برای نمونه، بانک مرکزی ایران تورم آبان ۱۳۹۷ را ۱۸/۴ درصد اعلام کرده است اما بعضی از رسانه‌ها با استناد به آمار بانکی مرکزی تورم آبان را ۴۰ درصد اعلام کرده‌اند. این مسئله وقتی گیج‌کننده می‌شود که بدانید هر دو عدد - براساس داده‌های بانک مرکزی ایران - کاملا درست است.
عدد کمتر (یعنی ۱۸/۴ درصد) به اصطلاح تورم ۱۲ ماهه است و عدد بیشتر، تورم نقطه به نقطه. اما برای اینکه بدانید این دو عدد چه مفهموی دارند و کدام بهتر وضعیت گرانی را نشان می‌دهند، باید قلم و کاغذ بردارید و خودتان تورم را حساب کنید.
قدم اول، محاسبه شاخصی به نام سی‌پی‌آی (CPI)
بانک مرکزی یا مرکز آمار هر کشور، برای برآورد تورم، یا متوسط افزایش قیمت‌ها، یک سبد از کالاها و خدماتی که براساس فرهنگ و شرایط جامعه بیشترین مصرف را دارند انتخاب می‌کند. این سبد معمولا شامل ۳۰۰ تا ۴۰۰ قلم کالا و خدمات است. قیمت محتویات این سبد، هر ماه به قیمت‌های روز محاسبه می‌شود و این عدد، مبنای محاسبه نرخ تورم است.
در مورد آبان ۱۳۹۷، بانک مرکزی ایران (منبع این گزارش) قیمت این سبد را محاسبه کرده است. البته معمولا قیمت سبد مستقیما اعلام نمی‌شود.
برای محاسبه سی‌پی‌آی و بعد هم تورم، هنوز یک چیز کم داریم: سال پایه.
بانک مرکزی براساس شرایط کشور و سیاست‌هایش، هر چند سال، یک سال پایه انتخاب می‌کند. در حال حاضر سال پایه ۱۳۹۵ اعلام شده است. قیمت سبد فرضی در تمام ماه‌های سال ۱۳۹۵ثبت شده و چون این سال، سال پایه است، متوسط قیمت‌های ثبت‌شده مبنای محاسبه تورم امسال هم هست.
طرح زیر، نحوه محاسبه شاخص CPI یا "شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی" را نشان می‌دهد.
تورم نقطه به نقطه
محاسبه CPI کلید حل معای تورم است. وقتی درصد تغییر سی‌پی‌آیِ آبان امسال را با آبان پارسال محاسبه کنیم، تورم نقطه به نقطه به دست می‌آید.
این عدد نشان می‌دهد که قیمت سبد فرضی ما، طی یک سال چقدر تغییر کرده است. البته مبنای این محاسبه هم سال پایه یا همان ۱۳۹۵ است، ولی در اینجا وارد جزییات آن نمی‌شویم. طرح زیر محاسبه تورم نقطه به نقطه را نشان می‌دهد.
محاسبه درصد تغییر
محاسبه درصد تغییر، مثلا قیمت دو کالا در دو زمان مشخص، گاهی گیج‌کننده به نظر می‌رسد. برای این کار از فرمول زیر استفاده کنید:
(قیمت ثانویه - قیمت اولیه) ÷ قیمت اولیه × ۱۰۰ = درصد تغییر
در مورد طرح بالا:
(۱۵۳/۶-۱۰۹/۸)÷۱۰۹/۸×۱۰۰=٪۳۹/۹
تورم ۱۲ ماهه
عدد دیگری که برای تورم آبان اعلام شده ۱۸/۴ درصد است. محاسبه این نوع تورم، کمی صبر و حوصله بیشتری لازم دارد.
باید سی‌پی‌آی ۱۲ ماه منتهی به آبان ۱۳۹۷ را داشته باشیم؛ یعنی از آذر ۱۳۹۶ تا آبان ۱۳۹۷. متوسط این عددها را حساب کنیم (جمع عددها تقسیم بر تعدادشان). دقیقا همین کار را در مورد آبان ۱۳۹۶ انجام بدهیم (باید متوسط سی‌پی‌آی های آذر ۱۳۹۵ تا آبان ۱۳۹۶ را حساب کنیم) حالا دو عدد داریم. درصد تغییر این دو عدد، تورم ۱۲ ماهه را نشان می‌دهد که در آبان ۱۸/۴ درصد بوده است. طرح زیر را ببینید:
برای مقایسه تورم نقطه به نقطه و ۱۲ ماهه ایران، و البته شاخص های دیگر به صفحه زیر که هر هفته به روز می‌شود مراجعه کنید:
از ابَر تورم تا تورم منفی
همان طور که حالا می‌دانیم، نرخ تورم، درصدی است که وضعیت گرانی را نشان می‌دهد، اگر این درصد بالا باشد (مثلا ۵۰٪)، یعنی قیمت‌ها با سرعت بالا می‌رود. اگر پایین باشد (مثلا ۲٪) یعنی قیمت‌ها با سرعت بسیار کمتری بالا می‌رود، اما در هر دو حالت، قیمت‌ها در حال افزایش است.
ترکیه در سال‌های ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۱ تورم بالای ۵۰ درصد داشت. در سال ۱۹۹۴ تورم ترکیه به بالای ۱۰۵ درصد رسید. ایران هم یکی از کشورهایی است به صورت تاریخی تورم بالایی دارد. نمودار زیر را ببینید:
در مقابل، تورم صفر یعنی قیمت‌ها تغییر نکرده، و تورم منفی یعنی قیمت‌ها در حال کاهش است. تورم منفی و یا نزدیک به صفر، به عنوان یک مشکل اقتصادی تعبیر می‌شود، چون باعث کند شدن مصرف و رکود می‌شود، چرا؟ برای نمونه، می‌توان به مشتری‌های خرید خانه توصیه کرد دست نگه دارند، چون سال آینده خانه ارزانتر می‌شود یا دستکم گران نخواهد شد. یک نمونه مشهور ژاپن است. این کشور سال‌هاست درگیر تورم بسیار پایین یا منفی است.
در مورد اینکه تورم در یک اقتصاد سالم باید چند درصد باشد، بحث‌های زیادی مطرح است. بانک جهانی در مورد کشورهای در حال توسعه مثل ایران، تورم حدود ۴ درصدی را پیشنهاد می‌کند
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید