دستکم دو مقام سابق امنیتی هرات، ولایت هم‌مرز با ایران به بی‌بی‌سی گفتند که از وجود چنین شورایی بی‌اطلاع هستند. اما یکی از این مقام‌ها تایید کرد که "تعداد زیادی از فرماندهان طالبان که در ولایت‌های هم‌مرز با ایران فعال هستند، ساکن مشهد هستند یا دستکم خانواده‌هایشان آنجا زندگی می‌کنند."
به گفته این مقام سابق امنیتی، فرماندهان طالبان "مدام به شهر مشهد رفت‌وآمد دارند و از امکانات زیادی در آنجا برخوردار هستند."
'شورای مشهد طالبان'
ادعای حمایت ایران از گروه طالبان را در یک دهه گذشته بارها مقام‌های افغان و غربی مطرح کرده‌اند، از حمایت مالی و تسلیحاتی گرفته تا آموزش شبه‌نظامیان وابسته به این گروه.
ایران در گذشته تمام این ادعاها را رد کرده اما حالا مشخص شده که این کشور مدت نامعلومی با گروه طالبان در رابطه و گفتگو بوده است. این موضوع را مقام‌های ایران در هفته‌های اخیر تایید کردند، هرچند گفتند که دولت افغانستان از این گفتگوها مطلع بوده است.
در ژوئیه ۲۰۱۲ روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال، به نقل از "مقام‌های افغان و غربی" نوشت که تهران به طالبان اجازه داده در شهر زاهدان، در جنوب شرق ایران دفتر باز کند. ایران این خبر را تکذیب کرد.
حق نشر عکسICANAImage captionدو هفته پیش (۵ دی/۲۶ دسامبر) علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در سفری به کابل با مقام‌های افغان دیدار کرد و درباره گفت‌وگوهای ایران با طالبان جزئیاتی را ارائه کرد و گفت که این روند همچنان ادامه خواهد داشت
درست سه سال بعد، همین روزنامه، این بار به نقل از "یک مقام خارجی" از وجود دفتر طالبان در شهر مشهد خبر داد.
این "مقام خارجی" به وال استریت ژورنال گفته بود که طالبان دستکم از اوایل سال ۲۰۱۴ میلادی در مشهد حضور داشته‌اند.
از آن زمان به بعد در بعضی رسانه‌ها و محافل غربی، نام "دفتر طالبان در مشهد" جسته‌وگریخته به چشم می‌خورد.
دفتری که به نوشته وال استریت ژورنال، خیلی زود، قدرت و نفوذی به هم زد، تا جایی که بعضی از دیپلمات‌های غربی از آن به عنوان "شورای مشهد طالبان" یاد می‌کنند.
حضور در رهبری و میدان جنگ
"شورا" در قاموس طالبان، به نهادهای رهبری گروه گفته می‌شود. رهبری مرکزی طالبان را "شورای کویته" به دست دارد که در راس آن ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر فعلی قرار دارد.
اما آنتونیو جیوستاتسی، نویسنده و پژوهشگر ایتالیایی مقیم بریتانیا می‌گوید، بدنه رهبری طالبان، دستکم چهار شورای دیگر هم دارد: شورای پیشاور، شورای میران شاه، شورای شمال و شورای مشهد.
علاوه بر اینها شورای ملا محمد رسول هم هست. او در سال ۲۰۱۵ و پس از اعلام مرگ ملا محمد عمر، اولین رهبر طالبان، از این گروه جدا شد.
آقای جیوستاتسی، که تحقیقات زیادی درباره ساختار گروه طالبان انجام داده، از کسانی است که بارها در نوشته‌هایش به "شورای مشهد" اشاره کرده است.
حق نشر عکسAFPImage captionگروه طالبان
او در مقالات و گزارش‌هایی که بر اساس این تحقیقات نوشته، می‌گوید "شورای مشهد" مسئول عملیات طالبان در ولایت‌های غربی افغانستان است و تا پایان سال ۲۰۱۷، حدود ده درصد نیروهای این گروه را در اختیار داشته است.
به گفته این پژوهشگر، "شورای مشهد" رهبری "شورای کویته" را به رسمیت نمی‌شناسد و از حمایت ایران و سپاه پاسداران برخوردار است.
