مرگ تونی مندز

منجی دیپلمات‌های آمریکایی از ایران درگذشت. عملیات نجات این دیپلمات‌ها موضوع فیلمی به نام "آرگو" شد که چند سال پیش به نمایش درآمد.

آنتونیو جوزف (تونی) مندز، مامور سابق سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا - سیا - که عملیات نجات شش دیپلمات آمریکایی از تهران را برنامه‌ریزی و اجرا کرد در سن ٧٨ سالگی درگذشته است. مندز در سال‌های اخیر به بیماری پارکینسون مبتلا بود و با "خودکشی کمکی" جان داد.

به گزارش رسانه‌های خبری، او در چند سال اخیر در یک مرکز ویژه این نوع بیماران در نزدیکی واشنگتن، پایتخت، زندگی می‌کرد. در برخی از ایالت‌های آمریکا و همچنین شهر واشنگتن، خودکشی مبتلایان به بیماری‌های غیر قابل درمان که ادامه حیات آنان دشوار است با کمک پزشک، جنبه قانونی دارد و مجاز است.

شماری از مقامات سابق سیا از خدمات مندز قدردانی و از او به عنوان نمونه یک مامور توانمند یاد کرده و او را ماموری کم مانند دانسته‌اند.

روز ٤ نوامبر سال ١٩٧٩ و کمتر از یک سال پس از انقلاب اسلامی در ایران، سفارت ایالات متحده در تهران مورد حمله گروهی از تظاهرکنندگان قرار گرفت و پنجاه و دو دیپلمات و شهروند آمریکایی به گروگان گرفته شدند. این ماجرا که به "گروگانگیری دیپلمات‌های آمریکایی" شهرت یافت از حمایت و تشویق آیت‌الله روح‌الله خمینی، رهبر انقلاب اسلامی، برخوردار شد و تحولاتی را در تحکیم نظام اسلامی در پی آورد. وی این حمله را "انقلاب دوم" نام داد.

در زمان حمله به سفارتخانه، شش دیپلمات آمریکایی که در خارج از سفارت بودند به ساختمان سفارت کانادا در تهران رفتند و در آنجا پناه گرفتند.

در ژانویه سال ١٩٨١، تونی مندز، که تخصص او در عملیات به اصطلاح "استخراج" یا خارج کردن افراد در معرض خطر از کشورهای دیگر بود، مخفیانه به ایران سفر و با شش دیپلمات در سفارت کانادا دیدار کرد.

دولت کانادا موافقت کرده بود به این افراد گذرنامه کانادایی بدهد. این شش نفر با تظاهر به اینکه اعضای یک گروه کانادایی تهیه فیلم هستند و برای بررسی محل فیلمبرداری یک فیلم علمی-تخیلی به ایران آمده‌اند توانستند در روز ٢٨ ژانویه بدون برانگیختن سوء ظن ماموران امنیتی، در فرودگاه مهرآباد سوار هواپیمایی به مقصد زوریخ در سوئیس شوند و از آنجا به کشورشان عزیمت کنند.

پس از بازگشت به آمریکا، جیمی کارتر، رئیس جمهوری وفت آمریکا نشان "ستاره اطلاعات" را به مندز داد اما تمامی این ماجرا، از جمله اعطای این نشان، تا سال ١٩٩٧ محرمانه بود.

این ماجرا موضوع فیلمی به نام "آرگو" است که در سال ٢٠١٢ به نمایش درآمد و نامزد دریافت چند جایزه اسکار و در نهایت، سه جایزه دریافت کرد. گفته می‌شود که ماموریت نجات دیپلمات‌ها از تهران با همکاری یک مامور دیگر سیا انجام شد که در فیلم حضور ندارد و همسر مندز هم گفته است که از محل کنونی این شخص بی‌خبر است.

گروگان‌های آمریکایی سرانجام روز ٢٠ ژانویه سال ١٩٨١، پس از ٤٤٤ روز و زمانی آزاد شدند که جیمی کارتر در انتخابات دومین دوره ریاست جمهوری خود شکست خورده و رونالد ریگان، رقیب او از حزب جمهوریخواه، در آستانه ادای سوگند آغاز دوره ریاست جمهوری خود بود. آقای ریگان وعده داده بود موضعی سختگیرانه‌تر نسبت به ادامه گروگانگیری دیپلمات‌های آمریکایی اتخاذ کند

گروگانگیری در سفارت آمریکا محکومیت ایران از سوی سازمان ملل، قطع رابطه دیپلماتیک ایران و آمریکا و تحریم اقتصادی ایران از سوی ایالات متحده را در پی داشت. در سال‌های بعد هم در مواردی، سفارتخانه‌های چند کشور دیگر در ایران هدف حمله قرار گرفت اما در هیچ موردی، دیپلمات‌های خارجی برای مدتی چنین طولانی به گروگان گرفته نشدند.