نرخ دلار به اوج پایان مرداد بازگشت، پایان تثبیت مصنوعی نرخ ارز؟

یکی از مشکلات اصلی اقتصاد ایران تورم است. تورم در ایران حاصل عوامل متعددی است؛ عوامل داخلی تورم‌زا در ایران را می توان «کسری بودجه دولت و بدهی‌های دولت به بانک‌ها»، «افزایش حجم نقدینگی»، «افزایش ریسک اقتصادی و سیاسی» و «ضعف در مدیریت ارز» دانست.

کسری بودجه دولت و بدهی های دولت به بانک ها

یکی از عوامل تأثیر گذار داخلی بر تورم حجم کسری بودجه دولت و به‌واسطه آن حجم استقراض دولت از بانک مرکزی است. بنابرگزارش‌های رسمی در ایران، پیش‌بینی می‌شود کسری بودجه دولت ایران در سال ۹۸ به حدود ۱۵۰هزار میلیارد تومان برسد؛ رقمی که دولت مدعی است با کاهش ۶۲هزار میلیارد تومانی هزینه‌های خود، آن را به ۸۸هزار میلیارد تومان خواهد رساند.

با توجه به کاهش چشمگیر صادرات نفت ایران، یکی از اقدامات دولت برای تأمین این کسری بودجه استقراض از بانک مرکزی خواهد بود؛ استقراضی که تنها نتیجه‌اش افزایش حجم نقدینگی در ایران خواهد شد.

حجم نقدینگی

آمار بانک مرکزی از وضعیت دارایی‌ها و بدهی‌های سیستم بانکی در سال گذشته نشان می‌دهد که حجم نقدینگی در سال ۱۳۹۷ با رشد ۲۳.۱ درصدی نسبت به سال قبل به رقم ۱,۸۸۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. از مجموع این نقدینگی بیش از ۲۸۵ هزار میلیارد تومان پول و حدود ۱,۵۹۷ هزار میلیارد تومان شبه پول (عمدتاً سپرده و تسهیلات بانکی) است. از سوی دیگر همان‌طور که گفته شد با توجه به کسری بودجه فعلی دولت، انتظار می‌رود حجم این نقدینگی در سال آینده افزایش یابد.

به بیان بهتر دولت به‌عنوان بزرگ‌ترین بدهکار بانکی، جریان نقدی کشور را به سمت تأمین هزینه‌های دولتی هدایت خواهد کرد؛ اقدامی که نتیجه‌اش افزایش تورم در اقتصاد ایران خواهد بود.

افزایش ریسک اقتصادی و سیاسی

جدیدترین ارزیابی «سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه» (OECD) نشان می‌دهد که پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت بخشی از تحریم‌ها باهدف تغییر رفتار جمهوری اسلامی، میزان ریسک سرمایه‌گذاری خارجی در ایران رشد داشته است. این گزارش که وضعیت سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف جهان را از عدد «یک» (کم ریسک‌ترین) تا «هفت» (پرریسک‌ترین) طبقه‌بندی می‌کند میزان ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را «شش» ارزیابی کرده است.

خروج بسیاری از شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی بعد از خروج آمریکا از برجام را می‌توان نتیجه همین موضوع دانست. سرمایه‌های خارجی یکی از عوامل توسعه پایدار در کشورهای درحال‌توسعه چون ایران است.

مدیریت ارز

همان‌طور که گفته شد تورم در ایران حاصل عوامل بسیاری است که در این میان دولت توانسته در هفته‌های اخیر تنها درزمینه ارز، آن‌هم با سیاست‌های کنترلی مداخله گرایانه، وضعیت را به‌صورت مصنوعی کنترل کند.

ازآنجا که مبارزه با تورم در ایران تنها متکی به نرخ ارز نیست، درنتیجه تثبیت نرخ ارز به‌صورت مصنوعی تنها می‌تواند در کوتاه‌مدت تنها بر بازار ارز تأثیر گذار باشد و در نبود چاره‌اندیشی برای معضل‌های دیگر تورم‌زا در ایران، این روند در درازمدت روند پایداری نخواهد بود.