شروط آمریکا برای مذاکره با جمهوری اسلامی چنان سخت است که بسیاری معتقدند هدف دولت ترامپ از طرح این شروط سرنگونی رژیم ملایان است.
- همزمان با اعمال تحریمهای شدید از سوی دونالد ترامپ علیه جمهوری اسلامی، تحلیلگران ایرانی میگویند اعتبار رضا پهلوی در کشور به شدت افزایش یافته است.
- کریم سجادپور از بنیاد کارنگی: اگر معتقد باشید که اصلاحات در جمهوری اسلامی طی این چهل سال تلاشی نافرجام بوده بطور طبیعی به دنبال پیدا کردن رهبرانی خارج از این سیستم - پایگاه خبری پولیتیکو، پنجشنبه ۱۳ دسامبر (۲۲ آذرماه)، در گزارشی به قلم نهال توسی مینویسد، با روی کار آمدن ترامپ شورای عالی امنیت ملی آمریکا مسیر جدید و غیرمعمولی را در مورد رژیم ایران در پیش گرفته و به این موضوع پرداخته که همزمانی تحریم آمریکا علیه جمهوری اسلامی، ادامه اعتراض‌ها و افزایش محبوبیت شاهزاده رضا پهلوی چطور به تقویت محبوبیت نظام پادشاهی در بین مردم منجر شده است.
در این گزارش آمده، مقامات کاخ سفید نوروز گذشته به این فکر میکردند که آیا ترامپ تبریک سال نو را به صورت ویدئویی ضبط کند و به شکلی دراماتیک عید را به ایرانیان تبریک بگوید یا پیچ و تابی به این ویدئو بدهند و آن را کنار خاندان سلطنتی ایران که در سکوت در واشنگتن زندگی میکنند ضبط کند: یعنی در کنار رضا پهلوی پسر پادشاه فقید ایران که هم‌پیمان آمریکا بود و در سال ۱۹۷۹ در جریان انقلاب اسلامی در ایران سقوط کرد.
این ایده توسط مقامهای شورای امنیت ملی آمریکا رد شد و بجای آن تصمیم گرفتند ترامپ طبق روال گذشته بیانیهای صادر کند و نوروز باستانی را تبریک بگوید. در آن زمان به تصویر کشیدن ترامپ در کنار رضا پهلوی برای ایرانیهای ساکن آمریکا ایدهای عجیب و غریب بود.
پولیتیکو با این مقدمه در ادامه نوشته، پادشاه ایران در دوران سقوط به چهرهای نامحبوب تبدیل شده بود و اتفاقاً روابط بسیار نزدیک او با واشنگتن از عوامل اصلی خشم مردم آن زمان از شاه بود.
حالا دو سال بعد از روی کار آمدن ترامپ تحلیلگران در ایران میگویند، اعتبار رضا پهلوی افزایش یافته و این موضوع با افزایش فشار آمریکا علیه رژیم ایران با اعمال تحریمها همزمان شده است. تحریمهایی که برخی معتقدند در جهت سرنگونی نظام ملایان است. اما این پرسش نیز مطرح است که در صورت سقوط جمهوری اسلامی چه کسی قرار است رهبری در ایران را به دست بگیرد.
نویسنده‌ی پولیتیکو به جلسه‌ی شاهزاده رضا پهلوی که قرار است جمعه ۱۴ دسامبر در واشنگتن برگزار شود اشاره کرده و نوشته یکی از نشانه‌هایی که بیانگر این نکته است که رضا پهلوی چنین موقعیتی استقبال می‌کند همین حضور و سخنرانیهای وی در چنین جلساتی است.
نهال توسی نوشته است، خاندان پهلوی در رابطه با فضای داخل ایران از چیزی شبیه حس بازگشت لذت میبرند. معترضان ایرانی در تظاهرات خود فریاد میزنند و از خاندانی که ۵۴ سال بر ایران پادشاهی کرد پوزش می‌خواهند.
کانال‌های ماهواره‌ای که برای عبور از سد سانسور در ایران تلاش بسیاری میکنند روزهای خوشِ قبل انقلاب در زمان شاه را به مردم یادآوری میکنند. بسیاری از ایرانیها جوانتر از آن هستند که خودشان آن روزها را به یاد داشته باشند. حتی بعضی ایرانیها پیدا شدن پیکر مومیایی رضاشاه فقید را نشانه‌ی سرنوشت برای بازگشت پهلوی‌ها به ایران و در دست گرفتن قدرت قلمداد کردند.