بیشتر تحقیقات آنتونیو جیوستاتسی، آنطور که در پانویس مقاله‌هایش آمده، بر اساس مصاحبه با اعضای بلندپایه طالبان بوده است.
در تحقیق دیگری هم که مؤسسه پژوهش‌های اطلاعاتی و ژئوپلیتیکی استراتفور، در ماه مارس ۲۰۱۸ منتشر کرده از "شورای مشهد" نام برده شده و با تصویری کمابیش شبیه آنچه آنتونیو جیوستاتسی از "شورای مشهد" داده است.
ایران، اقامت‌گاه طالبان؟
حدود دو ماه پیش گروه طالبان از بازداشت دو نفر به نام‌های ملا سخی‌داد و عبدالمالک فتحی خبر داد. آنها به گفته سخنگوی این گروه، با جعل امضا، خود را نماینده این گروه معرفی و به چند کشور منطقه از جمله ایران سفر کرده بودند.
مقام‌های افغان و ایرانی، به این خبر واکنشی نشان ندادند.
وحید مژده، کارشناس سیاسی افغان و کارمند وزارت خارجه افغانستان در زمان حکومت طالبان، معتقد است که اگر طالبان شورا یا دفتری در ایران می‌داشتند، آن دو نفر نمی‌توانستند به عنوان نماینده این گروه به ایران سفر کنند و در آنجا شناسایی نشوند.
حق نشر عکسGETTY IMAGESImage captionنوامبر گذشته، نمایندگان طالبان برای اولین بار در نشستی که نمایندگان شورای عالی صلح افغانستان نیز حضور داشتند، اشتراک کردند
آقای مژده هم تایید می‌کند که خانواده تعدادی از اعضای طالبان در ایران زندگی می‌کنند. او می‌گوید بعضی از مسئولان این گروه هم در چند سال گذشته با خانواده‌هایشان از پاکستان به ایران نقل مکان کرده‌اند و حتی بعضی از آنها را نیروهای امنیتی پاکستان در راه بازداشت کرده‌اند.
در گزارش‌های آنتونیو جیوستاسی هم به انتقال خانواده عده‌ای از فرماندهان طالبان از پاکستان به ایران، اشاره شده است.
او حتی مدعی شده که ملا هبت‌الله، رهبر طالبان، در سال ۲۰۱۷ به ایران "فرار" کرده و چند ماه در آنجا مانده و دلیل این امر را بالاگرفتن اختلاف‌ها در "شورای کویته" عنوان کرده است.
اما وحید مژده انتشار گزارش‌های مربوط به وجود دفتر یا شورای طالبان در مشهد را کار "بعضی از شبکه‌های استخباراتی" می‌خواند و تلاشی برای نشان دادن اینکه طالبان از حمایت گسترده خارجی برخوردارند:
"این شبکه‌های استخباراتی با پخش این گزارش‌ها، می‌خواهند ناکامی دولت افغانستان و نظامیان خارجی در برابر طالبان را توجیه کنند."
آقای مژده همچنین گزارش‌های رسانه‌های غربی درباره ساختار گروه طالبان را گمراه‌کننده می‌خواند. او می‌گوید تشکیلات این گروه شباهت بسیاری به ساختار رهبری در "نظام جمهوری اسلامی ایران" دارد.
یک رهبر در راس هرم قدرت که حرف و سخنش فصل‌الخطاب است؛ شورای مرکزی که بازوی اجرایی است و شورای علما که هم قوه قضائیه طالبان است و هم نهادی که مراقب است تصمیم‌ها و دستورهای شورای مرکزی، خلاف شرع نباشد.
پیشینه روابط ایران و طالبان
دوم ژوئیه سال ۲۰۱۸ میلادی روزنامه تایمز چاپ بریتانیا نوشت: "بهترین جنگجویان طالبان در ایران آموزش می‌بینند."
این روزنامه به نقل از یک فرمانده طالبان نوشت: "پانصد تا ششصد نفر از ما در سطوح مختلف آموزش می‌بینیم. آموزش‌هایی مثل تکنیک‌های رزمی، مهارت‌های رهبری، جذب نیرو، استفاده از اسلحه و ساخت بمب. همه مربی‌های ما از نیروهای ویژه ایران هستند و رفتار خیلی خوبی با ما دارند."
سفارت ایران در کابل این موضوع را رد کرد.
در چند سال گذشته رسانه‌های بین‌المللی و مقام‌های افغان و غربی، بارها ادعاهای مشابهی علیه ایران مطرح کرده‌اند.
دستکم در پنج مورد هم گزارش شد که هیأت‌های بلندپایه طالبان به ایران سفر کردند. ایران تنها یکی از این سفرها را تایید کرده است.
یکی از جدی‌ترین ادعاها درباره ارتباط حکومت ایران با طالبان بعد از کشته شدن ملا اختر منصور، رهبر پیشین این گروه در خاک پاکستان و نزدیک به مرز ایران مطرح شد.
حق نشر عکسAFPImage captionگفته می‌شود که رهبر پیشین طالبان هنگام بازگشت از ایران در این خودرو توسط پهپادهای آمریکایی در پاکستان کشته شد
در آن زمان پاکستان گفت که در محل حمله هوایی به خودرو ملا منصور، پاسپورتی پیدا شد که نشان می‌داد او در حال بازگشت از سفری دوماهه به ایران بوده است.
حالا مقام‌های ایران می‌گویند که از مدتی قبل و با اطلاع دولت افغانستان، سرگرم گفتگو با طالبان بوده‌اند و هدف از این گفتگوها، کمک به روند صلح در افغانستان است.
وینی کاورا، مدیر "مرکز پژوهش‌های صلح و بحران" در مقاله‌ای با عنوان "شناخت پیچیدگیهای روند صلح افغانستان" می‌گوید توجه ایران به طالبان دو دلیل عمده دارد: نگرانی از نفوذ داعش و به چالش کشیدن آمریکا.
دوستی با دشمن دشمن؟
گروه طالبان عمدتا از جنگجویان پشتون تشکیل شده و رهبری مذهبی آن به دست ملاها و طلبه‌های تندرو سنی است.
اما آنتونیو جیوستاتسی در مقاله "افغانستان: ساختار و تشکیلات طالبان" که در اوت ۲۰۱۷ منتشر شده، می‌گوید در سال‌های اخیر صدها تاجیک، ازبک، هزاره و بلوچ هم به گروه طالبان پیوسته‌اند که بیشتر آنها از نظر تشکیلاتی وابسته به "شورای شمال" و "شورای مشهد" هستند.
او همچنین نوشته که در "شورای مشهد" و "شورای کویته"، می‌توان نیروهای شیعه هم دید که عمدتا هزاره هستند.
وحید مژده هم مواردی از حضور جنگجویان هزاره را در صفوف طالبان تایید می‌کند اما معتقد است که این حضور، کم رنگ و در بیشتر موارد موقت و تاکتیکی بوده است.
به گفته آقای مژده در بعضی از مناطق افغانستان، نگرانی از نفوذ دشمن مشترک یعنی داعش، سبب شده پیکارجویان شیعه و شبه‌نظامیان تندرو سنی در یک صف قرار بگیرند.
ایران و طالبان هم دشمنان مشترکی در افغانستان دارند.
روزنامه تایمز دوم ژوئیه ۲۰۱۸، به نقل از "یک مشاور سیاسی شورای کویته" نوشت که مقام‌های ایرانی برای کمک به طالبان دو شرط گذاشته بودند: تمرکز بیشتر بر حمله به نیروهای آمریکایی و ناتو در افغانستان و فرستادن جنگجویان بیشتر برای حمله به داعش.
ایران دل خوشی از طالبان نداشته، نام این گروه با قتل دیپلمات‌های ایرانی در شهر مزارشریف در شمال افغانستان، در سال ۱۹۹۸ گره خورده؛ حادثه‌ای که به باور بسیاری از کارشناسان، چیزی نمانده بود به مداخله نظامی ایران در افغانستان بینجامد.
تهران اما در سال ۲۰۰۱ با جامعه جهانی برای تغییر نظام سیاسی در افغانستان همراه شد و بخش قابل توجهی از کمک‌ها برای بازسازی افغانستان را به عهده گرفت.
به نظر می‌رسد دشمنان مشترک و منافع مشترک سبب شده که ایران و طالبان، بیشتر از هر زمان دیگری به یکدیگر نزدیک شوند.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید