آیا سیاست عمان در برابر ایران تغییر کرده است؟

همکاری میان آمریکا و عمان دیرینه تر از همه کشورهای خاورمیانه، از جمله ایران است.

حق نشر عکسUS CONGRESS LIBRARYImage captionعمان و آمریکا در سال ۱۸۳۳ میلادی پیمان "مودت و تجارت" امضا کردند

عمان نخستین کشور عربی است که با آمریکا روابط رسمی برقرار کرد و نخستین دیپلمات عرب که پا به خاک آمریکا گذاشت، از عمان بود. عمان و آمریکا در سال ۱۸۳۳ میلادی پیمان "مودت و تجارت" امضا کردند که به کشتیهای آمریکایی با هر کالایی که داشته باشند حق رفت و آمد آزاد به همه بنادر عمان و لنگر انداختن در آنها و فروش کالاهایشان، حتی مهمات نظامی می داد. نخستین کشتی تجاری که از خاورمیانه راهی امریکا شد نیز از آن عمان بود.

نخستین کنسولگری آمریکا در منطقه در سال ۱۸۸۰ در مسقط برپا شد و یکصد سال، بعد تقریبا همزمان با آغاز جنگ ایران و عراق، عمان نخستین کشور عربی منطقه بود که به ارتش آمریکا اجازه استفاده از بنادر، فرودگاهها و همه تاسیسات نظامی خود را داد. در پیمان نظامی که میان عمان و آمریکا در آن سال بسته شد، نسبت به همه کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس، آزادی عمل بیشتری به ارتش امریکا داده شد. همچنین در همان سال، عمان عضو شورای همکاری خلیج فارس شد که برای حمایت از عراق در مقابل ایران شکل گرفت.

با این حال از همان سالها، عمان نقش میانجی میان ایران و آمریکا بازی کرده که تاکنون ادامه دارد. عمان در همه این سالها ضمن همپیمانی با آمریکا و دولتهای متحدش در منطقه، هرگاه که این دولتها با ایران رو در رو شده اند از ورود به نزاع خودداری کرده و کناری ایستاده و در مواردی هم برای حل بحران نقش میانجی ایفا کرده است. هم پیمانان عمان هم این نقش را برای عمان به رسمیت شناخته و نکوشیده اند این کشور را وادار به موضعگیری علیه ایران کنند. رفتار این کشورها تاکنون نشان داده که ترجیح می دهند به جای اینکه در نزاع با ایران، عمان را کنار خود داشته باشند، از ظرفیت این کشور برای میانجیگری با ایران استفاده کنند.

حق نشر عکسU.S. EMBASSY IN OMANImage captionهمکاری میان آمریکا و عمان دیرینه تر از همه کشورهای خاورمیانه، از جمله ایران است

در آمریکا هم از زمانی که دونالد ترامپ روی کار آمده و حمایت ایالات متحده از رقبا و دشمنان ایران افزایش یافته، کارشناسان و صاحبنظران در آمریکا همواره به او توصیه کرده اند، عمان را نادیده نگیرد و از نقش این کشور برای میانجی‌گری غافل نماند. نشانه ای به چشم نمی خورد که آمریکا قصد کرده باشد عمان را از مقام میانجی به مقام رویارویی با ایران بکشاند.

آنچه دیروز میان سفیر آمریکا و یکی از مدیران وزارت دفاع عمان امضا شد، به نظر نمی رسد پیمان نظامی تازه ای باشد و جز افزودن تبصره ها و الحاقیه هایی به پیمانهای پیشین، چیزی در بر داشته باشد، چراکه در غیر این صورت انتظار می‌رفت امضاکنندگانش دست کم در سطح وزیر باشند.

همه یا دست کم بخشی از محتوای توافقهای نظامی معمولا محرمانه باقی می ماند. از توافقنامه تازه میان عمان و آمریکا هم چیزی منتشر نشده بلکه صرفا از نقل قولهایی را خبرگزاری رویتر از دو مسئول امریکایی، بدون ذکر نام آنها منتشر کرده است که از آنها بر می آید که توافق تازه در راستای فراهم آوردن امکانات لجستیکی بیشتر برای دسترسی نظامی آمریکا به خلیج فارس در صورت رویارویی احتمالی با ایران است.

در نتیجه به نظر می‌رسد تا آنجا که به ایران مربوط می شود در روابط نظامی عمان و آمریکا تحول عمده ای رخ نداده است چرا که بنادر و پایگاههای این کشور پیشتر نیز در اختیار آمریکا بود و آمریکا می توانست حضور نظامی خود در عمان را برای دسترسی به خلیج فارس و رویارویی با خطر احتمالی ایران به کار گیرد.

پس همان گونه که رابطه نسبتا دوستانه عمان با ایران دهها سال است در عین هم‌پیمانی نظامی با آمریکا تداوم یافته، نه دلیلی به چشم می خورد که تداوم این همپیمانی بخواهد تغییری در این رابطه بدهد و نه اراده ای از جانب آمریکا برای بر هم زدن این رابطه به نظر می رسد.