نوستالژی نسبت به دوران پهلوی
در این گزارش در ادامه به اهمیت سخنرانی رضا پهلوی در موسسه واشنگتن اشاره شده و آمده است که این سخنرانی می‌تواند فرصتی مهم برای اپوزیسیون ایران باشد که با گذشت ۴۰ سال از انقلاب اسلامی تا کنون از هم گسسته و پراکنده عمل کرده است.
علیرضا نادر مؤسس «بنیاد ایران نوین» میگوید نسبت به خاندان پهلوی در ایران یک نوستالژی وجود دارد چون مردم آن زمان را دوران بهتری میدانند. نشانه‌هایی از وجود حمایتهای عینی از پهلوی‌ها وجود دارد که رضا پهلوی می‌تواند روی آنها حساب کند.
رژیم اسلامی ایران و حامیان آن اما رضا پهلوی را یک مهره فاسد معرفی میکنند که میخواهد جا پای پدرش بگذارد و معتقدند که وی حامیان ناچیزی در ایران دارد. نظام جمهوری اسلامی نیز رضا پهلوی را متهم می‌کند که از سعودیها و اسراییلیها پول میگیرد.
دفتر رضا پهلوی اما تا کنون پاسخی به این ادعاها نداده است. او که در حال حاضر ۵۸ ساله است چندان در مورد بازگشت پادشاهی به ایران صحبت نمی‌کند. در بیوگرافی رسمی رضا پهلوی از او به عنوان یک مدافع آزادی و حامی حقوق بشر و دمکراسی برای هموطنانش یاد شده و دربارهی این‌که او به دنبال بازگشت پادشاهی به ایران باشد صحبتی نشده است. رضا پهلوی نیز خود را بیشتر یک نماد میداند تا یک سیاستمدار. اگر چه در یکی از مصاحبههایش سال گذشته گفت برای خدمت به کشورش نیز آماده است.
ظهور فرشگرد
ظاهراً رضا پهلوی تبدیل به یک نقطه مشترک برای یک جنبش در حال ظهور در اپوزیسیون ایران است که سعی دارد فراتر از تقسیمبندیهای سنتی عمل کند. در این جنبش، روی اصولگرایان و جریان اصلاحطلب به عنوان دو جریان وابسته به نظام جمهوری اسلامی خط قرمز کشیده شده است. این جریان همچنین از سلطنتطلبی و کمونیسم و دیگر گروههای اپوزیسیون از جمله مجاهدین خلق متمایز است. شبکه تازه‌تاسیس «فرشگرد» تجلی این حرکت شده است. هدف این گروه براندازی نظام جمهوری اسلامی و جایگزینی یک سیستم سکولاردمکرات برای حفظ حقوق تک تک مردم ایران است. فرشگرد نقش کلیدی شاهزاده رضا پهلوی را به عنوان نمادی برای اتحاد سراسری ایرانیان عنوان می‌کند.
فرشگرد میگوید برای انتقال مسالمت‌آمیز قدرت در ایران و جایگزین کردن یک سیستم دمکرات بجای نظام فعلی نقش و نفوذ رضا پهلوی بسیار مؤثر است و چنین نقشی موضوع انتقال قدرت و وحدت ملی و حفظ صلح و قانونگرایی و تمامیت ارضی ایران را تضمین کند.
دفتر رضا پهلوی به این پرسش پولیتیکو پاسخی نداده است که ماهیت پیوند او با فرشگرد (اگر چنین پیوندی وجود دارد) چیست. همچنین این گروه نیز به ایمیلی که برای اکانت اصلی آن فرستاده شده پاسخی نداده است. اما یکی از اعضای آن گفته است که شاهزاده رضا پهلوی حامی تلاشهای فرشگرد است.
نهال توسی در گزارش خود برای پولیتیکو یادآوری می‌کند که یک بخش از مشاوران دفتر ترامپ ارتباطاتی دارند که از طریق آنها پولهای خوبی از سازمان مجاهدین دریافت میکنند. این در حالیست که مجاهدین قبلاً در فهرست سازمانهای تروریستی آمریکا قرار داشتند. حالا روشن نیست که آیا اعضای کابینه ترامپ با رضا پهلوی نیز در ارتباط هستند یا نه؟
یک مقام دولتی آمریکا که از پاسخ مستقیم به این پرسش خودداری کرد فقط گفته است که «مقامهای بلندپایه آمریکایی با خیلی از افراد جامعه ایرانی در ارتباط هستند.»
رضا پهلوی در گذشته اعلام کرده بود که با مقامهای آمریکایی از جمله ترامپ تماس داشته است. در نامهای که او خطاب به ترامپ در توییترش منتشر کرد به وی هشدار داده شده که صداها و مطالبات مردم ایران را در نظر بگیرد.
گسترش نارضایتی‌ها در ایران
در حال حال خوش‌شانسی رضا پهلوی و محبوبیت او در این است که به نظر میرسد ترامپ، اگر نگوییم براندازی، اما منزوی کردن رژیم ایران را در دستور کار دارد.
حزب جمهوریخواه از توافق اتمی (برجام) خارج شد و تحریمهای ضد رژیم ایران را بار دیگر برقرار کرد و در حال راه‌اندازی یک کارزار اطلاعاتی علیه رژیم جمهوری اسلامی است که فسادها و بیلیاقتیهای روحانیون و مقامهای ارشد نظام را منعکس می‌کند.
دولت آمریکا همچنین ۱۲ شرط را برای ایران را تعیین کرده که انجام آن برای رژیم بسیار سخت است و همین باعث می‌شود برخی کارشناسان بگویند که اینها همگی نشانه‌های روشن تغییر رژیم در ایران هستند. در همین حال ناآرامیهای داخل ایران کارگزاران اجرایی ترامپ و حامیان پهلوی را به تحرک واداشته است.
این اعتراضات شکلهای مختلفی به خود گرفته است. از جمله اعتراضات کارگری که فعالان اپوزیسیون امیدوار هستند فراتر از این هم بشود و به یک اعتراض بزرگ سراسری فرا بروید. بسیاری از این اعتراضات در دسامبر سال ۲۰۱۷ و ژانویه سال ۲۰۱۸ صورت گرفت اما هنوز هم گزارشهایی از تظاهرات پراکنده در ایران منتشر می‌شود.
بعضی از معترضان در تظاهرات نام پهلوی را صدا میزنند و در برخی نیز رژیم پهلوی عذرخواهی میکردند. آنها شعار میدهند: «ایران که شاه نداره، حساب کتاب نداره».
بعضی از معترضان هم از رضاشاه که به عنوان یک چهره قابل احترام و بنیانگذار ایران نوین شناخته می‌شود قدردانی میکنند.
محبوبیت پهلوی‌ها
در بخشی از گزارش پولیتیکو به کشف پیکر مومیایی رضاشاه و همچنین تخریب مقبره او پیش از انقلاب برای از بین بردن آثار پهلوی اشاره شده و آمده است که پیدا شدن پیکر رضاشاه برای بعضی ایرانیها یک نشانه بود. یک تاجر ایرانی به نیویورک تایمز گفته بسیاری از ایرانیها به سرنوشت معتقدیم و شخصاً عقیده دارم پیدا شدن این جسد پیامی داشته است.
بعضی از نوستالژیهای شاهنشاهی که در ایران به وجود آمده، از طریق کانال‌های ماهواره‌ای تقویت شده که در میان بسیاری از ایرانیها محبوب هستند. شبکه «من و تو» از تلویزیونهایی است که به پهلوی‌ها گرایش دارد. این شبکه در سال ۲۰۱۰ در لندن تاسیس شد و برنامههایی در مورد دوران درخشان پهلوی ساخته و پخش می‌کند. این شبکه یک آرشیو پربار از گذشته دارد و به مردم نشان میدهد که زنان در دوران پهلوی بیحجاب بودند و این کشور در جامعه جهانی اعتبار و جایگاه ویژهای داشته است.
نویسنده گزارش همچنین مدعی شده، حامیان پهلوی اغلب از بحث دربارهی مسائل ناخوشایند پادشاهی طفره میروند. از جمله ترسی که «ساواک» پدید آورده بود و فشاری که روی طبقه محروم بود آنهم در شرایطی که خاندان پادشاهی ثروت خود را به نمایش میگذاشتند و خشم مسلمانان متعصب را در مورد رهبری که به نظرشان غربگرا بود برمی‌انگیختند.
به نوشته‌ی پولیتیکو، نگار مرتضوی روزنامهنگار ایرانی- آمریکایی میگوید اگر رضا پهلوی بر اساس پیشینهی خانوادگی خود بخواهد رهبر شود مجبور است اول در مورد نقاط تاریک و فشارهایی که در زمان پدر و پدر بزرگ او وجود داشت صحبت کند.
ناظران مسائل ایران میگویند خاورمیانه جایی نیست که چهرههای تبعیدی آن بخواهند بر این منطقه حکومت کنند. به عنوان مثال احمد چلبی به عنوان یک عراقی در تبعید آمریکا را تحت فشار قرار داد که به عراق حمله کند. اما کریم سجادپور پژوهشگر ارشد برنامه خاورمیانه در اندیشکده صلح بین‌الملل کارنگی میگوید، «اگر معتقد باشید که اصلاحات در جمهوری اسلامی طی این چهل سال تلاشی نافرجام بوده بطور طبیعی به دنبال پیدا کردن رهبرانی خارج از این سیستم خواهید بود.»
گذشته از همه اینها غیرممکن است بتوان حمایت از خاندان پهلوی را بطور واقعی سنجید که چقدر در ایران گسترده است چرا که رژیم آزادی بیان را بطور محسوسی خفه کرده و صداهایی که شنیده می‌شود قابل اطمینان نیست.
پولیتیکو همچنین اشاره کرده اگر دشمنی ترامپ با جمهوری اسلامی را در نظر بگیریم زمان برای این شاهزاده‌ی پهلوی مناسب است. گفتمان حمایت از پهلوی توسط ایرانیها در داخل و خارج مطرح می‌شود چرا که همگی از دو جریان اصولگرا و اصلاحطلب و تضادهای آنها مطلقا ناامیدند. دو جریانی که سالهاست چارچوب سیاست در ایران را شکل داده‌اند.
در بخشی از این گزارش به زندگی رضا پهلوی در چهل سال گذشته نیز اشاره شده است. از جمله آمده که او اواخر دهه ۷۰ میلادی برای طی دوره آموزش خلبانی هواپیماهای جنگنده در آمریکا بسر برد. آن زمان قدرت پدرش از سوی جریانهای داخل ایران تهدید می‌شد و جیمی کارتر قبول کرد که شاه برای درمان بیماری سرطان به آمریکا برود و همین مسئله باعث شد تا شعلههای آمریکاستیزی در ایران برافروخته‌تر شود. شاه در سال ۱۹۸۰ در مصر از دنیا رفت و همانجا به خاک سپرده شد و شاهزاده جوان خود را به نام رضاشاه دوم و به عنوان پادشاه ایران سوگند خود اما این اتفاق تا کنون نیفتاده است. رضا پهلوی در چهار دهه گذشته عمدتا در آمریکا ساکن بوده است.
روزنامه واشنگتن پست در سال ۱۹۸۹ رضا پهلوی را به عنوان یک مرد جوان با دیدگاههای مبهم نسبت به نقشی که باید بازی کند معرفی کرد. ابهامی که به نوشته‌ی گزارشگر پولیتیکو هنوز هم کاملاً برطرف نشده است. رضا پهلوی در آن مصاحبه گفته بود من برای سلطنت اینجا نیستم بلکه برای آزادی هموطنانم و حاکمیت مردم اینجا هستم.
در پایان این گزارش آمده، پهلوی تحصیلکردهی رشته علوم سیاسی در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی است و حامی نافرمانیهای مدنی برای گذار مسالمت‌آمیز است و روشهای رهبرانی مثل گاندی و مارتین لوترکینگ را الگوی خود قرار داده است. به نظر میرسد هزینه‌ی زندگی او از ثروت خانوادگی تأمین می‌شود و شغل تمام وقت وی صحبت در مورد ایران است. همسر او یاسمین که به تازگی در انظار ظاهر شده و در مورد مبارزه‌اش با سرطان پستان صحبت کرده پیامهایی در حمایت از خودش دریافت کرده است. برخی از او پرسیده‌اند که آیا در زمینه‌ی مسائل سیاسی به همسرش یاری رسانده است؟ سه دختر حاصل ازدواج این زوج است. در چهار دههی گذشته رضا پهلوی در چشم مردم کمرنگ نشده است. او درباره ایران کتاب نوشته و ارتباط خود را با مقامهای سراسر جهان حفظ کرده است.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید