»
جایگزین‌ها کدامند؟
از چند ماه پیش از آغاز تحریم خرید نفت از ایران، عراق و عربستان سعودی به عنوان دو رقیب بزرگ این کشور، سهمشان را در بازار اروپا افزایش دادند. آمار تردد نفتکش‌ها نشان می‌دهد که عراق تا ۳۰ درصد و عربستان هم دو برابر به صادراتشان افزوده‌اند. این دو کشور در ۱۰ ماه گذشته، در مجموع میزان تولیدشان را تا ۲۴۵ هزار بشکه در روز افزایش داده و بهای نفت سبک را برای مشتریان آسیایی کاهش داده‌اند.
این در حالی است که به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، از ابتدای سال جاری میلادی صادرات نفت ایران به اروپا ۳۵ درصد کاهش داشته و به حدود ۴۱۵ هزار بشکه در روز رسیده است.
رئیس اندیشکده «گروه مطالعات انرژی وین» می‌گوید ایران در آب‌های آسیا و اروپا در مجموع ۵۰ میلیون بشکه نفت ذخیره دارد. ذخایر اروپایی آن عمدتا در بنادر هلند است.»
کارشناسان بازار نفت بر این باورند که نفت عراق، عربستان و روسیه به آسانی می‌تواند جایگزین نفت ایران در بازار، در زمان تحریم باشد.
بعضی از انواع نفت عربستان، عراق و روسیه تا حدی شبیه تولید ایران است. برای نمونه نفت خام منطقه کرکوک در عراق که حدود ۲۰ درصد نفت تولیدی این کشور را تشکیل می‌دهد بسیار شبیه نفت سبک ایران است. نفت اورال روسیه هم نفت دیگری است که شباهت بسیاری به نفت سبک ایران دارد و به راحتی می‌تواند جایگزین آن شود. به گفته رییس پیشین هیات ایران در اوپک «بسیاری از خریداران نفت سبک ایران در دوران تحریم، به سراغ روسیه می‌روند و نیاز خود را از طریق این کشور تامین می‌کنند.» نفت سنگین عربستان هم برای مشتریان قابل جایگزینی با نفت مشابه تولید ایران است.
اگرچه بازار نفت برای رقبای ایران در دوران تحریم رونق بیشتری دارد اما ناظران بازار بر این باورند که امکان به صفر رساندن صادرات یا جایگزینی کامل نفت ایران در دراز مدت غیرممکن است.
فریدون برکشلی هم معتقد است که حذف ایران از بازار نفت غیرممکن است زیرا در نهایت قیمت حرف آخر را می‌زند و تا تخفیف باشد خریدار هم هست.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید